Ünite Tanıtımı

Bu ünitede yönetime katılım konusunu öğreneceksin! Demokrasi nedir, nasıl işler ve sen de bu sürece nasıl dahil olabilirsin gibi sorular kafanda mı?

Geçmişten bugüne kadar insanların nasıl yönetildiğini, demokratik devletin nasıl çalıştığını ve senin de bu sistemde nasıl söz sahibi olabileceğini keşfedeceksin. Türk kadınının tarih boyunca toplumsal yaşamdaki rolü de bu ünitenin önemli konularından biri.

Not: Bu konular hem günlük yaşamında hem de sınavlarında sıkça karşına çıkacak temel bilgiler içeriyor.

Geçmişten Günümüze Yönetim Biçimleri

Tarih boyunca insanlar farklı şekillerde yönetilmiş. Devlet, insanların bir arada yaşayabilmesi için kurallar koyan ve düzeni sağlayan en büyük kurumdur.

Monarşide tüm güç tek kişinin elindedir - kral, padişah ya da sultan gibi. Bu kişi yasaları yapar, vergiyi toplar ve savaş kararları verir. Güç babadan oğula geçer.

Teokraside ise din adamları ülkeyi yönetir ve Tanrı adına karar verdiklerini söylerler. Bu kararlar tartışılamaz. Vatikan buna güzel bir örnektir.

Oligarşide küçük bir grup (soylu aileler, zengin toprak sahipleri) ülkeyi yönetir. Cumhuriyette ise egemenlik millete aittir ve yöneticiler seçimle işbaşına gelir.

Önemli: Türkiye bir cumhuriyettir ve bu da demokrasi ile yönetildiğimiz anlamına gelir.

Demokrasinin Temel İlkeleri

Demokrasi sadece bir yönetim şekli değil, aynı zamanda yaşam biçimidir. Millî egemenlik ilkesine göre egemenlik millete aittir ve millet bu gücünü seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullanır.

Özgürlük insanın doğuştan sahip olduğu haktır. Başkalarına zarar vermeden dilediğini düşünebilir ve yapabilirsin. Eşitlik ilkesi ise herkesin kanunlar önünde eşit olduğunu gösterir.

Katılımcılık sayesinde seçimlere katılarak, sivil toplum kuruluşları kurarak yönetimde söz sahibi olabilirsin. Hukukun üstünlüğü ise hem yönetenlerin hem de yönetilenlerin kurallara uymasını sağlar.

Çoğulculuk farklı görüşlerin farklı partilerle temsil edilmesidir. Böylece seçim yaparken birden fazla seçeneğin olur.

Hatırla: Bu ilkeler günlük yaşamında da geçerli - okulda, ailede, arkadaş çevrendeki kararları alırken bu ilkeleri uygulayabilirsin.

Demokratik Devlet ve Organları

Ülkemiz kuvvetler ayrılığı ilkesine göre yönetiliyor. Bu da gücün tek elde toplanmaması anlamına geliyor.

Yasama yetkisi TBMM'ye aittir. Kanun yapar, değiştirir, para basılmasına ve savaş ilanına karar verir. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir - yasaları uygular, bakanları atar, uluslararası antlaşmaları onaylar.

Yargı yetkisi bağımsız ve tarafsız mahkemeler tarafından kullanılır. Yasalara uymayanlara ceza verir ve uyuşmazlıkları çözer. En üst mahkeme Anayasa Mahkemesi'dir.

Bu üç güç birbirinden bağımsız çalışır ama birbirini denetler. Böylece gücün kötüye kullanılması önlenir ve demokrasi korunur.

Sınav İpucu: Yasama-yürütme-yargı organlarının görevlerini karıştırma! Her birinin kendine özgü görevleri var.

Karar Alma Sürecinde Ben de Varım

Sen de demokratik süreçlere katılabilirsin! Siyasi partiler farklı görüşleri temsil eder ve seçimlere katılarak iktidara gelmeye çalışır. İktidarı alamayan partiler muhalefet olur.

Sivil toplum kuruluşları toplumun sorunlarını çözmek için kurulan örgütlerdir. Çevre koruma, hayvan hakları, eğitim gibi konularda çalışır ve kamuoyu oluştururlar.

Medya sayesinde sorunların çok kişiye duyurulması sağlanır. Bireyler ise seçme ve seçilme hakkını kullanarak en önemli etkiyi yapar.

Sen de genç yaşta bu sürece dahil olabilirsin - okul meclisinde görev alarak, çevre projelerine katılarak ya da toplumsal sorunlara dikkati çekerek.

Dikkat: 18 yaşını doldurduğunda seçimlere katılarak ülke yönetiminde direkt söz sahibi olacaksın.

Demokrasi Her Yerde

Demokrasi sadece devlet yönetiminde değil, yaşamın her alanında uygulanır. Ailede, okulda, arkadaş gruplarında demokratik ilkeler geçerlidir.

