Osmanlı Kültür Medeniyet

Alternatif metin:

adlı deftere yazılırdı. Kararlara da hüküm" denirdi. Myeler " Sadrazamın verdiği tüm emirlere buyruldu" adı verilirdi. Sadrazam sefere çıktığında yerine Sadanet Kethudası / Kaymakamı geçer. Vezir = Bakan. En büyük sodrazamın yardımcıları. Toprak arttıkça vezir sayısı artar. >hakimlerin basi Kazasker = Milli Eğitim ve Adalet Bakanı. Tuttugu deftere Ruznamae adı verilir. Verdiği ka- rar bozulamaz. Anadolu ve Rumeli Kazaskeri olarak ikiye ayrılır. (Rumeli > Anadolu) Defterdar, ülkenin bütçesini belirler. Anadolu ve Rumeli defterdarı olarak ikiye ayrılır. Nişancı, örfi hukuğun temsilidir. Ia ve dış yazışmaları yapar. Fethedilen bölgenin sosyoeko- nomik bilgisini Tahrir adlı defterine kaydeder. İşlerin yoğunlaşması ile Nişancı 'nın bir alt kolu olan Reisül Küttap ayrı bir Divan-1 Hümayun üyesi olur ve iç - dış yazışmalara bakar. Şeyhülislam (müftü), kararları dini açıdan değerlendirirdi. svezimali Yeniçeri Ağası ve Kaptanı Derya istediklerinde bu divana katılırlar. b) Tasra Teşkilatı Osmanlı Eyalet Sistemi Kademeler şeklinde dusturulmustur. Eyalet > Sancak > Kaza > Köy şeklinde ilerler. Imtiyazlı, Yurt- luk-Ocaklık, Salyaneli ve Salyanesiz eyaletler olmak üzere eyaletler dörde ayrılır. Voyvota Imtiyazlı (Ayrıcalıklı). → Kırım, Eflak, Bogdan, Erdel ve Hicaz. Yurtluk-Doaklık → Özerklik Salyaneli Toprakların verimsizliği yüzünden tımar sistemi uygulanamaz ve yıllık maaş verilir. Bu maas iltizam adında vergilerin yıllık çıkartılan ihale ile verilir. İltizamı alana mültezim, iltizam ömür boyu gerçekleşecekse buna malikane denirdi. Salyanesit → Timar sistemi uygulanır. 2) Никик a) Osmanlı Hukuk Sistemini Oluşturan Etmenler Islamın getirdiği esaslar, Türk geleneği b) Mahkemeler Seri mahkemeler, herkesin dahil olduğu mahkemeler. Cemaat mahkemeleri ise gayrimüslimlere bakar. Fransız- Türk tüccarlar için de Konsolosluk mahkemeleri oluşturulmuştur. c) Kadılanın Görevlen Doğuştan müslüman özel yetiştirilen kişiler. Mevleviyet ve taht Kadısı olarak ikiye ayrılır. Taht Kadıları sadece Edirne, Bursa ve Istanbul a atanabilir. Kaldıkları yerde 2 sene- den fazla kalmazlar. Birçok işi kadılar yapar (evlendirme, noter vb.) ilk kadı Dursun Fakih 'tir. Bir davayı Gözmek için ön araştırma yaptığı kişilere Suhudul hal denir. Miras davaları için Tere- Ke deflerine bakılırdı. 3)Sosyal Hayat a) Millet Sistemi Millet müslüman ve gayrimüslümanlar olarak ikiye ayrılır (dine göre). Müslümanlar ayrıcalıklıdır. 6) Sumame Toplumsal huzur, devletin otoritesi adına halka düzenlenen şenliklerdir. c) Hakkaniyet Gemben Devlet d) Vakıf Teşkilatı Halk Kanun ADALET Hükümdar Hazine Ordu c) Sosyal Kurumlar Dar ile başlıyorsa kurum anlamına gelir. Ömekler: Darülaceze aciz insanlara Danulsafaka » Ortaokula giden çocuklara → Darül bedayi tiyatro Himayei Etfayi Gocuk esirgeme kurumu Vakıf edilen mala mevkuf denir. İlk Or- han Bey. Avariz ve normal vakıf olarak (OHAL) ikiye ayrılır. Danileytam yetimlere Darul eyham sanatevi Donanma Cemiyeti Hilali Ahmer Kızılay. Darülhayrıali→ ermeni saldırı sonucunda yetim kalan çocuklar için d) Yönetici Grupları 4 senede i son gelir. Seyfiye, Kalemiye ve ilmiye olmak üzere üçe ayrılır. Kilia tutana seyfiye, kalem tutana