Paramedik ders notları

Alternatif metin:

tedavi Ağrı ortadan kaldırmak Her bir semptomu ortadan Kat - koldirmok Farmosotik Formlor : Tablet: Toz halindeki etken maddenin sıkıştırılarak sert disk ya da silindir haline getirilmiş şekli *Kapsül: Etken maddenin jelatinle kaplanmış şekli Enterik Kaplı Tablet: Tabletin özel madde ile kaplanarak barsakta çözülebilen şekli Pastil: Ağızda emilerek kullanılan toz halindeki etken maddenin tatlandırıcı ile kaplanarak ağızda çözülen ilaç formu. Tosun, H. İlaç Yönetimi. Atabek Aştı, T.; Karadağ, A (ed.). Hemşirelik Esasian Hemşirelik Bilimi ve Sanatı, Akademi Basın ve 2013, 728-766 Açıklamasını isteyip hangisidir denir? Katı Formasötik Formlor; Hap (Pilül): Bir ya da daha fazla etken maddeye yapıştırıcı madde ilave edilerek elde edilen ilaç formu Draje: Tadı acı olan tabletlerin tatlandırıcı ile kaplanmasıyla elde edilen ilaç formu Toz: İlaçların ezilerek çok ince partiküllere ayrılarak elde edilen ilaç formu Kaşe: Pirinç unu ya da nişastadan yapılmış yassı silindir şeklindeki koruyucuların içine tad ve kokusu hoş olmayan etken maddelerin konulması ile elde edilen ilaç formu. Efervesan: Asit ve alkali madde katılarak elde edilen ilaç şekli Tosun, H. Blog Yönetimi Atabek A, T, Karadağ, A (ed.). Hampire Essen Hemşirelik Bilim ve Sonon, Akademi Bosn ve Yayolk, 2013, s. 728- 766 Akça Ay, F. Blog Uygulamalar Ay, F., Ertem, 0, Ozcan, N., Oven, B., Ipk, R., Sarvan, S. Temel Hemşirelik, Istanbul Medikal Yayınolik, 2008, s. 35- 42, 47-53 •Vücuttun belli bir noktasino ungula 15. Siste mik etki elde edilis Lokal değil. Vücut Kavitelerine laçlar Supozituar: Rektum, vajina gibi boşluklara yerleştirmek üzere jelatin maddesiyle katılaştırılmış mermi şeklinde ilaç olup, vücut ISısında kolayca erir. Aerosol: Ağız/ burun içerisine püskürtülerek absorbe edilen solvent içinde hazırlanan preparattır. İnsan Vücudunda İlaçlar Metabolizmasını Dört Temel Aşamada Tamamlar Srosini bil Doğru, Kalls gelebilir Absorbsiyon (Emilim) İlacın alımından kan ve lenf dolaşımına geçinceye kadar olan süre İlaçlar GIS sistem, solunum ve deri yoluyla emilir (İlaç epitel dokuyu /mukozayı aştıktan sonra ekstrasellüler ortama geçerek kan dolaşımına katılır) Dağılım İlaçlar absorbe olduktan sonra öncelikle plazma ve interstisyel alana daha sonra da intrasellüler bölüme yayılırlar. Dort Inson Vücudunda ilaçlar Metabolia-mesini Temel Asomodo Tomom lor; Biyotransformasyon (metabolizasyon, değişikliğe uğrama) Zorunlu bir basamak değildir. Bazı ilaçlar kimyasal değişime uğramaksızın boşaltım sisteminde elimine olur. Biyotransformasyon reaksiyonlarının büyük çoğunluğu karaciğerde olmakla birlikte bunun dışında kan ya da böbrekler, akciğerler, barsak mukozası gibi organlarda da meydana gelir. insan Vücudunda ilaglor Atılım (eliminasyon) metabolizmasini Dört Temel Asamada Tomomlor; Metabolizmaya uğrayan ilaçların atılımı öncelikle böbrekler olmak üzere intestinal yol, akciğerler, karaciğer ve egzokrin bezler aracılığıyla olmaktadır. İlaçların Etkileri ; Tedavi Edici Etkiler ⚫Lokal etki: İlacın belli alana etkisi Sistemik etki: İlacın kan dolaşımına geçtikten sonra organizmaya yaptığı etki .Selektif etki: İlacın dolaşıma geçtikten sonra belli organlarda daha etkili olmasıdır. İlaçların Etkileri; İstenmeyen Etkiler ⚫ Toksik Etkiler: Yüksek dozda alınan ilacın kanda birikmesi sonucu meyana gelir. Ağır zararlara doku lezyon ve ölümlerine neden olabilir. Allerjik etkiler: İlacın vücut tarafından yabancı bir madde olarak algılanması sonucu ortaya çıkar. Yan etki: İlaç kullanımına bağlı olarak tahmin edilen ancak istenmeyen etkilerdir. ilaaloin Etkisi ; ___ İlaç İnterreaksiyonları: Sinau 8 Bir ilacın kullanımı sırasında alınan diğer ilaçlar ve besin maddeleri ile etkileşim olabilir. Bu etkileşim ilacın etkisini arttıran bir durum ise sinerjizm ° İlacın etkisini azaltan bir durum ise antogonism olarak adlandırılır. Tosun, H. İlaç Yönetimi. Atabek Aşt, T.; Karadağ, A (ed.). Hemşirelik Esaslanı Hemşirelik Bilimi ve Sanat, Adder Basın ve Yayıncılık, 2013, s. 728-766 Terimler sinaudo де Doz Hesaplamalari's 1 ml 10 dizyem 1 ml 20 damla 1 ml = 1cc 1cc-20dbmla 1 ml 100 Ünite 4-5 ml 1 tatlı kaşığı 15 ml 1 yemek kaşığı 250 ml 1 su bardağı 100 ml 1 çay bardağı 1 gr= 1000 mg 0,5 gr= 500 mg 1 mg 1000 mcgr İLAG UYGULAMALARI HAFTA 12) ORAL YOL ile ilac Vygulama, İlaç uygulamalarında kullanılan en yaygın yol Kolay uygulanan güvenli, rahat, ve ucuz bir yöntem ⚫ Bulantı-kusma, bilinç kaybı, yutkunmada güçlük durumlarında bu yol tercih edilmemeli Biling kayla biling bulanıkliği tergin edil O ilaç Uygulaması; Sublingual Dilalti superfasiyal kan damarlarından zengindir, ilaç bu nedenle hızla emilerek sistemik etki gösterir. Sublingual ilaç dil altına yerleştirilir, ilaç yutulmamalı, çiğnenmemeli ve hasta uygulama sırasında su içmemelidir. Bukkal Uygulama; yanak içi Gözdürüyoruz To İlacın ağız yada yanak içinde mukoz membranda çözünerek absorbe olmasıdır. 。 