11. Sınıf Tarih Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı

Alternatif metin:

Murat Bağdat Seferi ile Bağdat'ı fethetti, bu başarısından dolayı kendisine Bağdat Fatihi unvanı verilmiştir. (1. Fatih Kanuni, 2. Fatih 4. Murat) İran'ın barış istemesi üzerine Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşmaya göre: Bağdat Osmanlı'da kaldı, Azerbaycan ve Revan İran'a bırakıldı, Zagros Dağları iki devlet arasında sınır kabul edildi. (Bugünkü Türkiye - İran sınırının en eski hali) Osmanlı'nın Genişlemesinin Yavaşlama Nedenleri: • Batida ve Doğuda uzun süren ve kesin sonuç alınamayan savaşların yapılması. • Rusya'nın güçlü bir devlet olarak Kuzeyden Osmanlı topraklarını tehdide başlaması • Akdeniz hakimiyetinin sağlanması (Donanma durağanlamıştır) • Coğrafi Keşifler sonucunda Hint Okyanusuna sahip olan Portekiz'in güney sınırlarında tehdit olması Osmanlı - Lehistan İlişkileri: (Kuzeybatı Politikası) Rusya ve Almanya'nın yayılmacı politikalarına karşı Osmanlı Lehistan'ı tampon devlet olarak görüyordu. Lehistan Kralının ölmesi üzerine Osmanlı olaya müdahale etii ve Erdel Bey'i kral yaptı ancak Lehistan 1587'de Osmanlı'nın himayesinden çıkmıştır. Hotin Antlaşması: (Lehistan ile ilk antlaşma) Boğdan, Erdel ve Eflak'ın iç işlerine karışması üzerine Genç Osman Hotin Kalesi'ni kuşattı, Yeniçerilerin disiplinsizliği nedeniyle beklenilen başarı elde edilemedi, bunun üzerine Hotin antlaşması imzalandı. Bucaş Antlaşması: Podolya ve Ukrayna Osmanlı'ya katıldı. Osmanlı batıdaki en geniş sınırlarına ulaştı. Osmanlı - Venedik İlişkileri: (Akdeniz Politikası) Kandiye Antlaşması: • Akdenizde ele geçirilen son ada (Girit) • Kuşatma 24 yıl sürdü, bu Osmanlı'nın donanma gücünü kaybettiğini gösterir. Osmanlı - Rusya İlişkileri: (Kuzey Politikası) Bahçesaray Antlaşması: • Rusya ile yapılan ilk yazılı antlaşma. • Rusya, Osmanlı'ya bağlı olan Kırım'a vergi ödemeye devam edecek. Osmanlı - Avusturya; II. Viyana Kuşatması: Nedeni: Avusturya'nın Protestan Macarları Katolik yapmak için baskı uygulayınca Macarlar'ın Osmanlı'dan yardım istemesi. Savaşın sonucunda Avusturya Osmanlı ordusunu bozguna uğrattı, bunu gören Avrupa Papa'nın teşvikiyle Kutsal İttifak adı verilen Haçlı Birliğini oluşturdu. Kutsal İttifak Savaşları: (Katılan Devletler: Avusturya, Lehistan, Venedik, Rusya ve Malta) Osmanlı ordusu 16 yıl boyunca Kutsal İttifak ile mücadele etti. Ordu Zenta Irmağı kenarında pusuya düşürüldü. Zenta Savaşı adı verilen bu savaşta Osmanlı ordusu neredeyse tamamen yok edildi. Karlofça Antlaşması: Osmanlı, KİS'na katılan Avusturya, Lehistan ve Venedik ile Karlofça Antlaşmasını imzaladı. Rusya ile 1 yıl sonra İstanbul Antlaşmasını imzaladı. Malta ise herhangi bir antlaşmaya katılmadı. Karlofça Antlaşması'nın Maddeleri: • Banat Yaylası ve Temeşvar Osmanlı Devleti'nde kalacaktır. • Macaristan ve Erdel Beyliği Avusturya'ya bırakılacaktır. • Podolya ve Ukrayna Lehistan'a