ELEKTIRIK YUKLERI VE ELEKTRİK ENERJISI FEN BILIMLERI

Alternatif metin:

ÇEŞİTLERIN Temas ile Elektriklenme Etki Ctesir) ile Elektriklenme Sürtünme ile Elektriklenme Dokunma CTemas) ile Elektriklenme 1-Sürtünme ile Elektriklenme Notr ve yalıtkan cisimler üzerinden gerçekleşin Sürtünen cisimlerin birinden diğerine negatif (-) yuk ge- ger. Negatif (-) yuk veren cisim pozitif (+) yüklenirken, ne- gatif (-) yuk alan cisim negatif (-) yüklenir Birbirine sürtünen cisimler 21+ yükle yüklenirken, yuk miktarları eşit olun a) Ebonit Fubuk -Yun Kumaş Başlangıçta natralan ebanit subuk ve yun kumaş birbi- rine surtulunce, ++ + b) Cam - ipak qubuk kumaş Başlangıçta nôtr olan ipek kumaş ve cam çubuk birbirine surtulun- се + •愛• Yun kumaş, e bonit (plastik) çubuğa elektron verir. Boy- lece ebonit qubuk negatif yüklenir. Yun kumaş ise pa- Sitif yüklenir- Kedia: Ebonit eksi Cam çubuk, ipek kumaşa elektren verir. Baylece ipek kumaş negatif yüklenir Cam qubuk ise pozitif yüklenir- Kadla: Ipeksi Cam ↓ ↓ eksi arti Uni Note Bilelim...DO HAL yük Birbirine surtunen cisimler bazı durumlarda 21+ lenemez. Or; ebonit çubuk ipek kumaşa sürtülürse îkîsî de nôtr kalır. Cam çubuk yun kumaşa sürtülürse iki- si de notr kalin. Şimşek ve yıldırım olayında da sürtünme ile elektrik- lenme alur Atmosferdeki bulutlar, ruzmite a etkisi le hareket ederken birbirine surtunur-Sonuçta bazı bulut kumeleri pozitif yūklu bazı bulut kumeleri ne- gatif yükle yüklenir. Yüklü bulutlar birbirine yaklaşın- ca bir buluttan diğerine yuk akışı alur. Buna şimşek denir. Yük akışı bulut ile buna da yeryuzu arasında olursa yıldırım denir . MEDICA x Uni Note 2-Dokunma ile Elektriklenme Cisimlerin birbirine dakundurulması ile aralarında yük a lışverişi alur - ( Yuklu cisim nôtr. dokununca) •Dokunma ile elektriklenme Sonucu veya yüklü başka cisme Cisimler ya ayni cins yükle yüklenir veya nōtr hale gelirler Gri Poziti yuklu Dikkat: Asla 21+ yükle yüklenemezler- Cisimler arasında sadece elektronlar hareket eder + ་ ++ + + dokundurulur + 1+1 ör; - negatif negatif notr dokundurulur + + yuklu yulink + : 6 tane +yuk: 2 tane -Yük: 4 tane +yuk:2 tane -Yuk 4 tane +yük: 2 tane -yuk 22 tane +6-2=+4 yüklü ↓ +2-4=- =-2 +2-4=-2 +2-2=0 yuklū yüklü yuklu +yuk -jük: 2 tane Yükler toplanır. Kureler Yükler toplanır. Kureler 02- 6zdeş olduğu için 2'ye deş olduğu için 2'ye bōlunur bolunur. +4-2 = +1 2 -210 -1 = 2 Sonuçta ikiside yüklü Sonuçta ikisi de ①yüklü olacak. 3 tane e geçer ++ -+- ++ + 1 + +yuk: 6 tane + -yuk: 5 tane +6-5=+1 yuklū +yuk2 tane -yük: I tane +2-1=+1 yüklü olacak- + Itane è seger + +yük:2 tane -yük: 3 tane +2-3=-1 yüklü + + + yuk: 2 tane -yuk: 3 tane +2-3=-1 yuklu _ Uni Note Bilelim... Cisimler birbirine dokundurulup ayrıldığında toplam yük Ceisimler zdeşse) eşit Paylaşılın Nātr cisim yuklu cisme dokununca kendisi de cins yukle yüklenmiş olur- ayni ✰ 21+ yūklu cisimler dokununca hangisinin yükü daha büyükse yükünün cinsiyle yüklenmiş olurlar anun Seru: dades cisimlerden biri +5 yüklū, diğeri +3. yüklü ise dakundurulunca san yük