İlaç çiğnenmemeli ya da su ile yutulmamalıdır. dönemli PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA YOLLARI Gastrointestinal sistem dışındaki yolları ifade eder. Smide-bağırsak Sistemi Oral yoldan uygulandığında gastrointestinal kanaldan yeterince absorbe olmayan ilaçlar ile Gastrointestinal kanalda parçalanan ya da çok yoğun ilk geçiş etkisine maruz kalan ilaçlar için bu yol tercih edilir. Bu yol ile ilaç uygulamada steril solüsyon (injeksiyonluk solüsyon) şeklindeki ilaç formu damar veya doku içine, sterilize edilmiş bir enjektör ve iğne ile verilmektedir. PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA YOLLARI • Intravenöz Yol ↳ Damar yolu • Intraarteriyel Yol Arter icine • Intraosseoz Yol kemik içi o Subkütan Yol Deri alti yol o Intramüsküler Yol Skas içi uyaulama yol Asagidakilerden hangisi parenteral ilaç uygulama- larından hangisi değildir) Sinoul Intravenöz Uygulama Komplikasyonları Infiltrasyon ve Ekstravazasyon • Tromboflebit Oklüzyon (tıkanma) o Damar Irritasyonu o Hematom • Arteryel Kanülasyon Alerjik Reaksiyonlar Dolaşım Yüklenmesi Hava Embolisi en sid • Enfeksiyon görülen Intravenöz Uygulama Komplikasyonları • Infiltrasyon • Tahriş özelliği olmayan bir sıvının istenmeden damar dışına uygulanmasıdır. memeli Intraosseoz (Kemik içi) Yol 。 Komplikasyonları ⚫ Ekstravazyon ⚫ Fraktür Pulmoner emboli • Kompartman Sendromu • Ağrı . Osteomyelit ⚫ Büyüme plağı yaralanması İntramüsküler Enjeksiyon Dorsogluteal bölge ►Kalçada bulunan ve en çok kullanılan intramüsküler enjeksiyon bölgesidir. ➤ Siyatik sinire çok yakın olduğu için enjeksiyon yerinin doğru bir şekilde tespit edilmesi gerekir. ➤ Üç yaşından küçük çocuklarda gluteal kaslar aelismediğinden önerilmez. Subkütan (Deri Altı) Yol İlacın subkutan dokuya ulaşmasını sağlamak amacıyla; • Doku kavrandığında 5.1 cm yükseliyor ise 90°'lik açı, 2-2.5 cm yükseliyor ise 45°'lik açı ile enjeksiyon uygulanmalıdır. Iğnenin yarım ay kısmı bize bakacak şekilde iğne hastanın doku büyüklüğüne göre 45° yada 90°'lik açıyla iğnenin üçte ikisi girecek şekilde deri altına ilerletilmelidir. HASTANE ÖNCESİ Kardiyopulmoner resüsitasyon sırasında kullanılan İlaçlar OKSİJEN önemli ■ Etki mekanizması Beyin kalp ve diğer hayati organlarda hipoksinin zararını azaltır. Endikasyonları Herhangi bir nedenle hipoksinin meydana gelmesi durumunda ve karbonmonoksit zehirlenmelerinde. antidot olarak kullanılır. Hastane öncesi acil bakımda, oksijen saturasyonu, %95'in üzerinde olacak şekilde oksijen desteği sağlanmalıdır. Kontraendikasyonları ➤ Yoktur. ➤ KOAH'da yüksek konsantrasyonda verilmemelidir. durumda verilir. Yan Etkileri Prematüre bebeklerde yüksek konsantrasyonda uzun süre verilirse görme bozukluklarına neden olabilir. Bu nedenle prematüre bebeklerde resüsitasyon dışında oksijenin ortama verilmesi tercih edilmelidir. Kullanım Şekli Var olan hipoksi durumunda %100 oksijenizasyon sağlanmalıdır. Pediatride kullanımı prematüre bebekler dışında yetişkin ile aynıdır. Kardiyopulmoner resüsitasyon sırasında kullanılan ilaçlar ADRENALIN ■ Preparat 1 ampul = 1 ml =0.5 veya 1mg etken madde (1:1.000 veya 1:10.000) ■ Endikasyonları ➤ Kardiyopulmoner resüsitasyon sırasında ilk tercih edilmesi gereken ilaçtır. ➤ Anaflaksi ve Bronkospazm Kontraendikasyonları ➤ Halojenli hidrokarbon türevi anestezi almış kişiler Tutkal koklayıcılarında meydana gelebilecek sinüs bradikardisi • Arrestte IV. you Olmaasa IO. yoldan uyaulin Başlıca etkileri ➤ Periferik vazokonstrüksiyon sağlar ve periferik direnç artar. Kalpteki B1 reseptörleri uyararak kalbin kasılma gücünü ve atış hızını arttırır. B2 sempatik etkisi ile B2 reseptörleri uyararak bronkodilatasyona neden olur. Yumuşak bronşial adaleleri gevşetir ve larenks spazmini çözer. Serebral ve koroner dolaşımda kan akımını arttırır. Başlıca yan etkileri Hipertansiyon, hipertansiyonlu hastada SVO ➤ Taşikardi, erken vurular ve ventriküler Vaao kantrikasyon (domer dromosi) sağ ve periferik direnç orten fibrilasyong i " titreme Glokom, renal problemler, tremor, baş ağrısı Kardiyopulmoner resüsitasyon sırasında kullanılan ilaçlar AMIODARONE ■ Preparat Muadili Lidokain. ➤ Cordarone ampul 150 mg/3 ml ■ Endikasyonları ➤ Adrenalin ve defibrilasyona dirençli VF ve Nabızsız VT ➤ Anstabil nabızlı VT, AF Yan etkileri Hipotansiyon ■Başağrısı, baş dönmesi, sersemlik ■Bradikardi, AV İleti bozukluğu Flushing (kızarıklık) orial •Gocuklara Sulandırılarak verilin ■ Kontraendikasyonları ➤ Akciğer ödemi ➤ Kardiyojenik şok Hipotansiyon, Amiodarona aşırı duyarlılık durumunda kullanılmamalıdır. Kardiyopulmoner resüsitasyon sırasında kullanılan Acil BAKIMDA KULLANILAN İlaçlar İLAÇLAR HAFTA (4) QLİDOKAİN Kardiyopulmoner resüsitasyon sırasında kullanılan İlaçlar Oksijen Adrenalin Amiodaron Lidokain Amiodaron olmadial Zaman Lidokain 44 qulanır. ikisi ayni anda uyqulm-. MOJ ■ Preparat Amiadorong muadil. Aritmal %2 (100 mg/5ml), %10 (500 mg/5ml) ■ Endikasyonları ➤Defibrilasyona dirençli VF/VT'de ve geniş QRS'li taşikardilerde; Amiodarone olmadığı durumlarda kullanılır. " Kontraendikasyonları ➤ Ciddi