verilecektir. • Mora Yarımadası ve Dalmaçya kıyılan Venediklilere verilecektir. • Antlaşma 25 yıl yürürlükte kalacak ve antlaşmanin garantörlüğünü (koruyuculuğunu) Avusturya yapacaktır. Yorum: Avusturya garantör devlet olarak yaptırım gücü elde etmiştir. Bu durum Avrupa'da siyasi bir güç olarak tanındığını göstermektedir. İstanbul Antlaşması: (1700) • Azak Kalesi ve çevresi Rusya'ya bırakılacaktır. Yorum: Karadeniz Türk gölü olma özelliğini kaybetmiş, Rusya Akdeniz'e inme politikasının ilk adımını Karadeniz'e inerek atmıştır. • Rusya, İstanbul'da elçi bulundurabilecektir. (Osmanlı'nın iç işlerini yakından takip etme imkanı) Karlofça ve İstanbul Antlaşmalarının Sonuçları: AVUSTURYA • Osmanlı Devleti ilk kez ve büyük oranda toprak kaybetmiştir. • Osmanlı Devleti'nin Orta Avrupa'daki egemenliği sona ermiştir. • 1448 yılındaki II. Kosova Savaşı'ndan sonra Osmanlı Devleti karşısında savunmaya çekilen Avrupa devletleri yeniden Haçlı İttifakları kurarak taarruza geçmiştir. • Osmanlı Devleti'nin 1922'de yapılacak olan Sakarya Meydan Muharebesi'ne kadar devam edecek Avrupa karşısındaki geri çekiliş süreci başlamıştır. 17. Yüzyıl Avrupa Genel Durumu: LEHİSTAN Podolya RUSYA Erdel MACARİSTAN Yaş Azak Deniz Karlof Temesvar Belgrat Banat -Bükreş Silistre KARADENİZ •Sofya Manastir Edirne istanbul Trabzon Bursa Ankara ADRİYATİK DENİZİ Avusturya'ya verilen yerler Lehistan'a verilen yerler Venediklilere verilen yerler Antalya Girit Adası Ruslara verilen yerler AKDENİZ Kibri Karlofça ve İstanbul Antlaşması'na göre Osmanlı haritası • Genel olarak Avrupa'da veraset, mezhep sorunları ve sömürge elde etme gibi nedenlerden dolayı sık sık çatışmalar olmuştur. • Fransa ile iyi ilişkiler kurmak için kapitülasyon verilmiştir. Martin Luther: . Marthin Luther öncülüğünde Protestanlık Mezhebi kurulmasına Şarlken ve Kilise karşı çıkar. • Çıkan mezheb savaşını Protestanlar kazanır, iki taraf arasında Ogsbur Antlaşması imzalanır. Ogsbur Antlaşmasına göre: • Prensler istediği mezhebi seçmekte özgür olacaktır. • • Prensler hangi mezheptense halkta o mezhebe geçecek. Protestanlık bir mezhep olarak kabul edilecek. Otuz Yıl Savaşları: (Nedeni: Protestanlığı kaldırma isteği) Kutsal Roma Germen İm- paratorluğu ⚫ İspanya TARAFLAR Protestan Alman Prenslikleri ⚫Fransa ⚫Hollanda ⚫ Danimarka ⚫Avusturya ⚫ Bavyera • İsveç ⚫ Norveç ⚫ Katolik Alman Prenslikleri ⚫ İngiltere Not: 30 yıl savaşlarına kısa vadede, çocuk padişahların olduğu, celali isyanlarının olduğu, yeniçeri ayaklanma- larının olduğu Osmanlı'nın işine yaramıştır. Uzun vade de ise batının modern devlet anlayışına geçmesi Osmanlı'nın çağın gerisinde kalmasına sebep oldu. Westphalia Antlaşması ile: • Protestanlık bir kez daha tanındı ve yayılması serbest bırakıldı. • Fransa, Alsas bölgesini aldı. • Prusya Krallığı kuruldu. Böylece bugünkü Almanya'nın temelleri atıldı. • İsveç Krallığı, Baltık Denizi'ne çıkma imkanı buldu. • Kutsal