17. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nin Komşularıyla İlişkileri

Osmanlı-Safevi İlişkileri dönemin en önemli mücadelelerinden birini oluşturur. İki devlet arasındaki gerginliğin temel nedenleri, İran'ın Anadolu'da Şiilik propagandası yapması ve Osmanlı'nın İran'daki Sünni Müslümanlara yapılan baskıları engellemek istemesidir. Bu dönemde imzalanan önemli antlaşmalar arasında Ferhat Paşa, Nasuh Paşa ve Kasr-ı Şirin Antlaşmaları yer alır.

Önemli Not: Kasr-ı Şirin Antlaşması $1639$, günümüz Türkiye-İran sınırının temelini oluşturmuştur.

Osmanlı-Lehistan İlişkileri 1575'te Lehistan'ın Osmanlı himayesine alınmasıyla başlamış, II. Murat döneminde ise bu himaye son bulmuştur. Hotin Seferi ve sonrasında imzalanan Hotin Antlaşması, iki devlet arasındaki önemli dönüm noktalarından biridir.

Osmanlı-Venedik İlişkileri özellikle Akdeniz'de üstünlük mücadelesi ekseninde şekillenmiştir. Girit'in fethi bu ilişkilerin en önemli dönüm noktasıdır. 25 yıl süren kuşatma sonucunda Fazıl Ahmet Paşa tarafından ada fethedilmiştir.

Osmanlı'nın Avrupa Devletleriyle İlişkileri

Osmanlı-Rusya İlişkileri 16. yüzyılın başlarından itibaren önem kazanmaya başlamıştır. Rusya'nın Türkistan Hanlıkları'nı hakimiyeti altına alma çabaları ve Karadeniz'e inme girişimleri, iki devlet arasındaki gerginliğin temel nedenleridir.

Tanım: Bahçesaray Antlaşması, Osmanlı-Rus ilişkilerinde imzalanan ilk resmi antlaşmadır.

Osmanlı-Avusturya İlişkileri 1593-1606 yılları arasında yoğun savaşlara sahne olmuştur. Zitvatorok Antlaşması ile Osmanlı-Avusturya ilişkilerinde yeni bir dönem başlamış, iki devlet protokol bakımından eşit sayılmıştır.

Kutsal İttifak ve Sonrası Dönem

II. Viyana Kuşatması, Osmanlı tarihinin dönüm noktalarından biridir. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın başarısız kuşatma girişimi sonrasında Kutsal İttifak kurulmuştur.

Vurgu: Kutsal İttifak Savaşları, Osmanlı'nın Avrupa'daki gerileyişinin başlangıcı olarak kabul edilir.

Karlofça Antlaşması $1699$ ile Osmanlı Devleti önemli toprak kayıpları yaşamıştır:

• Macaristan ve Erdel'in büyük kısmı Avusturya'ya
• Podolya ve Ukrayna Lehistan'a
• Mora ve Dalmaçya kıyıları Venedik'e bırakılmıştır

17. Yüzyıl Osmanlı Diplomasisinin Değişimi

Bu yüzyılda Osmanlı diplomasisi önemli değişimler geçirmiştir. İstanbul Antlaşması ile Rusya'ya verilen diplomatik ayrıcalıklar, devletin dış politikasındaki değişimin göstergesidir.

Örnek: Rusya'nın İstanbul'da daimi elçi bulundurabilmesi ve Rus Hristiyanların Kudüs'ü serbestçe ziyaret edebilmesi gibi haklar tanınmıştır.

Bu dönemde "mütekabiliyet" prensibi önem kazanmış, devletlerarası ilişkilerde karşılıklılık esası benimsenmiştir. Özellikle Zitvatorok Antlaşması sonrasında Osmanlı Devleti, Avrupa devletleriyle eşit statüde ilişkiler kurmaya başlamıştır.

17. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nin Dış İlişkileri

Osmanlı-Safevi İlişkileri döneminde yaşanan gelişmeler, imparatorluğun doğu politikasını derinden etkilemiştir. Bu dönemde Osmanlı-İran savaşları nedenleri ve sonuçları incelendiğinde, mezhepsel farklılıklar ve toprak hakimiyeti mücadelelerinin ön plana çıktığı görülmektedir. 17 yy Osmanlı-İran antlaşmaları arasında özellikle Kasr-ı Şirin Antlaşması büyük önem taşımaktadır.

Tanım: Kasr-ı Şirin Antlaşması $1639$, Osmanlı-Safevi sınırını kesin olarak belirlemiş ve günümüz Türkiye-İran sınırının temelini oluşturmuştur.

Osmanlı-Lehistan ilişkileri de bu yüzyılda önemli dönüm noktalarından geçmiştir. Osmanlı-Lehistan savaşları sonucunda imzalanan Bucaş Antlaşması $1672$ ile Podolya eyaleti Osmanlı topraklarına katılmıştır. Lehistan'ın Osmanlı himayesine alınması süreci, II. Osman döneminde başlamış ve stratejik bir öneme sahip olmuştur.

Osmanlı-Venedik ilişkileri 17. yy döneminde özellikle deniz hakimiyeti mücadelesi etrafında şekillenmiştir. Osmanlı-Venedik Savaşları içerisinde Girit'in fethi önemli bir dönüm noktası olmuştur. Osmanlı-Venedik savaşı nedenleri arasında ticaret yollarının kontrolü ve Akdeniz hakimiyeti başı çekmektedir.

Avrupa'da Modern Devlet Sisteminin Doğuşu

Otuz Yıl Savaşları $1618-1648$, Avrupa'nın siyasi ve dini yapısını temelden değiştiren bir dönüm noktası olmuştur. Bu savaşlar sonucunda imzalanan Vestfalya Antlaşması, modern devletler sisteminin temelini atmıştır.

Önemli Not: Vestfalya Antlaşması ile devletlerin egemenlik hakları ve iç işlerine karışmama ilkesi uluslararası hukukun temeli haline gelmiştir.

Bu dönemde Osmanlı Devleti'nin Avrupa'daki konumu değişmeye başlamıştır. Karlofça Antlaşması ile ilk kez büyük çapta toprak kaybeden Osmanlı İmparatorluğu, Orta Avrupa'daki hakimiyetini kaybetmiştir. İstanbul Antlaşması ile Rusya'nın Azak Kalesi'ni alması, Karadeniz'de yeni bir güç dengesinin oluşmasına yol açmıştır.

Modern devlet sisteminin gelişimi, denizcilik faaliyetlerini de etkilemiştir. Coğrafi keşifler sonucunda İspanya, Portekiz, İngiltere, Fransa ve Hollanda gibi devletler küresel güçler haline gelmiştir.

Osmanlı Denizcilik Faaliyetleri ve Donanma Reformları

17. yüzyılda Osmanlı donanmasında önemli değişimler yaşanmıştır. Geleneksel kadırga tipi gemilerden kalyon tipi yelkenli gemilere geçiş süreci başlamıştır. Bu değişim, deniz savaşlarında yeni taktik ve stratejilerin geliştirilmesini gerektirmiştir.

Örnek: Osmanlı donanmasında kullanılan kadırgalar kürekle hareket eden ve daha çok Akdeniz'de etkili olan gemilerdi. Kalyonlar ise yelkenli ve daha büyük gemiler olup okyanus şartlarına daha uygundu.

Osmanlı Devleti'nin denizcilik politikası, özellikle Venedik ve diğer Avrupa devletleriyle rekabet edebilmek için sürekli geliştirilmiştir. Osmanlı-Venedik deniz savaşı teknolojileri ve taktikleri, bu dönemde her iki tarafı da etkilemiştir.

Bu dönemde Rusya'nın denizlere açılma politikası da Osmanlı Devleti'ni etkilemiştir. Özellikle Karadeniz'de hakimiyet mücadelesi başlamış ve bu durum iki devlet arasındaki ilişkileri şekillendirmiştir.