kalp bloğu Adams-Stokes Sendromu ➤ Wolf-Parkinson-White Sendromu ➤ İlaca karşı aşırı duyarlılık durumunda kullanılmamalıdır. Başlıca etkileri Ventriküllerin otamatik ve ritmik kasılmasını sağlar, ventrikülde ekstra sistol oluşumunu baskılar. ➤Sodyum kanallarını inhibe ederek His-Purkinje liflerinde otomatisiteyi baskılar ve refrakter periodu ve aksiyon potansiyeli süresini uzatır. ➤ Kalbin kasılma gücünü ve kan basınıcını azaltmaz. Periarrest antiaritmik ilaçlar Atropin Adenozin Metoprolol (Beta Bloker) Kalsiyum Kanal Blokeri (Verapamil) Periarrest antiaritmik ilaçlar ATROPİN ■ Preparat ➤ 0.5 mg atropin ■ Endikasyonları Bradiaritmiler Hosto Sok to amo arrest değil. ➤ Organik fosfat zehirlenmelerinde antidot olarak. ⚫ Kontrendikasyonları ➤Taşikardi, hipertansiyon, glokom ve AMI durumunda dikkatli kullanılmalıdır. Periarrest antiaritmik ilaçlar ADENOZİN ■ Endikasyonları " Dar QRS'li düzenli taşikardiler (AV düğümü kapsayan supraventriküler taşikardiler) Kontrendikasyonları Bradiaritmilerde ve hızlı ventriküler yanıth AF'de kullanılmamalıdır. Periarrest antiaritmik ilaçlar METOPROLOL (BETA BLOKER) ■ Endikasyonları Tüm Dar QRS'li taşikardiler ➤ AMI sırasında taşikardi ve hipertansiyon ortaya çıkması ■ Kontrendikasyonları ➤ Hipotansiyon, bradikardi ➤ Kalp yetmezliği durumunda kullanılmamalıdır " Adrenalin Amiodaron Lidokain Magnezyum Sülfat Başlıca etkileri ➤Vagal tonusu bloke ederek etkisini azaltır. ➤ Sinüs düğümü hızını arttırır, AV iletiyi arttırır. Kan basıncını yükseltir. ■ Yan Etkileri ➤ Taşikardi, ➤ Akut glokom ➤ Antikolinerjik etkiler: Pupil dilatasyonu, bulanık görme, ağız kuruluğu, vücut ısısının artması, cilt kızarıklığı, huzursuzluk, halüsinasyonlar, idrar inkontinansi ■ Başlıca etkileri ➤ AV kavşağını da içeren re-entry mekanizması ile oluşan SVT'yi sonlandırmakta oldukça etkilidir. ➤ AV nodda iletimi yavaşlatır. ■ Yan Etkileri ➤ Bradikardi ➤ AV Bloklar ■ Başlıca etkileri ➤ Kalp hızını ve otomasiteyi azaltır, A-V iletiyi azaltır. ➤Miyokardın oksijen ihtiyacını azaltır ➤ Bronkokonstrüksiyon etki gösterir ■Yan Etkileri ➤ Bradikari ➤ AV Bloklar ➤ Hipotansiyon Periarrest antiaritmik ilaçlar KALSİYUM KANAL BLOKERİ Preparat > Diltiazem HCL 1 ampul: 5ml: 25mg ■ Endikasyonları Dar QRS'li taşikardiler (Adenozine alternatif olarak) Kontrendikasyonları Hipotansiyon, bradikardi, ➤ Kalp yetmezliği, ➤ Geniş QRS'li taşikardi Periarrest antiaritmik ilaçlar MAGNEZYUM SÜLFAT Preparat ➤ Magnezyum Sülfat % 15,1 ampul: 10 ml: 1,5 gr Endikasyonları Poliformik VT (Torse de Pointes), Gebelikte eklampsi nöbetlerinin tedavisi, Hipomagnezemi varlığında şoka dirençli VF, Hipomagnezemi şüphesinde VT durumunda. Kontrendikasyonları Kalp bloğu, ➤ Böbrek yetmezliği olanlarda dikkatli kullanılmalıdır. ■ Başlıca etkileri ➤ Koroner arter spazmını önler. ➤ Vazodilatasyon sağlar ➤ Miyokardın oksijen yükünü azaltır Yan Etkileri ➤ Senkop, ağız kuruluğu, dispne, baş ağrısı, ➤ Bradikardi, 2. veya 3. derece AV blok, ➤ Kalp yetmezliği, ➤ Ventriküler aritmi Başlıca etkileri ➤ Merkezi sinir sistemini baskılayarak nöromusküler aşırımı bloke eden ve solunumu baskılayan bir ilaçtır Periferik vazodilatatör etki de yapabilir ■ Yan Etkileri ➤ Sersemlik, Solunum depresyonu Aritmiler, hipotansiyon Bulantı, kusma ve deri döküntüleri Akut Koroner Sendromda Kullanılan İlaçlar Asetil Salisilik Asit Nitratlar Morfin Sülfat Oksijen de vor burda Akut Koroner Sendromda Kullanılan İlaçlar ASETİL SALİSİLİK ASİT (ASA) ■ Preparat ➤ Aspirin tablet 500 mg, Coraspirin 300 mg " Endikasyonları ➤ AKS ■ Kontrendikasyonları Aktif kanama şüphesi, ülser Aort disseksiyonu ➤ İlaca karşı duyarlılık durumunda kullanılmamalıdır ■ Başlıca etkileri Antitrombolitik ■ Yan Etkileri Akut döneminde yok Periarrest antiaritmik ilaçlar KALSİYUM KANAL BLOKERİ Preparat ↳ Adenosine alternatif. • Diltiazon. Isoptin 1 ampul: 2 ml: 5mg ■ Endikasyonları > SVT (Adenozine alternatif olarak) Kontrendikasyonları Hipotansiyon, bradikardi, kalp yetmezliği, Beta blokerler ile birlikte kullanılmamalıdır ■Başlıca etkileri Kalsiyum antagonistidir. AV ileti zamanını uzatır. Periferik vazodilatasyon yapar Yan Etkileri ➤ Bradikari ➤ AV Bloklar ➤ Hipotansiyon Akut Koroner Sendromda Kullanılan İlaçlar NİTRAT ■ Preparat ➤Nitrolingual Sprey (Nitrogliserin) 1 puf: 0.4 mg ➤İsordil (İsosorbit dinitrat) SL Tablet 1 Tablet: 5, 10 mg Endikasyonları ➤ AMI, Unstabil Angina Pektoris ➤ Pulmoner ödem ➤ Hipertansiyon Kontrendikasyonları ➤ Artmış intrakraniyal basınç, Glokom ➤ Hipovolemi, Hipotansiyon (Sistolik kan basıncı 100 mmHg'nin altındaki hastalarda kullanılmamalıdır) ■ Başlıca etkileri Temel etkisi, damar düz kaslarını gevşeterek arterlerde özellikle venlerde dilatasyon oluşturmaktır. ➤ Kan periferde göllenir ve venöz dönüş azalır, sol ventrikül diastol basıncında düşme sağlanır. Arterlerin gevşemesi ile kan basıncı düşer, miyokardın oksijen ihtiyacı azalır ■ Yan Etkileri Hipotansiyon (çok düşük dozlarda bile görülebilir), ➤Taşikardi, doza bağlı baş ağrısı Akut Koroner Sendromda Kullanılan