Roma Germen İmparatorluğu dağılma sürecine girdi. Westphalia'nın Getirdikleri: о Avrupa'da modern devlet anlayışı: Sekülerizm ve laik devlet düzeninin başlangıcı kabul edilir. Avrupa'daki kamu hukukunun temeli atılmış oldu. O O O O O O Avrupalı devletler ilk kez egemenlik, milli sınırlar, elçilikler ile tanışmış oldu. Çok taraflı diplomasinin ilk örneğidir. Mütekabiliyet ön plana çıkmıştır. Parlamenter hükümet ve hukukun üstünlüğü gibi demokrasik ilkeler Avrupa'da ilk kez uygulamaya geçirildi. Merkantilizm'in Osmanlı'ya etkisi: Merkantilizm: Devletin doğal kaynaklarının zenginlik için ülke içinde tutulması. Coğrafi keşifleri gerçekleştiremediği için ve Avrupalı devletlere kapitülasyon verdiği için Avrupanin ham madde ve Pazar kaynağı haline gelmiştir. Osmanlı'nın Deniz Hakimiyetinin Zayıflama Nedenleri: • • Osmanlı donanmasının durağan hale gelmesi. Sık sık padişah ve devlet adamlarının değişiminden dolayı siyasi istikrarın sağlanamaması. • Coğrafi keşifler sonucu ticaret yollarının yön değiştirmesi. • Ticari kaybın azaltılması için kapitülasyon verilen devlet sayısının artması. • Avrupadaki bilim ve teknoloji alanındaki gelişmelere çok ilgi duyulmaması. Osmanlıda Kadırgadan Kalyona Geçiş: Kadırga: İç denizlere uygun olan, İnsan gücü ile çalışan gemilerdir. (Daha çok Osmanlı) Kalyon: Açık denizlere uygun olan, Rüzgar gücü ile çalışan gemilerdir. (Osmanlı kullanmamış) • Tersane-i Amire'de kalyon inşa edilmeye çalışılsada mühendislikteki eksiklikler ve iç karışıklıklardan dolayı geri planda kalmıştır. Notlar: " " " 18. Yy'da Osmanlı politika olarak Karlofça Antlaşması ve İstanbul Antlaşması ile kaybettiği toprakları geri almayı benimsemiştir. Bu politikayı 1718'e kadar devam ettirmiştir. 1718'den sonra ise batının üstünlüğünü kabul ederek islahat çalışmaları yapmaya başlamıştır. 18. Yy'da Osmanlı'nın dış politikasını şekillendirmesinde konjonktürel ittifaklar da etkilidir. Konjonktürel İttifak: Bir devletin kendi menfaatleri doğrultusunda kurduğu ittifaktır. Çar 1. Petro'nun Rusyayı Büyük Yapmak İçin Attığı Adımlar: ' Rusyayı Avrupalı bir devlet haline getirmeye çalıştı. " Osmanlı Rusyayı Balkan toprakları için büyük bir tehdit olarak görmekteydi. Rusya, Avusturya ve Prusya ile anlaşarak Lehistan topraklarını bu devletlerle paylaştı. Rusya sıcak ve açık denizlere çıkartmaya yönelik politikalar izledi. Rusya'nın Akdenize inmek için denediği farklı politikalar: Osmanlı Devleti ile mücadele etti. Karadeniz'e oradan da Boğazlar yoluyla Akdeniz'e inmek için önce Azak Kalesi'ni aldı. Kafkaslardan güneye inme mücadelesi verdi. Balkanlarda Osmanlı Devleti'ne bağlı Erdel, Eflak, Boğdan Beyliklerini kışkırttı. Osmanlı uyruğundaki Ortodoksları kışkırtarak Osmanlı Devleti'ni zayıflatmayı amaçladı. XIX. yüzyıldan itibaren Balkanlarda panslavizm adı verilen Slav milliyetçiliği politikasını izleyerek Balkan uluslarını Osmanlı Devleti'nden kopardı. eis