MÖ 6. Yüzyıl - MS 2. Yüzyıl İlk Çağ Felsefesi

İlk Çağ felsefesinin karakteristik özellikleri şunlardır:

• Felsefi bilgi düzenli ve sistematiktir. Filozof kendine ait bir sistem kurar ve bu sistem içindeki düşünceler birbiriyle tutarlıdır.
• Felsefi bilgi refleksiftir. Yani düşünce üzerine düşüncedir.
• Felsefi bilgi kümülatiftir. Önceki bilgilere yenileri eklenerek birikimli şekilde ilerler.
• Felsefi bilgi evrenseldir. Belli bir zaman ve mekânla sınırlı değildir.
• Sorular cevaplardan daha önemlidir. Felsefe sürekli sorgulama faaliyetidir.

Önemli Bilgi: Felsefe MÖ 6. yüzyılda İyon bölgesinde, özellikle Milet şehrinde ortaya çıkmıştır. Burası bugünkü İzmir, Aydın ve Muğla illerinin bulunduğu bölgedir.

Felsefenin Antik Yunan'da ortaya çıkması tesadüf değildir. Coğrafi konum, kültürel etkileşim ve toplumsal yapı gibi faktörler düşünce gelişimini desteklemiştir.

Felsefenin Antik Yunan'da Ortaya Çıkma Nedenleri

Felsefenin Antik Yunan'da ortaya çıkmasının temel nedenleri şunlardır:

• Merak ve öğrenme isteği insanları varlığın temel ilkelerini sorgulamaya yöneltmiştir.
• Mitolojik açıklamaların yetersizliği daha akılcı cevaplar arayışını doğurmuştur.
• Ticaretin gelişmesi toplumun refah seviyesini yükseltmiş, düşünmeye zaman ayrılmasını sağlamıştır.
• Doğu ve batı kültürleri arasındaki etkileşim bilgi birikimini artırmıştır.
• Akla verilen önemin artması ve özgür düşünce ortamı felsefi fikirlerin gelişmesini kolaylaştırmıştır.

Tarihsel Arka Plan: Felsefenin ortaya çıkmasında etkili olan medeniyetler ve onların katkıları, felsefi düşüncenin temelini oluşturmuştur.

İlk medeniyetlerin felsefenin doğuşuna etkileri:

• Sümerler: Yazı, dil, astronomi ve matematik alanlarında ilerleme kaydetmişlerdir. Evreni düzenlemekle yükümlü tanrıları Enlil'dir.
• Eski Mısır: Dinsel nitelikli bir felsefe anlayışı vardır. İlk tanrı "Ra" toprak ve gök tanrılarıyla evreni yönetir.
• Hint Felsefesi: Kişinin kurtuluşunu derin düşünme ve sezgi ile gerçekleştirebileceğini savunur.
• Çin Felsefesi: Taoizm'in önemli olduğu bir düşünce sistemine sahiptir. Tao, evrenin özüdür.
• İran Felsefesi: Zerdüşt'ün ikili $dualist$ anlayışı öne çıkar. Ahura Mazda iyiliği, Ehrimen kötülüğü temsil eder.
• Mezopotamya Felsefesi: Yazı dilinin gelişmesi kültüre önemli katkılar sağlamıştır.

MÖ 6. Yüzyıl - MS 2. Yüzyıl Felsefesinin Gelişimi

MÖ 6. yüzyıl - MS 2. yüzyıl arasında felsefe, çeşitli problemleri ele alarak gelişmiştir. Bu dönemde Platon ve Aristoteles gibi filozoflar varlık, bilgi ve değer alanlarına ilişkin önemli kavramlar ortaya koymuşlardır.

Felsefenin başlangıç dönemindeki temel özellikler:

• İnsanların doğayı tanıma ihtiyacı felsefeden önce de vardı, ancak felsefe bu bilgiyi sistematikleştirdi.
• İnsanların yaşamlarını sürdürmeleri ve ihtiyaçlarını karşılamaları için doğa hakkında bilgi edinmeleri gerekiyordu.
• Doğaya yönelmek, hem bilim hem de felsefenin önemli bir işlevidir.
• MÖ 6. yüzyıl, felsefenin belirginleştiği dönemdir.
• Dönemin düşünürleri neden-sonuç ilişkisi temelinde açıklamalar geliştirmeye çalışmışlardır.