durumları nasıl olur? Cevap: +5+3 +5+3 = +4 2 устий olurlar. Uni Note 3-Etki(Tesir) ile Elektriklenme Yüklü bir cisim başka bir cisme yaklaştığında aynı yük- ler birbirini iter, 21+ yükler birbirini çeker. Notrcisim Üzerinde yük dengesizliği oluşur Etki île elektriklenmede yük alışverişi gerçekleşmez ör; yaklaşıyor Notr Notr öri K T Notr Gubugu cisim Natr Notr A çubuğu Soru; yaklaşıyor m Pozitif ve negatif Ayrılınca yuk yükler kutuplaşır. dağılımı eskisine daner 小→ mmi B cismi negatif C cismi pozitif ग Bve Cayrilinca 21+ yukl@hale gelirler. yüklenir- Y Z Notr Notr Natr Negatif (-) yüklü bir cisim uglu nôtr bloga yaklaştırı- liyor. Sonra nātr cisimler ayrılıyor. San durumda X Y ve z cisimlerinin yük durumu nasıl olur? Cevap: A tm m TIT Cisimler ayrılınca X pozitif (+) yüklü, Y notr, z ise negatif (-) yuklu hale gelir- Umi Note ELEKTROSKOP~ → Bir cismin yuklu olup olmadığını, yüklü ise ne tur elektrikle yüklü olduğunu anlamamızı sağlayan, elektroskop denir iletken Cubuk iletken yapraklar Metal topuz Yalitkan tipa Cam fanus Yalitkan ayak araca Nötr bir elektroskabun yaprakları kapalıdır. → Elektroskop yüklü ise her iki yaprakta ayni cins yükler olduğu için yapraklar birbirini iterek a gilir- Yük miktarı ne kadar fazla ise elektroskobun yaprak- Jari o kadar fazla açılır. Elektroskop iki şekilde elektriklendirilebilir. Elektroskebun Yaklaşma Durumu →Nôtr bir elektroskoba yüklü bir cisim yaklaştırılırsa elektroskabun yaprakları açılıc - (Topuza yaklaştırılır) 600 Topuz (+), yapraklar ise (-) yükle yukle- nic Yaprak açılır Notr elektroskop → Elektroskopla aynı yüklü bir cisim, elektroskaba yaklaştı- rılırsa yapraklar biraz daha açılır. 0: : →yūklu elektroskop Yapraklar biraz daha agilir-(Yuk oranı artar). artar) Uni Note Bilelim... *Elektroskopla 21+ yükle yüklü bir cisim elektroskoba yaklaştırılırsa yapraklar biraz kapanır. Çünkü yaprak- aranı azalır. Metal topuzdaki yük lardaki artar yük orant *Yūklu cisim elektroskoptan uzaklaşınca elektroskop doner. Yani yük değişimi (alışverişi) ilk haline olmaz geri Uni Note Elektroskobun Dokunma Durumu → Nōtr bir elektroskoba, yüklü bir cisim dokundurulursa elektroskobun yaprakları açılır Yüklü bir elektroskoba, aynı eins yüklü bir eisim dokundurulursa 1) Elektroskobun miktarı = Cismin yük yuk ↓ miktarı Yapraklarda değişiklik almaz miktarı cismin yük miktarı 2) Elektroskabun yük 3) Elektroskabun yuk miktarı cismin yuk miktarı Yapraklar biraz kapanır - Yapraklar biraz daha ağılır. →Yüklü bir elektroskoba, 21+ cins yüklü bir cisim dokun- durulursa 4) Elektroskabun yük miktarı Cismin yuk miktarı Yapraklar tamamen kapanın 2) Elektroskobun yük miktarı cismin yuk miktarı Yapraklar biraz kapanır. 