19. Yüzyılda Osmanlı Devleti ve Viyana Kongresi

19. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin durumu oldukça kritikti. 18. yüzyılda yaşanan toprak kayıplarına rağmen, 19. yüzyıl başlarında hala geniş topraklara sahipti. Ancak Fransız İhtilali'nin getirdiği milliyetçilik akımı, Rusya'nın Panslavizm politikası ve sıcak denizlere inme hedefi, Sanayi Devrimi'nin tetiklediği hammadde ve pazar arayışları devleti tehdit eden başlıca unsurlardı.

Önemli Not: Şark Meselesi, Avrupalı devletlerin Osmanlı topraklarını paylaşma planlarının genel adıdır.

Viyana Kongresi 1815'te düzenlendi. İngiltere, Rusya, Prusya ve Avusturya'nın katıldığı kongrede, Napolyon Savaşları sonrası Avrupa'nın yeni düzeni belirlendi. Kongre sonrasında oluşturulan Metternich Sistemi, Avrupa'daki ayaklanmalara müdahale edilmesini öngörüyordu, ancak bu sistem Osmanlı Devleti için uygulanmadı.

Osmanlı Devleti bu dönemde denge siyaseti izledi. III. Selim döneminde başlayan askeri ve teknik alandaki ıslahatlar devam etti. Özellikle Fransızların Mısır'ı işgali sonrası bu reformlar hız kazandı. Ancak büyük devletlerin çıkar çatışmaları ve emperyalist politikaları karşısında yetersiz kaldı.

Şark Meselesi ve Rum İsyanı

19. yüzyıl Osmanlı Devleti siyasi olayları içinde Şark Meselesi önemli bir yer tutar. Viyana Kongresi'nde ortaya çıkan bu mesele, başlangıçta Osmanlı'nın toprak bütünlüğünün korunması şeklinde görülürken, yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı topraklarının paylaşılması anlamına dönüştü.

Tanım: Rum İsyanı, Osmanlı Devleti'nden bağımsızlığını kazanan ilk azınlık hareketi olarak tarihe geçmiştir.

Rum İsyanı'nın nedenleri arasında Fransız İhtilali'nin yaydığı milliyetçilik akımı, İngiltere ve Rusya'nın kışkırtmaları, Etnik-i Eterya Cemiyeti'nin faaliyetleri ve Megali İdea düşüncesi yer alır. İsyan ilk olarak Eflak'ta başladı ancak asıl etkisini Mora'da gösterdi.

II. Mahmut döneminde gerçekleşen isyan, Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın yardımıyla bastırıldı. Ancak İngiltere, Fransa ve Rusya'nın müdahalesiyle 1829 Edirne Antlaşması imzalandı ve Yunanistan bağımsızlığını kazandı.

Kırım Savaşı ve Paris Antlaşması

19. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin dış politikası özellikle Rusya tehdidi altındaydı. Abdülmecid döneminde gerçekleşen Kırım Savaşı $1853-1856$, Rusya'nın Osmanlı üzerindeki baskısının bir sonucuydu.

Vurgu: Kırım Savaşı, Osmanlı Devleti'nin Avrupa devletleriyle ittifak kurarak Rusya'ya karşı kazandığı önemli bir zaferdir.

Savaşın nedenleri arasında Kutsal Yerler Sorunu, Rusya'nın Panslavizm politikası ve sıcak denizlere inme hedefi yer alıyordu. İngiltere ve Fransa, Rusya'nın Balkanlara yerleşmesini engellemek için Osmanlı'nın yanında yer aldı.

Paris Antlaşması $1856$ ile Osmanlı Devleti ilk kez Avrupa devletler sistemine dahil edildi. Karadeniz tarafsız hale getirildi ve Osmanlı'nın toprak bütünlüğü Avrupa devletlerinin garantisi altına alındı.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı

19. yüzyıl Osmanlı Devleti'nde yaşanan değişiklikler arasında en önemlilerinden biri I. Meşrutiyet'in ilanıydı. I. Abdülhamit döneminde gerçekleşen bu gelişme, Tersane Konferansı sırasında ilan edildi.

