Küçük Kaynarca Antlaşması ve Etkileri

Küçük Kaynarca Antlaşması, 1774 yılında Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanmış olup, Osmanlı tarihinde bir dönüm noktası teşkil etmektedir. Bu antlaşma, Osmanlı'nın Rusya karşısındaki askeri başarısızlıkları ve Rus işgalinin artması sonucunda, Prusya'nın arabuluculuğuyla imzalanmıştır.

Highlight: Küçük Kaynarca Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin gerileme döneminin en önemli dönüm noktalarından biridir.

Antlaşmanın başlıca maddeleri şunlardır:

1. Kırım'ın bağımsızlığı: Kırım halkı dini açıdan halifeye bağlı kalacak, ancak siyasi olarak bağımsız olacaktı. Bu madde, Rusya'nın Kırım'ı ele geçirme ve Akdeniz'e inme planlarını kolaylaştırmıştır.
2. Rusya'nın Ortodoksları himayesi: Rusya, Osmanlı topraklarında yaşayan Ortodoksları himayesi altına almış ve İstanbul'da sürekli elçi bulundurma hakkı elde etmiştir. Bu maddeler, Rusya'nın Osmanlı'nın iç işlerine karışmasına zemin hazırlamıştır.
3. Rusya'nın ticaret ve donanma hakları: Rusya, Osmanlı denizlerinde ticaret yapabilecek ve Karadeniz'de donanma bulundurabilecekti. Bu madde, Osmanlı topraklarının güvenliğini tehlikeye atmış ve Rusya'nın Akdeniz'e inmesine olanak sağlamıştır.
4. Savaş tazminatı: Osmanlı Devleti, Rusya'ya savaş tazminatı ödemeyi kabul etmiştir. Bu, Osmanlı tarihinde ilk kez ödenen savaş tazminatı olmuştur.

Example: Savaş tazminatının ödenmesi için Osmanlı Devleti, iç borçlanma esasına dayalı Esham Sistemi'ni uygulamaya başlamıştır.

Vocabulary: Esham Sistemi: Halktan borç alınarak sonrasında faizi ile geri ödenmesi esasına dayanan bir finansman yöntemidir.

Küçük Kaynarca Antlaşması'nın Osmanlı açısından önemi, devletin Karadeniz'deki hakimiyetinin sona ermesi, Rusya'nın Osmanlı iç işlerine karışma fırsatı bulması ve ekonomik açıdan ağır yükler altına girmesi olarak özetlenebilir.

Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı'ya Etkileri

Bu bölümde, Avrupa'da yaşanan önemli gelişmeler ve bunların Osmanlı Devleti üzerindeki etkileri ele alınmaktadır. Özellikle merkantilizm, Reform hareketleri ve 30 Yıl Savaşları gibi olayların Osmanlı'ya yansımaları incelenmiştir.

Merkantilist politikayı benimseyen devletlerin özellikleri şöyle sıralanabilir:

1. Ham maddeyi ülke dışından ucuza alıp, mamul malları pahalıya satarlar.
2. İthalatı kısıtlayarak paranın ülke dışına çıkışını engellemeye çalışırlar.
3. İhracatı artırmak için çeşitli tedbirler alırlar.

Definition: Merkantilizm: Devletin ekonomik gücünü artırmak için ihracatı teşvik eden, ithalatı kısıtlayan ve değerli madenlerin ülke içinde tutulmasını amaçlayan ekonomik politikadır.

Reform hareketleri, Martin Luther öncülüğünde Almanya'da başlamış olup, Osmanlı ülkesinde yaşayan Hristiyanları pek etkilememiştir. Bunun nedeni, Osmanlı'nın uyguladığı hoşgörü politikası ve halkın sahip olduğu inanç ve ibadet özgürlüğüdür.

Highlight: Osmanlı Devleti'nin hoşgörü politikası, Reform hareketlerinin ülkedeki Hristiyanlar üzerinde etkili olmasını engellemiştir.