Temel Soru: Bu dönem felsefesinin ana problemi, "varlığın ilk nedeninin ne olduğu" sorusudur. Bu soru, "arkhe" kavramı çerçevesinde ele alınmıştır.

MÖ 6. yüzyıl - MS 2. yüzyıl felsefesinin en önemli özelliği, varlığın ilk maddesinin ne olduğu sorusunu merkeze almasıdır. Bu soru "ilk neden", "ilke" veya "arkhe" olarak adlandırılmıştır.

İlk Neden (Arkhe) Problemi ve Filozoflar

İlk Çağ filozoflarının çoğu, evrenin temelinde yatan asıl maddenin $arkhe$ ne olduğu sorusuna cevap aramışlardır. İşte bu filozoflar ve onların arkhe hakkındaki görüşleri:

Thales $Su$:

• İlk neden sorununu ortaya koyan ilk düşünürdür.
• Thales'e göre evrenin ilk nedeni sudur.
• Su, varlıkların tümünün nedeni ve ilk maddesidir.
• Evrenin çokluğunun temelindeki birliktir.
• Su farklı biçimlerde olabilen bir maddedir.

Anaksimandros $Aperion$:

• Anaksimandros'a göre ilk neden nicelik olarak sınırsız, nitelik olarak ise belirsiz olmalıdır.
• Arkhe, duyusal olmayan, soyut bir ilkedir.
• Bu ilk neden aperion $sınırsız, belirsiz$ olarak adlandırılır.
• Aperion bütün varlıkların temelidir ve ondan sıcak ve soğuk ortaya çıkmıştır.

Önemli Kavram: Arkhe, İlk Çağ felsefesinin en temel kavramlarından biridir. Evreni oluşturan temel madde veya ilke anlamına gelir.

Anaksimenes $Hava$:

• Anaksimenes de Anaksimandros ve Thales gibi arkhe problemiyle ilgilenmiştir.
• Anaksimenes'e göre arkhe havadır.
• Hava, Thales'teki gibi somut, ancak Anaksimandros'taki gibi sonsuzluk niteliğindedir.
• "Hava olan can ve bedeni nasıl ayakta tutuyorsa, dünyayı ve evreni de ayakta tutan havadır."

Arkhe Konusunda Diğer Filozoflar ve Görüşleri

Empedokles $Toprak-Su-Hava-Ateş$:

• Empedokles'e göre arkhe dört temel maddeden oluşur: Toprak, Su, Hava ve Ateş.
• Bu dört madde kendinde başka bir şeye indirgenemeyen ve hareketsiz olan elementlerdir.
• Bu maddeleri hareket ettiren dış bir güç olması gerektiğini söyler.
• Bu güç sevgi ve nefret olarak tanımlanır.
• Sevgi birleştirici, nefret ise ayırıcı güçtür.

Demokritos $Atom$:

• Demokritos'a göre arkhe, maddenin en küçük yapıtaşına kadar bölünüp artık bölünemeyecek hale geldiğinde elde kalan son parçadır.
• Bu parçaya atom adını vermiştir.
• Atomlar sonsuz, değişmeyen, boşluksuz ve yer kaplayan özelliktedir.
• Atomlar belirli sayıda, sınırsız şekiller halinde birleşerek varlıkları oluşturur.

Bilimsel Bakış: Demokritos'un atom teorisi, modern bilimin atomik teorisine benzerlik göstermesi açısından ilginçtir. Antik Yunan felsefesinin bu öngörüsü, bilimsel düşüncenin temellerini atmıştır.

İlk Çağ felsefesinde filozoflar, dünyayı anlamak için doğaya yönelmiş ve varlığın temelindeki ilkeyi $arkhe$ belirlemeye çalışmışlardır. Bu arayış, daha sonraki dönemlerde felsefenin diğer alanlarının $etik, siyaset, metafizik$ gelişmesine zemin hazırlamıştır.