Avrupa'daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti'nin Durumu

Avrupa'da yaşanan büyük değişimler Osmanlı Devleti'ni derinden etkiledi. Rönesans ve Aydınlanma Çağı sayesinde Avrupalılar bilim ve sanat alanında hızla ilerlerken, bizim devletimiz bu gelişmeleri kaçırdı.

Fransız İhtilali (1789) tam bir dönüm noktası oldu. Halkın Bastil Hapishanesi'ni basmasıyla başlayan bu olay, milliyetçilik ve insan hakları fikirlerini tüm dünyaya yaydı. Bu durum, Osmanlı içindeki farklı milletlerin bağımsızlık istemesine neden oldu.

Sanayi Devrimi ise makinelerin üretimde kullanılmaya başlamasıyla hayatı değiştirdi. Avrupalı ülkeler güçlenirken, ham madde ve pazar arayışları sömürgeciliğin doğmasına yol açtı. Bu gelişmeler I. Dünya Savaşı'nın çıkmasında da etkili oldu.

Osmanlı Devleti bu değişimlere ayak uydurmaya çalışarak Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı ve I. Meşrutiyet'i ilan etti. Ancak bu reformlar yeterli olmadı ve devlet giderek zayıfladı.

Dikkat: Fransız İhtilali'nin milliyetçilik fikri, Osmanlı'nın dağılmasında en önemli etkenlerden biri oldu.

Mustafa Kemal'in Çocukluğu ve Eğitimi

Geleceğin lideri Mustafa Kemal, çok kültürlü Selanik şehrinde dünyaya geldi. Bu şehir farklı milletlerin bir arada yaşadığı, ticaretin canlı olduğu bir yerdi. Bu ortam, onun dünya görüşünün şekillenmesinde çok önemli oldu.

Eğitim hayatında farklı okullarda bulundu. Mahalle Mektebi'nde başlayan yolculuğu, Şemsi Efendi Mektebi'nde devam etti. Daha sonra Askeri Rüştiye'de "Kemal" adını aldı ve askeri eğitime yöneldi.

Manastır Askeri İdadisi'nde Fransızcasını geliştirdi ve edebiyatla tanıştı. İstanbul'da Harp Okulu ve Harp Akademisi'ni bitirerek kurmay yüzbaşı oldu. Bu eğitim süreci onda milliyetçilik duygularını güçlendirdi.

Farklı şehirlerde yaşaması ona büyük deneyim kazandırdı. Selanik'te çok kültürlü ortamı, Manastır'da milliyetçilik bilincini, Şam'da siyasi görüşlerini, Sofya'da ise Batılı yaşam tarzını gözlemleme fırsatı buldu.

İlginç Bilgi: Mustafa Kemal'e "Kemal" adını matematik öğretmeni verdi çünkü derslerindeki başarısından dolayı onu "kemal" (mükemmellik) sahibi buluyordu.

I. Dünya Savaşı ve Mondros Ateşkes Antlaşması

I. Dünya Savaşı'na İttifak Devletleri $Almanya, Avusturya-Macaristan$ ve İtilaf Devletleri (İngiltere, Fransa, Rusya) olmak üzere iki blok halinde girildi. Osmanlı Devleti, Almanya'nın yanında savaşa katıldı.

Savaşın nedenleri arasında sömürgecilik, milliyetçilik akımları, silahlanma yarışı ve devletler arası bloklaşma vardı. Osmanlı Devleti, kaybettiği toprakları geri almak ve siyasi yalnızlıktan kurtulmak için savaşa girdi.

Mondros Ateşkes Antlaşması (1918) imzalandığında, İtilaf Devletleri Osmanlı topraklarını işgal etme hakkı elde etti. Bu antlaşma aslında işgallere hukuki zemin hazırlıyordu.

Antlaşmaya karşı farklı tepkiler verildi. İstanbul Hükümeti sessiz kalırken, Türk halkı cemiyetler kurarak direnişe başladı. Mustafa Kemal Paşa ise Anadolu'da yeni bir mücadelenin başlatılması gerektiğini düşünüyordu.

Önemli: Mondros Ateşkes Antlaşması, aslında barış antlaşması değil, savaşın durmasını sağlayan bir anlaşmaydı. Asıl barış antlaşması daha sonra yapılacaktı.

Milli Mücadele'nin Başlaması

Kuvayımilliye ruhu, halkın işgallere karşı doğal tepkisi olarak doğdu. İstanbul Hükümeti'nin sessizliği, ordunun dağıtılması ve azınlıkların zararlı faaliyetleri bu ruhun oluşmasında etkili oldu.

Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktı. Asıl amacı halkı örgütleyerek Milli Mücadele'yi başlatmaktı. Havza Genelgesi ile işgalleri protesto etti, Amasya Genelgesi ile de mücadeleyi eyleme geçirdi.

Erzurum ve Sivas Kongreleri'nde milli sınırlar belirlendi, manda ve himaye reddedildi. "Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz" kararı alındı. Bu kongreler sayesinde milli birlik sağlandı.

Sevr Antlaşması (1920) Türk halkı için bir ölüm fermanıydı. Osmanlı Devleti'ni tamamen parçalıyor, yabancı devletlere geniş topraklar veriyordu. Ancak TBMM bu antlaşmayı tanımadığı için geçersiz kaldı.

Kritik Nokta: Sivas Kongresi'nde cemiyetler tek çatı altında birleşti ve Milli Mücadele tek merkezden yönetilmeye başlandı.

Kurtuluş Savaşı: Ya İstiklal Ya Ölüm

Kurtuluş Savaşı üç cephede yürütüldü. Doğu Cephesi'nde Ermenilerle, Güney Cephesi'nde Fransızlarla, Batı Cephesi'nde ise Yunanlılarla mücadele edildi.

