8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Ders Notları

Bu ders notları, Osmanlı Devleti'nin dağılma sürecinden başlayarak Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna kadar olan olayları kapsıyor. İlerleyen sayfalarda Sanayi İnkılabı ve Fransız İhtilali gibi dünyayı değiştiren olayların Osmanlı üzerindeki etkilerini, Mustafa Kemal'in hayatını ve I. Dünya Savaşı'nın gelişimini öğreneceğiz.

Bilgi Notu: Bu ders, sadece tarihi olayları değil, bugünkü Türkiye'nin nasıl kurulduğunu anlamamız için çok önemlidir.

8. Sınıf 1. Ünite Ders Notları

Bu ünitede "Bir Kahraman Doğuyor" başlığı altında Osmanlı Devleti'nin son dönemlerini ve Mustafa Kemal'in hayatını öğreneceğiz. Avrupa'daki gelişmelerin Osmanlı üzerindeki etkileri ve Mustafa Kemal'in doğumundan yetişkinliğine kadar olan hayatı bu ünitede yer alıyor.

Osmanlı Devleti'nin yaşadığı sorunları ve bu sorunlara çözüm arayışlarını anlamak, Kurtuluş Savaşı'na giden yolu daha iyi anlamamıza yardımcı olacak.

Uyanan Avrupa ve Sarsılan Osmanlı

Avrupa'da başlayan Sanayi İnkılabı, buhar gücüyle çalışan gemilerin ve dokuma fabrikalarının kurulmasıyla küçük atölyelerin yerini büyük fabrikalar aldı. Bu gelişmeler üretimi artırırken, ham madde ve pazar ihtiyacını da artırdı.

Avrupalı devletler, ihtiyaçlarını sanayileşmemiş ülkelerden karşıladılar ve sömürgecilik hızla gelişti. İngiltere başta olmak üzere Avrupalı devletler arasında başlayan sömürge yarışı, zamanla Birinci Dünya Savaşı'na zemin hazırladı.

Fransız İhtilali (1789) sonucunda hürriyet, eşitlik, adalet ve milliyetçilik fikirleri dünyaya yayıldı. Milliyetçilik fikri, çok uluslu imparatorlukları olumsuz etkiledi. Fransızların "Her millete bir devlet" sloganı, Osmanlı Devleti'ni derinden sarstı.

Balkanlar'da asırlarca birlikte yaşayan Rum, Bulgar, Sırp, Yahudi, Arnavut ve Boşnak gibi milletler milliyetçilik düşüncesiyle isyan etti. Osmanlı ayrıca, borçlarını ödeyemeyince alacaklı devletler Düyûn-u Umûmiye adında bir teşkilat kurarak devletin gelir kaynaklarına el koydular.

Dikkat: Sanayi İnkılabı ve Fransız İhtilali, Osmanlı'yı siyasi, sosyal ve ekonomik olarak olumsuz etkileyerek dağılma noktasına getirdi.

Fikir Akımları

Osmanlı Devleti'ni dağılmaktan kurtarmak isteyen aydınlar çeşitli fikir akımları geliştirdiler:

Osmanlıcılık: Osmanlı sınırları içinde yaşayan herkesi eşit haklarla Osmanlı vatandaşı kabul eden düşünce akımı. Bu düşünceyle dağılmanın önüne geçilmek istendi.

İslamcılık (Ümmetçilik): Tüm Müslümanları Osmanlı halifesinin etrafında toplamayı amaçlayan düşünce. Devletin parçalanmasını önlemek için Müslümanları bir çatı altında toplamak amaçlandı.

Batıcılık (Garpçılık): Osmanlı'nın dağılmasının nedenini Batı'nın bilim ve tekniğinden uzak kalmasına bağlayan akım. Kurtuluş yolunun Batı'ya ayak uydurmaktan geçtiği savunuldu.

Türkçülük (Pantürkizm): En son ortaya çıkan fikir akımı. Dünyadaki bütün Türkleri bir yönetim altında toplamayı (Turancılık) amaçladı.

Dağılmayı Önleme Çabaları

Tanzimat Fermanı (1839): Osmanlı topraklarında yaşayan herkes din ve ırk ayrımı yapılmaksızın eşit kabul edildi.

Islahat Fermanı (1856): Gayrimüslimlere fazladan haklar verildi. Ancak bu fermanlara rağmen azınlık isyanları önlenemedi.

I. Meşrutiyet (1876): Halkın yönetime katılması sağlandı. Türk tarihinin ilk anayasası olan Kanun-i Esasi hazırlandı.

II. Meşrutiyet (1908): İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin baskısıyla Mebusan Meclisi tekrar açıldı ve halkın yönetime katılması sağlandı.

İlginç Bilgi: Tanzimat ve Islahat Fermanlarıyla azınlıklara tanınan haklar, onların bağımsızlık isteklerini durduramadı.