3) Elektroskobun yuk miktarı Cismin yük miktarı Yapraklar once kapanır Sonra tekrar açılır. Dikkat: Elektroskop ile cismi, Gadeş cisimleri birbirine dokundurup yüklerini paylaştırır gibi düşüneceğiz. Note • Elektrik ~TOPRAKLAMA~ yüklü bir cisim, iletken bir telle toprağa bağ lanırsa cisimle toprak arasında (-) yük alışverişi olur. Sonuçta cisim natrlenir. Bu ●Topraklama ör; sembolu ile olaya topraklama denin gösterilic Cisimdeki negatif yükler toprağa iletken tel ori Negatif yüklü ① Notr geger iletken tel Pozitif yükl Soru + + Yaklaştırılır. Notr Notr Topraktaki negatif yükler cisme geger. Başlangıçta notr olan bir cisme (+) yüklü ei- (notr) sim yaklaştırılırken ci- sim aynı zamanda toprak- lanıyor. Topraklama kesilince natr cismin san durumu ne olur? Cevap: Notr cisme topraktan negatif yük geçişi olur. Yaklaştırılan cisim çekilip topraklama kesilince noth cisim negatif yüklü hale gelmiş olur UniNo Günlük Hayattan Topraklama örnekleri Ameliyathanelerde ve laboratuvarlarda topraklama yapı- lir - Biriken yükler topraklanır. Yıldırımdan korunmak için yüksek binaların tepesine paratoner Cyıldırımsavar) takılır. Çıplak ayak ile toprağa basinca üzerimizdeki yükler toprağa geçer. Petrol taşıyan tankerlerin arkasında yere değen demir 2incir vardır. Bu zincir tankerin üzerinde biriken Teri topraklar. yek- Evlerimizde elektrik prizlerinde ucu toprağa bağlı Üçüncü bir kabla vardır. Elektrik Enerjisinin Dönüşm Elektrik Enerjisinin Isı Enerjisine Dönüşüm Elektrik akimi, iletken tel üzerinden geçerken telin diren- ci ile karşılaşır. Ve 181 enerjisine dönüşün iletken telin direnci arttıkça elektrik akımı daha fazla zorlanır ve daha fazla ısı enerjisi ortaya çıkar Bir elektrik devresinde açığa çıkan ısı enerjisini ar- tırmak için; →lletkenin direnci, Akımın miktarı, → Akımın geçiş suresi artırılmalıdır." Rezistans enerjisini ısı enerjisine çeviren aletlerde rezistans Elektrik ener bulunur - Ör; fırın, su isiticisi, ûtu vb... Uni Not ·Elektrik Enerjisinin laik Energieine Donuzumu Ampul, flaresan lamba gibi araqlar elektrik enerjisini işık enerjisine çevirir. cam 000000 Flaman erime Sıcaklığ yüksektir. tungsten flaman ilethen tel →→Duy bağlantısı Üzerinden elektrik akımı Ampul içinde tungsten me- talinden înce bir yapılmış uzun ve flaman vardır- Bu telin direnci çok fazladır. gegen flaman ısınır ve ışık ya- yar. Flamani kapan ampuller ışık vermez. Floresan lambalar içinde civa ve soygaz bulunan, iq yu- zeyi fosfor ile kaplanmış cam tüplerdir. Yüksek gerilim- de gaz iyonlaşarak iletken hale gelir.Civa atamları mor stesi işık oluşturur. Fosfor tabakası da marotesi işığs gorunur ışık haline getirir. Not: Akkor flamanti ampullerde elektrik enerjisinin %gs'i isi enerjisine, % 5'i işık enerjisine donuşur Floresan lambalar 5 kat daha verimlidin ⑧-Elektrik Enerjisinin Hareket Enerfreine Dendesmu ●₤lektrik enerjisini hareket enerjisine donuşturen araç- lara elektrik motoru denin Elektrik motoru mikser, vantilator, matkap, elektrik Süpürgesi, çamaşır makinesi gibi araqlarda bulunur Robot yapımında da elektrik motoru kullanılır. Not: Elektrik motoru elektromıknatıs ile çalışır. mantığ Uni Ne Hareket Enerjisinin Elektrik Enerjisine Osnaşumu Hareket enerjisini elektrik enerjisine donuşturen a- lete Jenerator denim Bisiklet gibi araçlarda kullanılan dinama, (içinde bu- lunan mıknatıs ve bobin sayesinde) hareket enerjisini elektrik