ka- lemiye; din adamları ile eğitimle ilgilenenlere ise ilmiye denir. İlmiyenin başı şeyhlülislam dır. 4) Ordu İlk orduyu Orhan Bey Yaya ve Müsellem adı ile kurmustur. I. Murat Kapıkulu Ocağı'nı kur- mustur. Bu ocağa alımlar Pençik sistemi ile yapılmıştır. Ankara Savaşı'ndan sonna Devşir - me sistemi gelmiştir. Kapıkulu Ocağı Sınıfları ona +bodyguard Acemi ocağında yetenekler gönülüp • göre yönlendirilir. Ömeğin: Silah bakımda iyiyse Cebeci ocağı; topta iyiyse Topau ocağı; savaşta iyiyse Yeniçeri ocağı; boju uzun ve kalıplıysa Bostancı ocağı; tünel kazabiliyorsa Lağımcı ocağı na alınır. Acemi oğlan ocağından usta birliğine geçilmesine Kapıya Çıkma (Bedergah) denir. Kapıkulu ocağı askerlerinin 3 ayda aldığı maaşa ulufe denir. Her padişah değişikliğinde de cülus bahşişi verilir. Osmanlı Ordusunun Sınıfları Deniz Kuvvetleri → Karesioğullarını alarak deniz kuvvetine ulaşıldı. Deniz komutanlarına ilk Derya Beyi adı verilmiştir. İlk Derya Bey: Karamürsel Alp'dir. Ardından Kaptan Paşa veya Kaptanı Derya olarak değiştirilmiştir. İlk kaptanı Derya unvanını alan Sanuca Paşa'dr. Divana katılan ilk kaptanı Derya ise Barbanos Hayreddin Paşa'dır. Sakalar akıncılar deliler Kara Kuvvetleri→ Yöneticilerin gönderdiği askerler, eyalet askerleri, yardıma askerler ve kapı- kulu askerlerinden oluşur. Eyalet askerler en kalabalık topluluktur. Goğunluğunu Timarlı Sipahiler oluşturur. Timarlı sisteminin bozulmasıyla Teksek ban veya Sanuca adındaki ücret- li askerler yerini aldı. Kapıkulu Ocağı, piyade ve süvari sinifi olanak ikiye ayrılır. acemi acağı 5) Toprak Yönetimi Mülk Miri Vakıf Pasmaklık: Padişahın eşi ve kızlarına geçinmesi için ayrılan topraklar Mukataa Gelir direkt devletin hazinesine gider (iltizam sistemi uygulanan topraklar) Malikane: Üstün hizmetleri olan insanlara verilen topraklar (?) Yurtluk: Sınır boylarında oturanlara Ocaklık Kale muhafızlarına ve tersanecilere Her gelirin 5k akcesi ile atti asker beslenir Dirlik: Statu bakımından Has > Zeyamet > Timar olmak üzere üçe ayrılır. Hasın gelirleri padişaha ve divan üyelerine verilir. Zeyamet, orta dereceli memurlara verilir. Timar, en düşük devlet memuruna verilir. Arpalik: Devlete çok hizmet eden kişilere emekli olduğunda rahatlayabilmesi için verilir. 6) Eğitim a) Orgün eğitim: Sibyan, Medrese ve Sanay olarak üçe ayrılır. Sonrasında saray da kendi içinde Enderun, Harem ve Şehzadeyan olarak üçe ayrılır. Sibyan mektebi →4-6 yaş arası çocuklar gider. Karma eğitim vardır. Oryantasyon sırasında to- ren yapılır ve bu törene amin alayı adı verilir. Sehzadeyan Dersin ilk baslangianda Bedi besmele yapılır. »lise portaokul Medreseler (= Lise, uni) → ilk medrese Orhan Bey döneminde yapılan Süleyman Bey medresesidir. Ilk atanan öğretmense Davudu Kayser'dir. Öğretim dili Arapça'dır. FSM, Sahn-1 Seman ve Tetimme medreselerini açtı. Bu medreseler ilahiyat ile ilgilidir. Kanuni zamanında Süleymaniye medreseleri aaıldı. Kapasite üzerinde öğrenci alımı, bazı şeyhülislamların fetvasında eskisi gibi iyi eğitim verilmediği- ni söylemesi, akli bilimlerin yerini nakli bilimlerin alması ve çağın gerisinde kalması ile bozulmalar baş- ladı. Alimin oğlu alimdir anlayışı da etkili olmustur. Medreseden alktıktan sonra bir sey