Le Châtelier İlkesi ve Dengeye Etki Eden Faktörler
Le Châtelier İlkesi, dengedeki bir sisteme dışarıdan etki uygulandığında, sistemin bu etkiyi azaltacak yönde tepki vererek yeni bir denge kurduğunu belirtir. Dengeyi etkileyen başlıca faktörler: derişim, sıcaklık, hacim/basınç ve katalizördür.
Derişim değişimi: Girenlerin derişimi artırılırsa denge ürünlere, ürünlerin derişimi artırılırsa denge girenlere kayar. Örneğin, N₂O₄(g) ⇌ 2NO₂(g) tepkimesinde NO₂ eklemek, girenlere doğru dengeyi kaydırır.
Sıcaklık değişimi: Ekzotermik tepkimelerde sıcaklık artışı dengeyi girenlere, endotermik tepkimelerde ürünlere kaydırır. PCl₃(g) + Cl₂(g) ⇌ PCl₅(g) + ısı tepkimesinde sıcaklık artışı dengeyi girenlere doğru kaydırır.
Hacim ve basınç değişimi: Gazların bulunduğu tepkimelerde hacim azalması (basınç artışı) dengeyi mol sayısı az olan tarafa kaydırır. N₂(g) + 3H₂(g) ⇌ 2NH₃(g) tepkimesinde basınç artışı ürünlere doğru dengeyi kaydırır.
Katalizör: Dengeye ulaşma süresini kısaltır fakat denge konumunu değiştirmez.
💡 Bilgi Notu: Eşit mol sayısı içeren tepkimelerde H2+I2⇌2HIgibi hacim veya basınç değişikliği dengeyi etkilemez çünkü her iki tarafta da toplam mol sayısı aynıdır.