I. İnönü Savaşı'nda düzenli ordunun ilk başarısı elde edildi. Bu zafer Londra Konferansı'nda TBMM'nin tanınmasını sağladı. Moskova Antlaşması ile SSCB'yle dostluk kuruldu.

Sakarya Meydan Savaşı tam bir dönüm noktası oldu. Topyekûn savaş taktiği uygulandı ve 1683'ten beri devam eden Türk geri çekilmesi sona erdi. Mustafa Kemal Paşa'ya "Gazi" unvanı verildi.

Büyük Taarruz ile Yunan ordusu Anadolu'dan atıldı. Mudanya Ateşkes Antlaşması'yla silahlı mücadele sona erdi. Lozan Barış Antlaşması (1923) ile askerî zaferler siyasi zaferlerle sonuçlandı.

Gurur Verici: Sakarya Savaşı'nda gösterilen başarı, sadece askeri değil, tüm halkın birlik olduğu topyekûn bir mücadeleydi.

Atatürkçülük ve Altı İlke

Atatürkçülük, Türk insanının ihtiyaçlarından doğan, çağdaşlaşmayı hedefleyen bir düşünce sistemidir. Altı temel ilkeye dayanır: Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Laiklik, Devletçilik, İnkılapçılık.

Cumhuriyetçilik ile egemenlik millete verildi. TBMM açıldı, kadınlara seçme-seçilme hakkı tanındı. Milliyetçilik ile milli birlik sağlandı, dil ve tarih kurumları kuruldu.

Halkçılık sosyal adaleti, Laiklik din-devlet işlerinin ayrılmasını sağladı. Akıl ve bilim ön plana çıktı. Devletçilik ile ekonomide devlet öncü rol aldı.

İnkılapçılık sürekli yenilenmeyi, çağa uyum sağlamayı hedefledi. Bütün bu ilkeler birlikte çağdaş Türkiye'nin temellerini attı.

Unutma: Bu altı ilke birbirini tamamlar ve birlikte uygulanırsa anlam kazanır.

İnkılaplar: Çağdaş Türkiye'nin Temelleri

Atatürk'ün yaptığı inkılaplar Türkiye'yi çağdaş medeniyetler seviyesine çıkarmayı amaçladı. Saltanat ve Halifelik kaldırılarak Cumhuriyet ilan edildi. Böylece siyasi sistemde köklü değişim yapıldı.

Eğitim alanında Tevhidi Tedrisat Kanunu ile bütün okullar MEB'e bağlandı. Harf İnkılabı ile okuma-yazma kolaylaştı. Millet Mektepleri açılarak halk eğitimi yaygınlaştırıldı.

Sosyal alanda Medeni Kanun, Soyadı Kanunu, Kılık-Kıyafet düzenlemeleri yapıldı. Türk kadını toplumsal hayatta eşit haklara kavuştu. Saat ve takvim değişiklikleriyle Batı'yla uyum sağlandı.

Ekonomi alanında Kabotaj Kanunu, Teşviki Sanayi Kanunu çıkarıldı. Devlet bankaları kurularak sanayileşme desteklendi. Beş yıllık kalkınma planları hazırlandı.

Sonuç: Bu inkılaplar sayesinde Türkiye, kısa sürede çağdaş bir ülke haline geldi.

Atatürk Dönemi Dış Politikası

Atatürk'ün dış politikası "Yurtta barış, dünyada barış" ilkesine dayanıyordu. Komşularla iyi ilişkiler kuruldu, Balkan Antantı ve Sadabat Paktı imzalandı.

Lozan'dan sonra kalan sorunlar tek tek çözüldü. Musul Sorunu Ankara Antlaşması ile, nüfus mübadelesi sorunu Yunanistan'la yapılan anlaşmayla halledildi.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936) ile Boğazlar'da tam egemenlik sağlandı. Bu, Misakımilli'nin son maddesi olarak kabul edildi.

Hatay, 1939'da anavatana katıldı. Bu, Misakımilli sınırlarına göre anavatana katılan son toprak parçası oldu. Böylece ulusal sınırlar tamamlandı.

Atatürk'ün sağlığı 1937'den itibaren bozulmaya başladı. 10 Kasım 1938'de vefat etti. Türk milleti büyük liderini kaybetti ama onun bıraktığı miras yaşamaya devam etti.

Miras: Atatürk'ün "Gençliğe Hitabesi"nde belirttiği gibi, Cumhuriyet bizim en değerli mirasımızdır.

Atatürk Sonrası Türkiye

II. Dünya Savaşı sırasında Türkiye tarafsızlığını korumaya çalıştı. Savaş sonunda çok partili hayata geçiş başladı. 1946'da Demokrat Parti kurularak demokrasi yolunda önemli adım atıldı.

Soğuk Savaş döneminde Türkiye NATO'ya katıldı. Kore Savaşı'na asker gönderdi, Kıbrıs Barış Harekâtı düzenledi. Türk ordusu uluslararası barış gücü haline geldi.

SSCB'nin dağılması sonrası Türk Cumhuriyetleri ile ilişkiler gelişti. TİKA kurularak bu ülkelere destek sağlandı. Avrupa Birliği ile üyelik süreci başladı.

Günümüzde Türkiye, bölgesel güç haline geldi. Enerji koridoru konumunu kullanarak ekonomik gelişme sağladı. Demokratikleşme çabaları devam ediyor.

Atatürk'ün mirası olan Cumhuriyet, bugün de yaşıyor. Onun gösterdiği çağdaşlaşma yolunda ilerlemeye devam ediyoruz.

Sorumluluk: Atatürk'ün bize emanet ettiği Cumhuriyet'i korumak ve geliştirmek bizim görevimizdir.