enerjisine Gevirin_ SiGORTA Elektrik devrelerinde fazla elektrik akımı geçtiğinde ve- ya kisa devre oluştuğunda tehlikeyi önlemek için sigar ta devreye girer. • Sigortalar devreye seri bağlanır. ör; 50 Amper ile çalışan bir elektrikli alette 50 Amper üzerinde olan en yakın değerdeki sigorta kullanılır. Bu akımdan fazla geçecek olursa sigorta atar- ELEKTRIK CEUG) SANTRALLERT sant Elektrik elde etmede kullanılan santrallere, для rali denir. Elektrik enerjisini elde etmek için Jone- rator ve turbin kullanılır. -Hidroelektrik Santrali (Yenilenebilir) Barajlarda biriken su yukarıdan aşağıya akarken potansi yel enerji kinetik enerjiye dönüşün Hızla akan su turbini bagli alan jenerator elektrike- dondurin Turbinin veuna nerjisi uretic Ekolojik dengeyi bozabilir. Tarım arazileri ve yerleşim yerler rinin sular altında kalmasına neden olabilir. Uni Ne 2-Termik Santral (Yentlenemez) ●Kamur, petral, doğalgaz gibi yakıtların yanması sonucu isi enerjisi oluşur. Oluşan Isı ile su buharlaştırılır. Buhar basıncı türbinleri döndürerek Jeneratorun elektrik ener Jisi üretmesini sağlar. Hava kirliliği, küresel Isınma, sera etkisi... vb artar- 3-Nükleer Santral (Yenileneme) taryum Uranyum, plutonyum gibi elementlerin atomlarının çe- kirdeğinde bulunan enerjiden elektrik üretilmesidin Bu elementlerin çekirdeği parçalanınca çok yüksek mik- tarda 181 açığa çıkar-Oluşan isi buharlaştırır Buhar turbini dandürür. Jenerator elektrik enerjisi unetin Suyu Atıkları çok tehlikeli olup, kurulumu pahalı ve uzundur. 4-jeotermal Enerji Santrali (Yenilenebilir) • Yeraltındaki magmanın sahip olduğu isi enerjisinden elektrik enerjisi üretilir Yer altına sızan sular magma tabakasına kadar ilerleyerek ısınır. Yeryüzüne çıkan sıcak sular türbinleri Gevirir, Jeneratörler elektrik ener Jisi uretin •Maliyeti yüksektir - Bubarda zehirli gazlar olabilir 5-Rüzgar Santrali (Yenilenebilir) Rüzgar enerjisinden elektrik enerjisi unatilin Rüzgar gu- lunun bağlı olduğu jenerator elektrik enerjisi unetin-Rüzga rin düzenli estiği yerlere kurulur. Maliyeti yüksektir. Kuşlar için tehlikelidic Uni N Elektrik Enerjisinin Tasarruflu Kullanımı Elektrik enerjisini tasarruflu kullanmalıyız. Gereksiz kullanım, doğal kaynakların hizla yok almasına, ekonomik sıkıntıya, çevre kirliliğine...sebep olur. Enerji verimi yüksek (A)sinifi elektrikli araçlar kullanılmalı Çamaşır ve bulaşık makinesini dolmadan çalıştırmamalı • Akkar flamanii ampul yerine floresan lamba kullanılmalı Elektrikli aletlerin eca modları kullanılmalı Dışarı aydınlatmasında sensoris lambalar seçilmeli bilgisayarın işi bitince fişi çekilmeli Televizyon ve ●Gun isigindan daha fazla yararlanmalı... NOT: TUBITAK, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı gibi ku- rumlar bu konuda çalışmalar yapmaktadır. Hagak Elektrik Nigin Zararlıdır? → Kaçak elektrik kullanımı ülke ekonomisine zarar verir →Kaçak elektriğin bedeli, diger abonelerin faturalaring yansir Kaçak elektrik, elektrik cihazlarının bozulmasına, tra- foda patlamaya yangına sebep olabilin- ve SON UniN