İlaçlar □ MORFİN SÜLFAT • Preparat ➤Morfin HCL 1 ampul: 1ml: 10 mg ■ Endikasyonları ➤ AMI ■ Kontrendikasyonları ➤ Astım, KOAH, Hastane öncesinde kullanılan diğer ilaçlar ANTİ HİSTAMİNİKLER ✓ Difenhidramin (Benadryl), Avil Preparat ➤ Avil 50 mg, Benadrly 25-50 mg Endikasyonları Anaflaktik reaksiyon ve çeşitli nedenlerle oluşan ürtiker anjioödem tedavisi Kontrendikasyonları ➤ Taşikardi, Hipotansiyon durumunda kullanılmamalıdır Hastane öncesinde kullanılan □DİÜRETİK (FUROSEMID) ➤Lasix/Desal lampul: 2 ml: 20 mg ■ Başlıca etkileri ➤ Kuvvetli merkezi sinir sistem depresanıdır " Preparat ■ Yan Etkileri ➤ Solunum depresyonu, Hipotansiyon, bulantı ➤ Kafa travmaları, •Tedovi değil hosto rahatlosin diye kullanıla ➤ Alkol ve barbütürat kullanımı, ➤ Hipotansiyon durumunda kullanılmamalıdır. Hastane öncesinde kullanılan diğer ilaçlar " Endikasyonları Pulmoner ödem Kontrendikasyonları Hipotansiyon ve elektrolit bozukluklarında kullanılmamalıdır ■ Başlıca etkileri ➤ Histamin reseptörlerini stimül etmeden bağlar Yan Etkileri Ürtiker, anaflaktik Şok, ışığa duyarlılık, ağız kuruluğu, terleme ➤ Hipotansiyon, baş ağrısı, palpitasyon, taşikardi ➤Sedasyon, uyku hali, baş dönmesi, yorgunluk, sinirlilik, uykusuzluk, öfori, diplopi diğer ilaçlar ■Başlıca etkileri ➤ Böbreklerde sodyum emilimin önleyerek su atılımını sağlar ■ Yan Etkileri ➤ Hipotansiyon, ➤ Hipopotasemi Hastane öncesinde kullanılan diğer ilaçlar DİAZEPAM ■ Preparat ➤ Diazem 1 ampul : 2ml: 10mg Rektal tüp: 5,10 mg ■ Endikasyonları ➤ Konvülsiyonlar, nörolojik anksiyete, deliryum ■ Başlıca etkileri ➤ Merkezi sinir sistemini baskılar, sedasyon sağlar ■ Yan Etkileri ➤ Solunumu baskılar ➤ Hipotansiyon Mental durum değişiklikleri • Albuterol ⚫ Antihistaminikler • Diüretik ⚫ Diazepam • Midazolam • Metil Prednisolon Naloxon ⚫ Dopamin Dekstroz • Aminofilin ⚫ ACE İnhibitörleri Hastane öncesinde kullanılan diğer ilaçlar ALBUTEROL -Preparat Ventolin Puf: 1 puf: 0.1 mg, ampul: 0,5 mg: 1 ml Ventolin nebules 2.5 mg/2.5 ml Endikasyonları Bronşial astım Bronkospazm Kontrendikasyonları Taşikardi, kardiyak aritmi AMI ■ Başlıca etkileri Parasempatikolitik, spazmoliz ⚫ Yan Etkileri ➤ Taşikardi, Hipotansiyon ➤ Huzursuzluk > Alkol yoksunluğu ➤ Epileptik atak ■ Kontrendikasyonları ➤ Hipotansiyon Bilinç düzeyi yeterli olmayan hasta Alkol entoksikasvonları Hastane öncesinde kullanılan diğer ilaçlar MIDAZOLAM Preparat ➤Dormicum: 1ampul: 1 ml: 5mg Endikasyonları ➤ Huzursuzluk, konvülsiyonlar ➤ Entübasyon ve kardiyoversiyon öncesi sedasyon için kullanılır ■ Kontrendikasyonları ➤ Alkol zehirlenmesi ➤ Miyastenia gravis ➤ Gebelikte kullanılmamalıdır ■Başlıca etkileri ‣ Uyuma isteği ➤ Kısa süreli sedasyon, hafif kas (uyutima) gevşemesi Yan Etkileri Nadiren solunum depresyonu ➤ Hipotansiyon Paradoks reaksiyon Laringo/bronkospazm Hastane öncesinde kullanılan diğer ilaçlar METİL PREDNISOLON ■ Preparat ➤ Prednol L 1 kuru amp: 40, 80, 250mg ■ Endikasyonları ▸ Anaflaktik şok ➤ Ciddi astım atağı ➤ Tahriş edici gaz zehirlenmeleri ■ Kontrendikasyonları Kısa süreli kullanımlar için yoktur Başlıca etkileri Antialerjik, hücre membranır dengeler, enflamasyonu önler Yan Etkileri ➤ Akut olgularda ve kısa süreli kullanımlarda yan etki belirtilmemektedir Hastane öncesinde kullanılan diğer ilaçlar NALOXON ■ Preparat Narcan 1 ampul: 1ml: 0.4 mg Endikasyonları Narkotik overdozu veya şüphesinde ➤Nedeni belli olmayan komadaki hastada kullanılır ■ Kontrendikasyonları Alkol zehirlenmesi Miyastenia gravis Gebelikte kullanılmamalıdır ■ Başlıca etkileri ➤Narkotik analzejiklerin antidotudur. ➤ Solunum baskılanmasını önler ve koma bulgularının düzelmesini sağlar ■ Yan Etkileri Bulantı-kusma, kardiyak aritmi Yoksunluk sendromu oluşturabilir. Hastane öncesinde kullanılan diğer ilaçlar DOPAMIN ■ Preparat ➤ Dopamin 1 ampul: 5 ml: 200mg ■ Endikasyonları ➤ Spinal, septik, kardiyojenik şok ➤ Düşük kalp debisi ile seyreden hipotansiyon ➤ Resüsitasyon sonrası hipotansiyon ■ Kontrendikasyonları ➤ Hipovolemik şok ➤ Tasikardi ve VF ■ Başlıca etkileri ➤ Sistemik vasküler direnci arttırır ➤ Miyokardın kasılma ve atım hacmini arttırır ■ Yan Etkileri ➤ Miyokardin oksijen ihtiyacını arttırır ➤ Kardiyak aritmilere neden olur Hastane öncesinde kullanılan diğer ilaçlar DEKSTROZ ■ Preparat >%5, %10, %20 Dekstroz, 100, 250 ve 500 ml sudaki solüsyonu ■ Endikasyonları > Hipoglisemi ➤ Nedeni bilinmeyen ve hipoglisemiden şüphe edilen bilinç durum değişiklikleri ■ Kontrendikasyonları ➤ İntrakraniyal kanama ➤ Anüri Diyabetik ketoasidoz ■ Başlıca etkileri ➤ Kandaki glikoz düzeyini hızla arttırır ■ Yan Etkileri ➤ Ateş Hipertonik sıvıların kullanımında, enjeksiyon yerinde enfeksiyon, nekroz, ağrı, yanma Tromboflebit Hastane öncesinde kullanılan diğer ilaçlar AMİNOFLİN ■ Preparat Başlıca etkileri Bronkodilatör Hastane öncesinde kullanılan diğer ilaçlar ACE İnhibitörleri ■ Preparat ➤ Kaptopril 25-50 mg ⚫ Endikasyonları Hastane öncesi acil bakımda kardiyojenik pulmoner ödem, ➤ Hipertansiyon Kontrendikasyonları ➤ Böbrek yetmezliği ➤ Gebelik Etken maddeye aşırı duyarlı olanlarda Başlıca Etkileri Anjiotensin dönüştürücü enzimi inhibe ederek, vazokanstrüksiyon yapar, tansiyonu yükselten anjiyotensin II adlı maddenin üretimini engelleyerek kan basıncını düşürür. Bununla birlikte Anjiyotensin II adlı maddenin sebep olduğu sodyum ve su tutulumunu önleyerek detansiyonun yükselmesine engel olur. Yan Etkileri Hipotansiyon, Taşikardi ➤ Göğüs ağrısı, bulantı, kusma ➤Baş ağrısı, uykusuzluk, halsizlik, ağız kuruluğu. HASTANE ÖNCEST D ➤ Böbrek yetmezliği ÖNCESİ DÖNEMDE NÖROLOJİK SISTEMIN DEĞERLENDİRİLMESİ HAFTA (5) Nörolojik Problemi Olan Hastanın Hastane Öncesi Alanda Değerlendirilmesi • Anamnez (öykü alma) Bilinç durumu Kraniyal Sinirler 12 kofo sinirleri • Motor Fonksiyonlar Duyu Muayenesi KoordinasyonKişinin dengede dup olmamosi Refleksler ANAMNEZ SAMPLE OPQRST Sikapt .• Onset of event Olayın boşlangıcı ↳ medikal özgeçmiş Provocation/Palliation Agri arttıran / Pal posyon Quality of complaint → Sikoye+ kalitesi Region/Radiationǝ Ağrının bölgesi ve yayılımı Severity Şiddet Time omani ➤ Aminocardol 24mg/ml, 10ml ■ Yan Etkileri Ampul ■ Endikasyonları > Bronşiyal astım ➤ Amfizeme bağlı bronkospazm ■ Kontrendikasyonları ➤ Kardiyak aritmiler Taşikardi, ventriküler erken vuru Çarpıntı, Hipotansiyon • Konvülsif atak Bulantı, kusma ➤ Baş dönmesi, baş ağrısı . • Symptoms > → Belirtile • Allergies » Al Jiler Medications - ilaçlar • Past medical history → Geamis tibbi geçmiş Last oral intake ǝ son yemek ⋅ Event → Etkinlik BİLİNÇ DÜZEYİ Kişinin çevresinden gelen uyaranlara verdiği yanıt ■ Samnolans (Letarji) = Hosto uyku 40 eğlimli. Sesli uupon verdia inde cevap verir. Kendi haline bırakınca yine jyur. " Stupor Sesli 4 poronbra cevap vermez. Ağrılı uyaror 1000 cevap verir. ■ Koma Hia cevap almayız. . Bilinç Değişikliği Olan Vakalarda Muhtemel Nedenler Sinau B Alcohol Alkol, madde bağımlılıq düşünülebilir. Epilepsy Epilepsi korosi. . Infection Enfeksiyon. . Uremia üre . Trauma Trouma ömnek . Overdose Doa aşımı, (boğimlilik maddesini aşırı olmok,) (into için çok Scuida iba •Insuline insulin, (hipo -hiper alisemi) Poisoining ehirlenmeler. (Gaz, yemek ) • Stroke inme. • BİLİNÇ İÇERİĞİ Kişinin bulunduğu yer ve zamanın farkında olması (oryantasyon), cevap alomiyor Sok oryantasyon bozuk diye not alırız. İş birliği kurabilme durumu (kooperasyon), Uzak ve yakın hafıza gibi daha yüksek beyin vack fonksiyonları test edilir. nerede doğdunuz yakin hafiso masa hafize kalem diyoruz (bekliyoruz söylettirdiği mia de soy liyekon Bilinç Düzeyinin Değerlendirilmesi Hastane öncesi alanda bilinç düzeyinin değerlendirilmesinde sıklıkla AVPU skalası kullanılmaktadır. ■ Alert: Uyanık " " . Verbal: Sözel uyaranlara yanıt var. Pain: Ağrılı uyanlara yanıt var. Unresponsive: Yanıtsız Bilinç Düzeyinin Değerlendirilmesi Bilinç düzeyinin değerlendirilmesinde daha kantitatif bir değerlendirme imkanı sağlayan skala ise Glaskow Koma Skalasıdır. Skalaya göre hastaya 3 ile 15 arasında bir değer verilmekte, 8 ve altındaki değerler koma olarak kabul edilmektedir. • que altında entübasyon uygulanır. bebek Cevap Göz açma E:EYES 1-1204 Sözel cevap VIVERBAL Motor cevap M:MOTOR Total Skor Glasgow Koma Skalası Infant Spontan Sesli uyarana Ağrılı uyarana Yok Anlamsız sözler Irritabl, ağlıyor Ağrı ile ağlama Ağrı ile inleme Yok Normal spontan hareket Dokunma ile c Ağrı ile çekme Dekortike postür Deserebre postur Yok Total skor/E+M+V 3-8 9-12 13-14 2 Çocuk ve yetişkin Sesli uyarana Ağrılı uyarana Yok Oryante ve yeterli Uygunsuz konuşma 4 Yetersiz kelimeler Anlamsız sözler 2 Yok Istekleri yapma ile çekme Ağrı ile çekme Dekortike postur Deserebre postur 4 3 2 Derecelendirme Anlamlı nörolojik hasar 3-15 Orta derecede nörolojik hasar Hafif nörolojik hasar Kisi koma do ise ilk нармом gerak Sekeri ölme KRANİYAL SİNİRLER ▸ Kraniyal sinirlerin değerlendirilmesine sıklıkla pupil çapı ve ışık reflekslerinin değerlendirilmesi ile başlanır. Pupiller mormalde 3-5 mm ve eşit çaptadır. ▸ Anizokori: Pupil çapları arasında | mm'den fazla fark olmasıdır.Anormaldir. (Santral sinir sistemi hastalığı ya da travmatik yaralanma) Pupiller işığa daralma şeklinde yanıt verir. Bir pupile ışık tutulduğunda her ikisinde de daralma olur. ▸ Miyozis: Morfin zehirlenmesi ve pons kanamalarında görülür. Talamus kanamasında işığa cevap yoktur, gözler aşağı ve içeri bakar. Midriyazis: Her iki pupillada midriyazis (kayıp pupilla); beynin yaygın ve ağır şekilde etkilendiğini gösterir. Hastada ağır beyin sapı yaralanması veya ciddi beyin anoksisi vardır. KRANİYAL SİNİRLER ▸ Görme keskinliği kabaca isimlik okutularak değerlendirilebilir. ▸ Akomodasyon: Odaklanılan objeye yaklaşıldığında pupiller de birbirine yaklaşır ve daralır. Buna akomodasyon denilir. Kişiye parmağınıza odaklanmasını söyledikten sonra parmak yüze yaklaştırılarak bu fonksiyon test edilebilir (2. ve 3. kraniyal sinirler). ▸ Daha sonra 6 farklı yöne parmak hareket ettirilerek kişiye takip etmesi söylenir. Görme alanı değerlendirilmesi (2. kraniyal sinir) ▸ Bir veya her iki gözde herhangi bir yöne hareket kistlılığı nörolojik defisit olarak kabul edilir. (3,4, ve 6. karniyal sinirler) ▸ Gözün dışa bakış yapamaması kafa içi basınç artışının erken göstergelerinden biridir. KRANİYAL SİNİRLER Yüz hareketleri ve duyusu kişiye gülümsemesi, dişlerini göstermesi kaşlarını indirip kaldırması istenerek motor fonksiyonlar ve ayrıca alın yüz çeneye dokunularak duyu kontrol edilir. ▸ İlk görünüşte veya fonksiyonlarda görülen herhangi bir asimetri anormaldir. (7. kraniyal sinir hasarı) ▸ Hastanın ağzının açılması ve ‘aaah' demesi istenir. Yumuşak damağın yukarı doğru hareket edip etmediği ve uvulanın orta hatta olup olmadığı kontrol edilir. (9. kraniyal sinir) ▸ Hastaya dilini dışarı çıkartması söylenir ve orta hatta normal pozisyonda olup olmadığı kontrol edilir (12. kraniyal sinir) KRANİYAL SİNİRLER ‣ Öğürme refleksi (gag refleksi) değerlendirilir. (9. ve 10. kraniyal sinir) ▸ Tespit edilen konuşma anormallikleri, yutma ve çiğneme zorlukları not edilmelidir. . Çenenin elle direnç göstererek dirence karşı hareketleri kontrol edilir. (5. kraniyal sinir) ▸ Ani işitme kaybı önemli bir bulgudur ve 8. kraniyal sinir hasarını gösterbilir. ▸ Omzun yukarı doğru silkme hareketinde asimetrik güç kaybı 11. kraniyal sinir hasarını gösterebilir. KOORDİNASYON REFLEKSLER ▸ Kerning's bulgusu: Bacağı dizden kıvırıp açmaya çalışırken bacak arkasında ağrı duyulmasıdır. (Menenjitte görülür.) ▸ Vücut hareketlerinin denge ve koordinasyonu serebellumun (beyincik) işlevidir. ▸ Vakaya gözlerini kapatarak işaret parmağını burnuna dokundurup uzaklaştırması ve bunu ardışık olarak tekrarlaması istenerek değerlendirme yapılabilir. ▸ Bu hareketi yapamaması dismetri olarak ifade edilir. ▸ Paralizi: Felç, inme. ▸ Hemipleji: Vücudun yarısının tam ya da kısmi felci. ▸ Parapleji: İki taraflı alt ekstremite felci. Quatripleji (Tetrapleji): Dört ekstremitenin felci. ▸ Ataksi: Kas gücü eksilmeden istemli hareketlerde düzensizlik görülmesi. Bradikinezi: İstemli hareketlerin anormal yavaşlaması. ▸ Diskinezi: İstemli hareketleri yapmada güçlük çekme ya da bu hareketleri yaparken ağrı oluşması. ▸ Rijitide: Kas tonüsünde artma ve katılık. ▸ Konvülsiyon: İstem dışı, tonik ya da klonik şekilde oluşan çizgili kasların şiddetli kasılması. ▸ Tremor: Birbirine antagonist kasların istemsiz kasılmasına bağlı az veya çok ritmik hareket ve titreme REFLEKSLER Babinski refleksi: Ayak tabanının dış kısmı künt bir cisimle çizildiğinde, normal tepki olarak parmaklar fleksiyon yapar. ▸ Başparmağın ekstansiyon yapması, diğer parmakların yelpaze gibi açılması babinski refleksinin (+) olduğunu gösterir. Nomal plantar response (Babinski sign) Up REFLEKSLER ▸ Brudzinski bulgusu: Sırt üstü yatan hastanın çenesi sternuma doğru değdirilmeye çalışıldığında her iki bacağın fleksiyonudur. (Menenjitte görülür.) Ense sertliği ▸ Başın öne ya da arkaya hareketinde dirençle karşılaşılmasıdır. Bu hastalarda başın sağ ve sol yan hareketlerinde fazla bir dirençle karşılaşılmaz. Menenjit, subaraknoid kanama, ağır servikal osteoartrit, ağır anksiyete, omurgada kırık, tetanos ense sertliğine neden olan durumlardır. INME Genel olarak, beynin bir bölgesine giden kan akımının herhangi bir nedenle durması sonucu ortaya çıkan bir tablodur. Dünyada ölüm nedenleri arasında dördüncü sırada yer almaktadır. • Neden olan mekanizmaya göre iskemik inme ve hemorajik inme olmak üzere iki ana başlık altında Sınıflandırılmaktadır. İskemik inme vakaların, %87'sini oluşturmaktadır. İskemik İnme İnme İçin Risk Faktörleri Fiziksel aktivite azlığı Obezite ⚫ Yüksek Kolesterol Hipertansiyon Arteroskleroz . Kalp yetmezliği • Atriyal fibrilasyon ⚫ Kalıtım • Alkol Diyabetes Mellitus Cinona İskemik İnme Damar hasarına bağlı beynin belli bir bölgesine giden kan akımının kesilmesi yada hasar oluşturacak kadar azalması sonucu ortaya çıkan ve akut gelişen nörolojik bir bozukluktur. ⚫ İskemik inme trombotik, embolik ve hipoperfüzyon olmak üzere üç alt gruba ayrılır. ⚫ İskemik inmelerin yaklaşık üçte birinde kalıcı nörolojik hasar oluşur. İskemik inmelerde en sık görülen, trombotik iskemik inme olmakla birlikte, iskemik inmelerin yaklaşık %20'sini embolik inmeler ve yine yaklaşık %20'sini de hipoperfüzyona bağlı iskemik inmeler oluşturur. İskemik İnme Trombotik iskemik inme Hipoperfüzyonel iskemik inme ➤ Bu inme türünde neden, kardiyak yetmezliğe bağlı oluşan hipoperfüzyondur. • Geçici İskemik Atak Inme bulgularının çok kısa sürmesi yani nörolojik bulguların 24 saat içerisinde tekrar normale dönmesi geçici iskemik atak olarak tanımlanır. Tüm iskemik inme olgularının yaklaşık %15'inde, daha önce geçici iskemik atak öyküsü bulunmaktadır. Geçici İskemik Atak Bulguları Bilinç kaybı ile birlikte ya da bilinç kaybı olmaksızın düşmeler Kısa süreli görme kaybı . Afazi . . . En önemli neden, arterosklerotik hastalıklar. Bununla birlikte diğer damar hastalıkları da neden olabilmekte. Bu hastaların öyküsünde genellikle geçici iskemik atak öyküsü