Akıl Yürütme Türleri ve Örnekleri
Bu sayfada, akıl yürütmenin üç temel türü olan tümdengelim, tümevarım ve analoji açıklanmaktadır. Her bir yöntem, örneklerle detaylı olarak anlatılmıştır.
Tümdengelim Dedu¨ksiyon genel bir önermeden özel bir sonuca varan akıl yürütme biçimidir. Tümdengelim Nedir sorusuna cevap olarak, tümelden tümele veya tümelden tikele doğru giden bir süreç olduğu söylenebilir.
Örnek: Tümelden tümele örnek:
Bütün çiçekler bitkidir.
Bütün güller çiçektir.
O halde bütün güller bitkidir.
Örnek: Tümelden tikele örnek:
Tüm kuşlar uçar.
Serçe bir kuştur.
O halde serçe uçar.
Tümevarım Endu¨ksiyon, tek tek olaylardan ve olgulardan genel yasalara veya önermelere ulaşan akıl yürütme biçimidir. Tümevarım örnekleri genellikle bilimsel gözlemlere dayanır.
Örnek: Tümevarım örneği:
Metal olan demir ısıtılınca genleşir.
Metal olan alüminyum ısıtılınca genleşir.
Metal olan bakır ısıtılınca genleşir.
Metal olan çinko ısıtılınca genleşir.
O halde tüm metaller ısıtılınca genleşir.
Analoji Benzes\cim, iki farklı nesne veya önerme arasındaki benzerliklere dayanarak çıkarım yapma işlemidir.
Örnek: Analoji örneği:
Dünyada ve Mars'ta atmosfer vardır.
Dünyada yaşam vardır.
O halde Mars'ta yaşam bulunabilir.
Tanım: Argüman, belli kanıtlara dayanarak ortaya çıkarılan yeni bir yargıdır. Sonuç önermesine destek olan önermelere öncül denir. Öncüllerden sonuca varma işlemine argümantasyon denir.
Tümevarım tümdengelim karşılaştırması yapıldığında, tümevarımın özelden genele, tümdengelimin ise genelden özele gittiği görülür. Bu iki yöntem, 10. sınıf felsefe derslerinde sıkça işlenen konulardır ve 10. Sınıf Felsefe Çalışma Sorularında sıklıkla karşımıza çıkar.