Mavi Gözlü Çocuk: Mustafa

Mustafa Kemal 1881 yılında Selanik'te doğdu. Annesi Zübeyde Hanım (ev hanımı), babası Ali Rıza Efendi (gümrük memuru) idi. Sevgi, saygı ve dayanışma duygularının yoğun olduğu bir ailede büyüdü.

Selanik'in Özellikleri:

• Türk, Rum, Bulgar, Ermeni, Sırp gibi birçok milletin bir arada yaşadığı çok uluslu bir şehirdi
• Batı'dan gelen fikir akımlarına açık, gazete ve dergilerin bulunduğu kültürel bir merkezdi
• Önemli bir liman şehri ve demir yoluyla büyük şehirlere bağlanıyordu

Mustafa Kemal'in Eğitim Hayatı:

1. Mahalle Mektebi: Annesi dini eğitim almasını istedi
2. Şemsi Efendi Mektebi: Babası modern eğitim almasını istedi
3. Selanik Mülkiye Rüştiyesi: Babasının ölümünden sonra kısa süre devam etti
4. Selanik Askeri Rüştiyesi: Asker olmaya karar verince annesinden gizli sınavlara girdi
5. Manastır Askeri İdadisi: Lise eğitimi aldı
6. İstanbul Harp Okulu: Teğmen rütbesiyle mezun oldu (1902)
7. İstanbul Harp Akademisi: Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu (1905)

Biliyor muydun? Mustafa adına "Kemal" ismini Selanik Askeri Rüştiyesi'ndeki matematik öğretmeni vermiştir. Öğretmeni de Mustafa adını taşıdığı için karışıklık olmaması için ona "Kemal" demiştir.

Mustafa Kemal'in Öğrenim Hayatı

Selanik Askeri Rüştiyesi: Askeri üniformaları gören Mustafa bu okula girmek için annesinden gizlice sınavlara girdi. Zekasıyla kendini sevdiren Mustafa, matematik dersine çok ilgiliydi ve matematik öğretmeni ona "Kemal" adını verdi.

Manastır Askeri İdadisi: Lise eğitimi sırasında Fransız yazarları okuyarak eşitlik, adalet, demokrasi ve insan hakları gibi fikirleri; Türk yazarları okuyarak da milliyetçilik fikirlerini öğrendi. Türk-Yunan Savaşı'na katılmak için okuldan kaçması, vatanseverliğinin göstergesidir.

İstanbul Harp Okulu: Osmanlı'nın başkentine ilk kez bu okulda eğitim için geldi. İstanbul'da hem modern hem geleneksel yaşam vardı. Manastır'da edindiği bilgileri İstanbul'daki arkadaşlarıyla paylaştı. 1902 yılında "teğmen" rütbesiyle mezun oldu.

İstanbul Harp Akademisi: Arkadaşlarıyla sık sık devlet sorunlarını konuştu ve gizli bir el yazması gazete çıkardı. 1905 yılında "kurmay yüzbaşı" rütbesiyle mezun oldu. Fikirlerinden dolayı Makedonya yerine Şam'daki 5. Ordu Komutanlığına atandı.

İpucu: Mustafa Kemal'in arkadaşlarını toplayarak ülke meseleleri hakkında bilgilendirmesi ve el yazması gazete hazırlaması, onun liderlik ve teşkilatçılık özelliklerini gösterir.

Mustafa Kemal'in Fikir Hayatı

Mustafa Kemal'in düşünce dünyasını şekillendiren birçok etken vardır:

• Doğup büyüdüğü ortamın sosyal, siyasi ve kültürel özellikleri
• Yaşadığı olaylar, savaşlar ve görev aldığı yerler
• Okuduğu kitaplar ve yazarlar
• Eğitim hayatındaki deneyimler ve öğretmenleri
• Osmanlı'nın içinde bulunduğu olumsuz durum

Mustafa Kemal'i etkileyen Türk düşünürler:

• Namık Kemal
• Ziya Gökalp
• Tevfik Fikret
• Mehmet Emin Yurdakul

Bu yazarların eserleri ve fikirleri, Mustafa Kemal'in vatansever ve milliyetçi düşünceleri üzerinde etkili olmuştur.

Mustafa Kemal'i etkileyen yabancı düşünürler:

• Montesquieu
• Voltaire
• J.J. Rousseau

Bu Fransız düşünürler sayesinde adalet, eşitlik, insan hakları, hürriyet ve demokrasi fikirlerini öğrenmiştir.

Öğretmenlerinin etkisi:

• Yüzbaşı Mustafa Bey: Matematik öğretmeni, ona "Kemal" adını verdi
• Yüzbaşı Nakiyüddin Bey: Fransızca öğretmeni, geleceğe ilişkin fikirlerinin oluşmasında etkili oldu
• Kolağası Mehmet Tevfik Bey: Tarih sevgisini aşıladı
• Mehmet Asım Efendi: Edebiyata çok fazla yönelmemesi konusunda uyardı

Bilgi Notu: Mustafa Kemal'in farklı kültürlerden ve düşünürlerden etkilenmesi, onun çok yönlü bir lider olmasını sağlamıştır.