bulunmaktadır. Damar duvarındaki kolesterol plakları arterin iç çapının daralmasına neden olmakta ve trombozlar daralmış bu damarı tıkayarak inmeye neden olabilmekte. Beyin enfarktının en sık karşılaşılan nedeni olarak gösterilmektedir. Geçici tek taraflı parezi Hemarojik İnme Tüm inmelerin yaklaşık %20'sini, 45 yaşından önce inmelerin %45'ini oluşturmakta. Mortalite oranı son derece yüksek! Hipertansiyona bağlı serebral arter rüptürü ya da konjenital serebral arter anevrizmasının rüptürü nedeni olarak gösterilmekte. Hemarojik İnme İskemik İnme ☐ Embolik iskemik inme ➤ AF hastalarında mural trombüsün embolisi en sık neden olarak gösterilmektedir. Kalpte vaya vücudun başka bir bölümünde oluşan kan pıhtısının serebral bir arteri tıkaması sonucu oluşur. ➤ Pıhtı dışında hava yada başka bir cisimde embolinin nedeni olabilir. Serebral kanamaların en önemli belirtisi ani başlayan şiddetli baş ağrısı " İnmeyi Taklit Eden Durumlar Alkol zehirlenmeleri, Beyin enfeksiyonları, Aşırı doz ilaç kullanımı ya da ilaç zehirlenmeleri, Epidural hematom, Hipoglisemi ve diğer metabolik hastalıklar, Migren, . . . Nöropatiler, Konvülsiyonlar ve konvülsiyon sonrası post iktal dönem, Beyin tümörleri, Hipertansif ensefalopati Cincinnati Hastane Öncesi İnme Ölçeği Fasial Sarkma; Değerlendirme için hastadan dişlerini göstermesi ve gülümsemesi istenmelidir. Kollarda Güçsüzlük; Hastadan gözleri kapalıyken, avuçları yukarı doğru bakacak şekilde kollarını uzatması ve 10 sn beklemesi istenmelidir. Destekleyici Uygulamaları Başlatın ABCyi Değerlendirin, Havayolu Kontrolünü Sağlayın, O₂ Başlayın, IV Yolu Sağlayın, *Kardiyak Monitorizasyonu sağlayın. Inme ile Uyumlu Bulgu ve Belirtilerin Olması Durumunda Hastane Öncesi Inme Skalası ile Inme Riskini Değerlendirin Bu Değerlendirmeye Göre Akut Inme>>? Evet Nörolojik Bulguların Başlama Süresi 5 Saatten Kisa mi? Evet Mümkün Olduğunca Erken Nakil 10 Dakika Içerisinde Hasta Inme Tedavisinin Yapılabileceği Acil Servise Ulaştırılmaya çalışılmalıdır. Hastanın Nakledildiği Acil Servis Bilgilendirilmelidir. Kardiyak Monitörizasyon Gözlemi ve Destek Tedavisi ile Hastaneye Nakil Hayır Kan Glukoz Düzeyi Hayır Inme Taklidi Yapabilecek Diğer Durumları Değerlendirin Hipoglisemi Durumunda İlgili Protokolü Uygulayın Kan Basıncı? SKB 220 mmHg DKB 120 mmHg Ise Kan Basıncı Kontrolü KKM Danisman Hekimi ile Görüş KAFA İÇİ BASINÇ ARTIŞI SENDROMU (KİBAS) Kafa içi boşluğunu dolduran üç önemli yapı Beyin dokusu Kan BOS Normal: Yüzün sağ ve sol tarafı eşit hareket ediyor Anormal: Yüzün bir tarafı hiç hareket etmiyor. Normal: Sağ ve sol kol birlikte hareket ediyor ve hasta pozisyonunu koruyabiliyor. Anormal: Bir kol diğeri ile birlikte eşit hareket edemiyor ya da bir kol düşüyor. Cincinnati Hastane Öncesi İnme Ölçeği denge durumu kafa içi basıncı Craniumun genişleme yeteneği olmadığından bu üç yapıdan birinin hacminin artması kafa içi basıncının artmasına neden olur. KAFA İÇİ BASINÇ ARTIŞI SENDROMU (KİBAS) Kafa İçi Basınç " Konuşma zorluğu: Değerlendirme için hastadan bir düzgün cümleyi tekrarlaması istenmelidir. Örneğin; 'Siz yaşlı bir köpeğe yeni numaralar öğretemezsiniz' gibi. Normal: Hasta dili sürçmeden doğru cümleyi söyleyebiliyor. Anormal: Hasta konuşamıyor, uygun kelimeleri söyleyemiyor ya da pelteleyerek konuşuyor. Bu üç değerlendirme kriterinden birinin anormal olması durumunda, şüpheli hastanın inme olma riski %72 olarak kabul edilmektedir. İnmeli Hastada Hastane Öncesi Bakım Havayolu güvenliğinin ve devamlılığının sağlanması Hipoksinin önlenmesi Nörolojik muayenenin yapılması Hipertansiyon? Kan glukoz düzeyinin belirlenmesi • Hipergliseminin Önlenmesi ⚫ Bilinci kapalı hastaya parazili taraf altta kalacak şekilde yan yatar pozisyon verilmelidir.' Damar yolu parazili olmayan taraftan açılmalı Hipotansiyon olmadığı sürece yüksek dozda sıvı vermekten kaçınılmalı Beş dakika aralıklarla bilinç durumu ve vital bulguların kontrolü yapılmalıdır. Konuşamayan ve bilinci kapalı gibi görünen inmeli hasta duyabilir, ve ne olduğunu anlayabilir. Hasta ile iletişim kurun. Hasta trombolitik tedavinin yapılabileceği bir merkeze nakledilmeli ve merkez öncesinde mutlaka hasta hakkında bilgilendirilmeli. Serebral kan akımı Į zeyil.c Doku hipoksisi, serum pH düzeyi, CO2 düzeyi I yi↑ Serebral vazodilatasyon, Ödem Kafa içi basıncının daha da artması Irreversible beyin hasarına ya da Ölüm KIBASIN NEDENLERİ Kafa içi kanama Kafa travmaları Beyin ödemi Beyin lezyonları . Hidrosefali Tümör . Apse Enfeksiyon . Kafa İçi Basınç Artışı Sendromu Belirtileri Sürekli baş ağrısı, (Sabahları şiddetlenir, ikınma ya da hareketle artabilir). Iç çekme, esneme, huzursuzluk ve bulantı olmadan fışkırır tarzda kusma erken dönemde görülür. Bradikardi, hipertansiyon ve solunum düzensizliği ile karakterize tabloya Cushing refleksi (Cushing triadi/üçlüsü) denir. Basınç artışı devam ederse; taşikardi ve hipotansiyon başlar. Bu durum artık beynin kanlanmadığını gösterir. Irritabilite, konfüzyon gibi bilinç düzeyinde oryantasyon bozukluğundan komaya kadar gidebilen değişiklikler görülebilir. Pupil büyüklüğünde, hareketlerinde ve işik reaksiyonunda değişiklikler olur. (Özellikle anízokori, beyin herniasyonunu gösteren önemli bir bulgudur). Motor fonksiyonlarda bozukluk görülür. Basınç arttıkça hemiparezi veya hemipleji, ağrılı uyaranla dekortike veya deserebre póstür değişiklikleri görülebilir. KIBAS'TA ACİL BAKIM ° Sık sık GKS kontrol et. KIBAS'ın daha fazla artmasını ve hipoksiyi önle • Boyun nötr pozisyondayken hastanın baş tarafı 30 derece elevasyona al. 