Sivil toplum kuruluşları belirli amaçlar için bir araya gelen insanların oluşturduğu örgütlerdir. Yardımlaşma ve dayanışma ile toplum yararına hizmet ederler.

15 Temmuz 2016 tarihinde yaşanan darbe girişimi, demokrasimize yönelik büyük bir tehditti. Milletimiz bu girişime geçit vermedi ve demokrasiyi korudu.

Ömer Halisdemir gibi kahramanlar, demokrasi ve vatan için canlarını feda ettiler. Darbe girişimi karşısında millet iradesini gösterdi ve ülkemiz işgalden kurtuldu.

Değer: Demokrasi sadece bir sistem değil, korunması gereken değerli bir yaşam biçimidir.

15 Temmuz Direniş Ruhu

15 Temmuz 2016 gecesi, halkımız demokrasi için sokağa çıktı. Yediden yetmişe herkes vatanını ve özgürlüğünü savundu.

Bu hain darbe girişimi, Türk milletini vatansız ve devletsiz bırakmak istiyordu. Ancak milletimiz seçtiği yöneticilerle el ele vererek bu girişimi engelledi.

Ömer Halisdemir, darbe girişiminin seyrini değiştiren önemli kahramanlardan biridir. Komutanından aldığı emri hiç tereddüt etmeden, hayatı pahasına yerine getirdi ve şehit oldu.

Bu olay, demokrasinin ne kadar değerli olduğunu ve korunması gerektiğini gösterdi. Millet iradesi, her türlü zorbalığın üstesinden gelebileceğini kanıtladı.

Sonuç: Demokrasi kolay elde edilmez, korunması da o kadar zordur - herkesin katkısı gerekir.

Haklarımız ve Sorumluluklarımız Güvencede

Anayasa, temel hak ve özgürlüklerimizi koruma altına alır. Bu hakları yasalar çerçevesinde kullanırız ama sorumluluklarımız da vardır.

Kişi hak ve hürriyetleri yaşama hakkı, kişi dokunulmazlığı, özel hayatın gizliliği gibi haklardır. Sosyal ve ekonomik haklar eğitim, çalışma, sağlık hizmetleri gibi haklardır.

Siyasi hak ve ödevler ise seçme-seçilme hakkı, parti kurma hakkı, vatan hizmeti gibi hem hak hem de ödevleri içerir.

Olağanüstü hallerde (savaş, seferberlik, sıkıyönetim) devlet bazı hakları sınırlayabilir. 2016'daki darbe girişiminden sonra ilan edilen olağanüstü hal buna örnektir.

Önemli: Hakların yanında ödevlerin de olduğunu unutma - vergi ödemek, vatan hizmeti yapmak gibi.

Dünden Bugüne Türk Kadını

Türkler tarihi boyunca kadına büyük değer vermişler. Orta Asya Türk devletlerinde hatunlar hakanla birlikte yabancı elçileri kabul ederdi. Gerektiğinde "Türkan" unvanıyla devleti idare ederlerdi.

Selçuklular döneminde Fatma Bacı, "Bacıyan-ı Rum" yani dünyanın ilk kadın teşkilatını kurdu. Osmanlı'da kadınlar cami, hastane, hamam gibi eserler yaptırdılar.

Millî Mücadele yıllarında kadınlar cepheye giden eşlerinin yerine geçti. Çocuklarını büyüttü, ev geçimini sağladı, hatta silah taşıyarak savaşa katıldı.

1926'da Türk Medeni Kanunu ile kadınlar sosyal ve ekonomik haklara kavuştu. 1934'te milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı - bu dünyada bir ilkti!

Gurur: Türk kadınına verilen bu haklar, birçok Avrupa ülkesinden çok daha önce verildi.

Türk Kadınının İlkleri ve Pozitif Ayrımcılık

Cumhuriyet dönemi Türk kadınları birçok alanda ilklere imza attı. Süreyya Ağaoğlu ilk kadın avukat, Sabiha Gökçen ilk kadın savaş pilotu, Tansu Çiller ilk kadın başbakan oldu.

Pozitif ayrımcılık, kadınlara, çocuklara, engellilere toplumsal yaşamda ayrıcalık tanımaktır. Hamile kadınlara öncelik, engellilere özel asansör gibi uygulamalar buna örnektir.

Ülkemizde kadınlar doğum izni alabilir, erkeklerden önce emekli olabilir, toplu taşımada öncelik hakkına sahiptir. Bunlar pozitif ayrımcılık örnekleridir.

Günümüzde kadınlar istediği mesleği seçebilir, yönetici olabilir, ev ekonomisine katkıda bulunabilir. Alo 183 gibi destek hatları da kadınları korumaya yönelik hizmetler sunar.

Sonuç: Türk kadını tarih boyunca güçlü oldu ve bugün de toplumsal yaşamın her alanında aktif rol alıyor.