Büyük Harflerin Kullanımı

Yazıya başlarken ilk bilmen gereken büyük harf kuralları. Cümleler her zaman büyük harfle başlar, bu basit ama çok önemli! İki noktadan sonra gelen cümleler de büyük harfle başlar, mesela "Servetifünun'un mantığı şu: Karamsarlık içinde yaşam."

Kişi adları ve unvanlar büyük harfle yazılır: Mustafa Kemal Atatürk, Prof. Dr. Ahmet Bey gibi. Özellikle dikkat et - cümle içinde özel isim yerine kullanılan makamlar da büyük: "Vali okuldan memnun ayrıldı." Akrabalık adları unvan olarak kullanılırsa büyük (Nene Hatun), akrabalık bildiriyorsa küçük (Fatma teyze).

Millet, devlet, din isimleri büyük harfle başlar: Türk, Türkiye, Müslümanlık. Din ve mitoloji ile ilgili özel isimler de büyük: Allah, Zeus. Gezegen adları terim olarak kullanılırsa büyük (Mars'a gidilecek), günlük dilde kullanılırsa küçük (dünyam yıkıldı).

Önemli: İki noktadan sonra örnekler sıralanırsa büyük harfle başlamaz: "Bugün işlerim: notlar, sınavlar, temizlik..."

Özel İsimlerde Büyük Harf ve Kısaltmalar

Yer adları ve bunlarla ilgili isimler büyük harfle başlar: Van Gölü, Ağrı Dağı, Süveyş Kanalı. Ancak dikkat et - yer adlarından sonra gelen il, ilçe, köy küçük yazılır: Pendik ilçesi, Dedeli köyü.

Kurum ve kuruluş adları tamamen büyük: Kadıköy Anadolu Lisesi, Türk Dil Kurumu. Tarihî olaylar ve bayramlar da büyük: Kurtuluş Savaşı, 19 Mayıs Atatürk'ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı.

Kısaltma kuralları çok pratik! Kuruluş adlarının kısaltmaları her kelimenin ilk harfi büyük: TDK, TBMM, ABD. Bu kısaltmalara gelen ekler okunuşa göre gelir: THY'de, TDK'den. Ölçü birimlerinde uluslararası kısaltmalar kullanılır: m, kg, km.

Sayılar metin içinde hem rakam hem harfle yazılabilir. Saat, para, istatistik verilerinde rakam tercih edilir: 21.30'da, 2.500.000 lira. Dört basamaklı sayılarda içindeki bin, milyon harfle yazılabilir: 3 bin 255.

Önemli: Büyük harfli kısaltmalarda sadece T.C. ve T. (Türkçe) nokta kullanılır.

Tarih, Saat ve Kesme İşareti Kuralları

Tarih yazımında kısa olandan uzuna doğru sırala: 12 Haziran 1987. Rakamla da yazabilirsin: 12.06.1987 ya da 12/06/1987. Belirli bir tarihi gösteren ay ve günler büyük (29 Ekim 1923), belirsiz olanlar küçük (şubatın ikinci haftası).

Saatlerde rakam ve yazı arasında seçim yapabilirsin: 09.05 ya da "saat dokuzu beş geçe". Saat ve dakika arasına nokta koy: 21.45. Saatlere gelen ekler kesmeyle ayrılır: 21.45'te.

Kesme işareti en çok karıştırılan konulardan! Özel isimlere gelen ekler kesmeyle ayrılır: Atatürk'e, Türkiye'ye. Ama kurum adlarına gelen ekler ayrılmaz: Türkiye Büyük Millet Meclisine, Pendik Lisesine.

Büyük harfli kısaltmalara kesme konur: THY'de, mg'dan. Sonunda nokta bulunan kısaltmalarda konmaz: vb.leri, m²ye.

Önemli: Avrupa Birliği ülke olarak düşünüldüğünden kesmeyle ayrılır: Avrupa Birliği'ne

Düzeltme İşareti, Soru Eki ve İkilemeler

Düzeltme işareti (â) yazılışı aynı ama anlamı farklı kelimeleri ayırır: hala (teyze) - hâlâ (henüz). Arapça ve Farsça kelimelerle nispet ekinde kullanılır: dergâh, askerî, dinî.

Soru eki $-mı, -mi, -mu, -mü$ her zaman ayrı yazılır! Geldi mi? Geliyor musun? Pekiştirme anlamında da ayrı: Güzel mi güzel araba! Birleşik fiillerde iki kelimenin arasına da gelebilir: Kayıp mı oldun?