Reform, 30 Yıl Savaşları ve Westphalia Antlaşması'nın etkileri şöyle özetlenebilir:

1. İnsanlar istedikleri mezhebi seçme hakkını elde ettiler.
2. Eğitim kilisenin tekelinden çıktı ve laik eğitim sistemi kuruldu.
3. İnanç özgürlüğü yaygınlaştı.

Bu gelişmeler kısa vadede, iç sorunlarla boğuşan Osmanlı'nın işine yaramış olsa da, uzun vadede Batı'nın modern devlet anlayışına geçmesiyle Osmanlı'nın çağın gerisinde kalmasına neden olmuştur.

Vocabulary: Makyavelizm: Amaca ulaşmak için her türlü araca başvurulabileceğini savunan siyasi düşünce akımıdır.

Makyavelizm doğrultusunda Avrupalı devletler, aralarındaki soy ve din birliğini bir kenara bırakarak birbirlerinin sömürgelerini ve zenginliklerini ele geçirmeye çalışmışlar, bu doğrultuda gizli ittifaklar kurmuşlardır. Bu durum, Osmanlı Devleti'nin Avrupa'daki güç dengelerini anlamasını ve uyum sağlamasını zorlaştırmıştır.

Osmanlı'ya Yönelik Stratejik Tehditler ve Devletlerarası İlişkiler

Bu bölümde, Osmanlı Devleti'nin karşı karşıya kaldığı stratejik tehditler ve diğer devletlerle olan ilişkileri ele alınmaktadır. Rusya'nın güçlenerek kuzeyden Osmanlı topraklarını tehdit etmeye başlaması ve Portekiz'in Hint Okyanusu'na sahip olmasıyla güney sınırlarında oluşan tehdit, Osmanlı'nın karşılaştığı başlıca stratejik tehditler arasındadır.

Osmanlı Devleti'nin diğer devletlerle yaşadığı sorunların temel nedenleri şu şekilde özetlenebilir:

1. Rusya ile olan sorunlar, Rusya'nın sıcak denizlere inme politikasından kaynaklanmaktaydı.
2. Avusturya ile yaşanan anlaşmazlıklar, sınır ihlalleri ve üstünlük kurma çabalarından ileri gelmekteydi.
3. Venedik ile olan en önemli sorun Girit Adası üzerinde yoğunlaşmıştı.
4. İran ile yaşanan problemler, İran'ın doğuda Şiiliği yayma çabaları ve Celali İsyanlarına verdiği destekten kaynaklanmaktaydı.

Highlight: Coğrafi Keşifler'in siyasi ve ekonomik sonuçları 17. yüzyılda belirgin hale geldi. İngiltere, Fransa, Portekiz ve Hollanda gibi devletler büyük sömürge imparatorlukları haline geldiler.

Vocabulary: Stratejik Ortaklık: Bir devletin siyasi bir amaca ulaşmak için başka bir devletle ittifak kurmasıdır.

Definition: Merkantilizm: Elde edilen doğal kaynakların ülke içinde bulundurulması ve ihracatın teşvik edilmesi politikasıdır.

Bu gelişmelerin Osmanlı Devleti'ne etkileri şöyle sıralanabilir:

1. Akdeniz'in önemini kaybetmesiyle Osmanlı ekonomisi olumsuz etkilendi.
2. Merkantilizmin etkisiyle Osmanlı, Avrupa'nın hammadde ve pazar kaynağı haline geldi.
3. Reform hareketi, Osmanlı'nın hoşgörü politikası nedeniyle devleti etkilemedi.
4. Rönesans ile Avrupa bilim alanında ilerleme kaydetti.

Rusya'nın Akdeniz'e inme politikası kapsamında uyguladığı stratejiler de detaylı olarak ele alınmıştır. Bu stratejiler arasında Osmanlı ile mücadele etmek, Karadeniz üzerinden Boğazlara ulaşmak, Kafkaslardan güneye inmek ve Balkanlardaki Osmanlı tebaasını kışkırtmak yer almaktadır.