Mustafa Kemal'in Askerlik Hayatı

Şam Günleri: İlk görev yeri olan Şam'da Vatan ve Hürriyet adlı gizli bir cemiyet kurdu. Bu, onun liderlik ve teşkilatçılık özelliklerini gösteriyordu. Daha sonra gizlice Selanik'e geçerek cemiyetin şubesini açtı.

Selanik Günleri: Burada İttihat ve Terakki ile birlikte çalıştı. Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'ni İttihat ve Terakki'nin bünyesine kattı. 3. Ordu Selanik Tümeni Kurmay Başkanı olarak görev yaparken, 31 Mart Vakası'nı bastırmak için Hareket Ordusu'nda görev aldı.

31 Mart Olayı (1909): İstanbul'da meşrutiyeti yıkmak isteyenler bir isyan çıkardı. Mustafa Kemal'in kurmay başkanlığını yaptığı, Mahmut Şevket Paşa komutasındaki Hareket Ordusu isyanı bastırdı. Bu, Türk tarihinde ilk kez mevcut rejime karşı çıkan bir ayaklanmaydı.

Trablusgarp Savaşı (1911): İtalya'nın Kuzey Afrika'daki Osmanlı toprağı Trablusgarp'a saldırması üzerine başladı. Mustafa Kemal kılık değiştirerek bölgeye gitti, Derne ve Tobruk'ta halkı örgütleyerek İtalyanlara karşı başarılı mücadeleler verdi.

Balkan Savaşları (1912-1913):

• I. Balkan Savaşı'nda İstanbul ve Gelibolu dışında tüm Trakya'yı kaybettik.
• II. Balkan Savaşı'nda Mustafa Kemal, Bolayır Kolordusu Kurmay Başkanı olarak Edirne ve civarının kurtarılmasında önemli rol oynadı.

Unutma: Hareket Ordusu'na bu ismi veren Mustafa Kemal'dir. Bu ordu, 31 Mart İsyanı'nı bastırmak için Selanik'ten İstanbul'a gelmiştir.

8. Sınıf 2. Ünite Ders Notları

İkinci ünitede "Milli Uyanış: Bağımsızlık Yolunda Atılan Adımlar" başlığı altında I. Dünya Savaşı'nı ve Osmanlı Devleti'nin bu savaştaki durumunu öğreneceğiz. Bu ünite, Kurtuluş Savaşı'na giden süreci anlamak için çok önemlidir.

Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'ndaki durumunu ve bu savaşın sonuçlarını bilmek, Milli Mücadele'nin neden gerekli olduğunu anlamamıza yardımcı olacak.

I. Dünya Savaşı

Savaşın Nedenleri:

Genel Nedenler:

• Sömürgecilik ve ham madde yarışı
• Pazar rekabeti
• Silahlanma yarışı
• Fransız İhtilali'nin yaydığı milliyetçilik akımı

Özel Nedenler:

• Almanya-Fransa arasındaki Alsas-Loren sorunu
• Rusya'nın Panslavizm politikası ve sıcak denizlere inme isteği
• Avusturya-Macaristan'ın Balkanları ele geçirme isteği

Savaşı Başlatan Olay: Sırplı bir öğrencinin Avusturya-Macaristan veliahdını öldürmesi

Savaş Öncesi Gruplar:

• Üçlü İtilaf: İngiltere, Fransa, Rusya
• Üçlü İttifak: Almanya, İtalya, Avusturya-Macaristan

Savaş Sırasında Gruplar:

• İtilaf Devletleri: İngiltere, Fransa, Rusya, İtalya, ABD, Japonya, Yunanistan, Sırbistan
• İttifak Devletleri: Almanya, Avusturya-Macaristan, Osmanlı Devleti, Bulgaristan

Osmanlı'nın Savaşa Girme Nedenleri:

• Siyasi yalnızlıktan kurtulmak
• Kaybettiği yerleri geri almak
• Kapitülasyonları kaldırmak

Almanya'nın Osmanlı'yı Yanında İstemesinin Nedenleri:

• Osmanlı'nın jeopolitik konumundan (Boğazlar ve Süveyş Kanalı) yararlanmak
• Cephe sayısını artırarak yükünü hafifletmek
• Osmanlı'nın halifelik gücünden yararlanmak
• Osmanlı'nın zenginlikleri ve insan gücünden faydalanmak

Önemli Not: İtalya, savaş başladıktan sonra İttifak Devletleri'nden ayrılıp İtilaf Devletleri'ne katılan tek ülkedir. Bu değişikliği yapmasının nedenleri arasında Trablusgarp Savaşı'nda İngiltere'den aldığı destek ve Anadolu'dan toprak vaatleri vardır.