yapılmazsa öğretmen olarak atanılır. b) Yaygin 7) Bilim insanları c) Asker Acemioglanlar ocağı Donanma →Yeniçeri ocağ Davidu Kayseri ilk öğretmen Altuncuzode idrar yolu enf. Akşemseddin →Kanser araştırmacısı, Maddetül Hayat'ın yazarı, FSM'nin hocalığını yapmıştır. Sabuncuoğlu Serafettin ilk cerah, Kitabul Cerrahiyetül Haniye'nin yazar. Ali Kusau →Gök cisimleri (?) Piri Reis→Kitabul Bahniye'nin yazarı Seydi Ali Reis Miratul memali 'nin yazarı Evliya Gelebi Seyahatname'nin yazarı Takiyüddin Mehmet →ilk rasathaneyi kuran ve oto. mak üzerine ilk kitap yazan kişi Katie Gelebi Biyografter. Kitapların tasdiğini yapmıştır. Hacı Kalfa olarak bilinir. Keşful Zün- nun 'un ve Cihannüma 'nın yazarı. Molla Fenari ilk şeyhlülislam Hezarfen Ahmet Gelebi→ilk uaus yapan Koai Bey Risalname'nin yazarı Lagari Hasan Gelebi → Füze kapsülü içinde uçmuştur. Roketle uçan ilk insan. Naima osmanlı'nın ilk tarihaisT. Naima'dan önceki tarihçilere Sehnamecilik (özel) denir. Naima ise vakanüvistir. Erzurumlu ibrahim Hakkı > Marifetname'nin yazarı Humbaracı Ahmet Pasa Aslen Fransiz Ahmet Cevdet Pasa Kisası Embiya ve Mecelle (ilk medeni kanun kitabı) Yahyalı Esat Efendi → Döneminde üçüncü öğretmen seçilmis. Aristo'nun Fizik 'ini Gevirmiş. 8) Ekonomi yazan subayi Osmanlı'da malın bulunma durumuna iaşecilik, malın üretiminin ayarlanması durumuysa ge- lenekçiliktir. Geliri üst, gideri düşürmeye fiskalizm denir. Zenginliğin madenlerle ölaüldüğü Sisteme merkantilizm denir. Bir malın alt ve üst fiyatının belirlenmesine narh sistemi denir. İş yeri açmak için istenen belgeler ise gedik hakkıdır. Malın fiyatını belirleyen adama Ehli Hibre denir. Gelenekçi ve ilkel (kunduracı vb) üretim yapanlar için Ehli Hiref kurulmuştur. Lonca = esnaf teşkilatı. Menzil teşkilatı = ulaşım. Nekkai Tarifesi -özel ulaşım şirketi. Vergiler Seri ve Örfi vergiler olarak ikiye ayrılır. Zekat vergi olarak alınırdı. Müslüman Giftain in toprağından alınan vergi öşür, gayrimüslimden alınan vergi ise haraçtır. Gayrimüslimler askere gitmedikleri için cizye vergisi verirlerdi. OHAL' de alınan vergiye de avanz denilir. Giftbozan (tarım bozulması) vergisi ile osmanlı ceza keser. Gifthane vergisi ise timar sistemi - nin köylü gözündeki adıdır. Paralar ilk para ilk banka Osman Bey zamanında. FSM döneminde altın para basılmıştır. Mithat Pasa Bank-1 Dersaadet, Ziraat bankasının temelini Memleket Bankasıdır. Ekonominin Bozulma Nedenleri ipek ve baharat yolu önemini kaybetti Masraflar art, ganimet elde edilemedi, antlaşmalar, coğrafi keşifler 9) Mimari ve Sanat Mimari Mimar Sinan akla gelmelidir. Gıraklık eseri olarak Şehzade Camii, kalfalık eseri olarak Süley- >unesco maniye ve ustalık eseri olarak Selimiye önemlidir. Padişahın adı geçen camilere Selatin cami denir. İlk batılı tarzda yapılan cami ise Nuru Osmaniye. ilk açılan cami de Hacı Özbek camidir. Sanat Hat sanatı önemlidir. Kıbletül Hattatin unvan, Seyh Hamdullah'ındır. Minyatürde önemli iki kişi vardır. Biri Levni diğeri ise matrakai Nasuh 'tur. Minyatür ile uğraşanlara nakkaş veya musaber adı verilir. Teship, kuranı kerimin altın yaldızlı hali. Resim, ilk resmini yaptıran FSM'dir. Osman Hamdi Beyue Mihri Müşrik önemli ressamlar. İlk sergiyi Şekerci Ahmet Paşa açmıştır.