Örnek: Plevne'de Gazi Osman Paşa ve Erzurum'da Nene Hatun'un kahramanlıkları, bu savaşın en önemli direnişlerini oluşturur.

Rusya, Paris Antlaşması'ndan sonra Panslavizm politikasına ağırlık verdi ve Balkanlarda isyanlar çıkardı. Bu isyanları görüşmek için toplanan Tersane Konferansı ve ardından Londra Konferansı'nda alınan kararları Osmanlı Devleti'nin reddetmesi üzerine savaş başladı.

Savaş, Balkan ve Kafkas cephelerinde gerçekleşti. Osmanlı Devleti'nin bazı başarılarına rağmen, sonuçta ağır bir yenilgi aldı. Bu savaş, 19. yüzyıl Osmanlı Devleti'nin çöküş sürecini hızlandıran önemli olaylardan biri oldu.

19. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nde Önemli Gelişmeler

19. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde yaşanan değişiklikler ve 19. yy Osmanlı Devleti siyasi olayları arasında en önemlilerinden biri Mısır Sorunu'dur. Bu dönemde Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğü ciddi tehditlerle karşı karşıya kalmıştır. Fransa'nın Mısır'ı işgaliyle başlayan süreç, İngiltere ve Rusya ile yapılan ittifaklar sonucunda 1802 Paris Antlaşması ile geçici olarak çözüme kavuşmuştur.

Önemli Not: Mısır Sorunu'nun başlangıcı, Mehmet Ali Paşa'nın Mısır valiliğine atanması ve güçlü bir ordu kurmasıyla yeni bir boyut kazanmıştır.

Mehmet Ali Paşa isyanının nedenleri arasında II. Mahmut'un Mora isyanı sırasındaki vaatlerini yerine getirememesi ve Kavalalı'nın Girit, Adana ve Şam taleplerinin reddedilmesi yer almaktadır. Bu gelişmeler sonucunda imzalanan Kütahya Antlaşması ile Mehmet Ali Paşa'ya Mısır, Girit ve Suriye verilmiş, İbrahim Paşa ise Adana valisi olmuştur.

Boğazlar Meselesi ve Uluslararası İlişkiler

Osmanlı Devleti'nin dış politikası özet olarak incelendiğinde, Boğazlar meselesi öne çıkmaktadır. Hünkâr İskelesi Antlaşması ile Rusya'ya verilen avantajlar, Avrupalı devletlerin tepkisini çekmiş ve boğazlar sorununun ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Tanım: Londra Boğazlar Sözleşmesi, Osmanlı Devleti'nin boğazlar üzerindeki egemenliğini korurken, tüm savaş gemilerine kapalı olma prensibini getirmiştir.

19. yy Osmanlı dış politikası kısaca değerlendirildiğinde, bu dönemde devletin uluslararası dengeler arasında ayakta kalmaya çalıştığı görülmektedir. İngiltere ve Fransa'nın tutumu, Rusya ile olan ilişkiler ve Mısır sorunu, devletin dış politikasını şekillendiren temel faktörler olmuştur.

I. Meşrutiyet ve Anayasal Düzen

19. yüzyılda Osmanlı Devletinde yaşanan değişiklikler arasında en önemlilerinden biri I. Meşrutiyet'in ilanıdır. II. Abdülhamit döneminde, Jön Türklerin desteğiyle gerçekleşen bu gelişme, Osmanlı'nın ilk anayasası olan Kanun-i Esasi'nin yürürlüğe girmesiyle sonuçlanmıştır.

Örnek: Meclis-i Ayan $padişaha bağlı$ ve Meclis-i Mebusan $halk tarafından seçilen$ olmak üzere iki meclisli bir sistem kurulmuştur.

Bu dönemde gerçekleşen Tersane Konferansı ve sonrasındaki gelişmeler, Osmanlı Devleti'nin modernleşme çabalarının önemli göstergeleri olmuştur. Ancak padişahın meclisi açma-kapama ve sansür hakkı gibi yetkileri, tam bir demokratik düzenin kurulmasını engellemiştir.