İkilemeler ayrı yazılır: adım adım, güle güle, bata çıka. İstisna: gitgide, birbiri bitişik yazılır.

"De da" yazımı çok önemli! Bağlaç olan "de da" ayrı yazılır: Sen de mi? Bulunma eki olan "-de -da" bitişik: evde, arabada. Taktik: Cümleden çıkarınca anlam bozulmuyor mu? O zaman ayrı yaz!

Önemli: "Ki"nin yazımında da aynı mantık var. Bağlaç ayrı (okumamış ki), sıfat ve zamir bitişik (koridordaki, benimki).

Bitişik ve Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler

"+" "-" kuralı çok pratik! İkinci sözcük anlamını koruyorsa (+) ayrı, kaybettiyse (-) bitişik yaz. El sabunu: sabun anlamını koruyor (+) = ayrı. Yalıçapkını: çapkın anlamını kaybetmiş (-) = bitişik.

Bitişik yazılan gruplar şunlar: Bitki adları (keçiboynuzu, kuşburnu), hayvan isimleri (danaburnu, kızılkanat), yiyecek isimleri (kadınbudu, tavukğöğsü), renk isimleri (gülkurusu, kavuniçi).

Ayrı yazılan gruplar: Hayvan isimleri (arı kuşu, muhabbet kuşu), bitki isimleri (çörek otu, kuru fasulye), nesne isimleri (çakmak taşı, kol saati).

Ses düşmesi olan kelimeler bitişik: birbiri, kaynana, sütlaç. "Etmek" yardımcı fiili geldiğinde ses olayı varsa bitişik (emretmek, hissetmek), yoksa ayrı (kabul etmek).

Dikkat: Ev kelimesiyle kurulanlar bitişik (yayınevi, huzurevi), istisnalar: bağ evi, kuş evi, aile evi.

Özel Bitişik Yazım Kuralları

Emir kipiyle kurulanlar bitişik: kapkaç, yapboz, tutkal, çekyat. Sıfat-fiil ekleriyle $-an/-en, -r/-ar/-er, -maz/-mez$ kurulanlar bitişik: varyemez, kuşkonmaz, gökdelen.

"-dı" ekli kalıplaşanlar bitişik: gecekondu, imambayıldı, külbastı. Her iki kelimesi de "-dı" veya "-r" alanlar bitişik: dedikodu, biçerdöver, okuryazar.

"Alt-üst" kuralı önemli! Soyut yer bildiriyorsa bitişik (bilinçaltı, gözaltı, akşamüstü), somut yer bildiriyorsa ayrı (yer altı, deniz altı). İstisna: sırtüstü, yüzüstü bitişik.

"Baş" sözcüğüyle oluşan sıfat tamlamaları bitişik: başkent, başhekim. Topluluk yöneticisi anlamında da bitişik: aşçıbaşı, binbaşı.

Yer adlarında yön bildiren kelimeler ayrı: Doğu Anadolu, Orta Asya. Gelenekselleşmiş kelimeler bitişik: biraz, birçok, hiçbir, herhangi.

Önemli: "Hane, name, zade" ile kurulanlar bitişik: kahvehane, seyahatname, amcazade, depremzede.

Son Yazım Kuralları ve Güncellemeler

Farsça ve Arapça kurallara göre oluşanlar bitişik: Kuvayımilliye, gayrimenkul, fevkalade. Kanunda bitişik geçen kuruluş adları bitişik: İçişleri, Dışişleri.

"Dış, iç, sıra" ile oluşanlar AYRI: din dışı, yurt içi, yanı sıra. "Yol" ile oluşanlar AYRI: çevre yolu, hava yolu (istisna: otoyol).

Başa gelen sıfatlar ayrı yazılır: alt yazı, ön söz, orta kulak, sağ açık. İstisnalar: öngörü, önayak, önsezi.

Renk adları bitişik: gülkurusu, kavuniçi. İçinde renk geçen renkler ayrı: gümüş rengi, ateş kırmızısı.

2023 TDK güncellemeleri önemli! Artık şunlar değişti: yeşil soğan (ayrı), yeşil biber (ayrı), ünvan (eski: unvan), Yörük (eski: Yürük), çi börek (eski: çiğ börek).

Taktik: Yazım kurallarında kararsız kaldığında, sözcüğün anlamının değişip değişmediğine bak - bu en güvenilir yöntem!