。 Hipoksi durumunda hastaya yüksek konsantrasyonda oksijen ver o Oksijen saturasyonunun normal olduğu durumlarda hiperventilasyondan kaçın. о ° Sıvı yüklemekten ve hipoglisemi olmadıkça dekstroz vermekten kaçın Vücut Isisini muhafaza et о Altta yatan nedene yönelik tedavi yap ° Vagal manevralar uygulama asla! ° Cushing refleksi gelişen hastalarda ileri yaşam desteği açısından hazırlıklı ol. о EKG değişikliklerini takip et. . Yaygın ve derin T dalgalar inversiyonları QT uzaması Bradikardi BİLİNÇ DURUM DEĞİŞİKLİKLERİ • Senkop • Stupor Deliryum • Dikkatte, algida, hafızada ve bilişsel fonksiyonlarda geçici bozuklukla karakterizedir. 。 Uyku uyanıklık siklusu bozulmuştur. 。 Uyanıklık azalmıştır. o Titreme, terleme, hipertansiyon, emosyonel patlamalar görsel veya işitsel halusinasyonlar görülebilir. . . • Bilinç durum değişikliklerinin nedenleri Alcohol Altol Epilepsy Epilepsi Infection Enfeksiyon Overdose Aşırı dos Uremia remi . Trauma Troumo . Insuline insulin Poisoning zehirlenme Stroke inme Bilinç Değişikliklerinde Hastane Öncesi Acil Bakım 。 Deliryum 。 Koma 。 Letarji Senkop <60 mg/dl Destroz Dekstroz 25 gr %10 Dekstroz 250 ml Ya da %20 Dekstroz 125 ml Destekleyici Uygulamaları Başlatın ABCyi değerlendirin Havayolu kontrolünü sağlayın 02 başlayın IV yolu sağlayın Kardiyak monitorizasyonu sağlayın Kan glukoz düzeyini belirleyin 60-250 mg/dl Nalokson 200 Solunum baskılanmışsa Nalokson 2 mg IV >250 mg/dl Kan basıncı kontrolü ile 250 ml %0.9 NOCL 250ml 7.0,9 Nocl • Beyin sapında geçici bir kanlanma eksikliği sonucu oluşan bilinç kaybıdır. • Geçicidir. • Genellikle hastanın bilinci 3-5 dakika içinde normale döner Bilincin kapalı olduğu süre zarfında havayolu açık tutulmalıdır. Kardiyak Monitorizasyon Gözlemi ve Destek Tedavi ile Hastaneye Nakil Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular • Disfaji Yutma sırasında takılma şeklinde güçlük yaşanmasıdır. Yabancı cisim yutulmasından tümörlere kadar farklı nedenleri olabilir Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular • Reflü . Mide içeriğinin özefagus içine geri dönmesidir • Regürjitasyon Mide içeriğinin bulantısız, öğürtüsüz ve eforsuz bir şekilde ağıza gelmesidir. Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular • Siyalore Özefagustaki yabancı cisim ve tıkayıcı hastalıklar nedeniyle refleks yolla tükrük salgısının artmasıdır 。 Halitozis • Nefesin kötü kokmasıdır Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular o Hematemez Kusma ile birlikte ağızdan kan gelmesidir. Parlak kırmızı renkte olabileceği gibi kahve telvesi görünümünde de olabilir Renk değişiminin nedeni; kanın mide içeriği ile karışması ve bir süre midede kalmasıdır Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular Melena ve hematemez genellikle üst sindirim sistemi organlarında oluşan kanamaları gösterir Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular 。 Odinofaji 。 Hematokezya . ⚫ Yutma sırasında ortaya çıkan ağrı hissidir 。 Pirozis Genellikle sternum arkasında hissedilen sıcaklık ve yanma hissidir. • Aşağıdan yukarıya doğru ilerleyici olabilir. Ağıza acı, ekşi su gelmesi şeklinde ifade edilir. Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular • Melena o Sindirilmiş kanın siyah, kötü kokulu, yapışkan ve sulu gaita şeklinde rektum yoluyla dışarı atılmasıdır. 。 Dişki, katrana benzer ve koyu siyah renktedir. o Dışkının renk değişiminin nedeni, kanın sindirilmiş ve belirli bir süre durmuş olmasıdır ⚫ Rektumdan sindirilmemiş parlak gelmesidir. kırmızı kan • Genellikle alt gis kanamalarında ortaya çıkar Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular 。 Viseral Ağrı . . Ağrı tipi İyi lokalize edilmeyen künt ağrıdır. İçi boş organların duvarında ve solis pankreas organ kapsülünde gerilme, iltihap ve iskemi sonucu ortaya çıkmaktadır. Ağrının yeri, ağrıya yol açan organın bulunduğu yerden farklıdır. I you Siyan agri Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular o Somatik yada Parietal Ağrı Aqri tipi Genellikle iyi lokalize edilen keskin bir ağrıdır. • Parietal peritonun iltihap, idrar, safra ya da gastrointestinal içerik ile irritasyonu sonucu oluşan ağrıdır. Zamanla parietal ağrıya dönüşebilir. Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular Ağrı 。 Yansıyan Ağrı Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular Tipi 。 Bileşik ağrı Hastalanmış organdan uzak bir yerde ve tek taraflı hissedilen ağrıdır. Visseral ve parietal ağrının özelliklerini taşıyabilir κύπτ şeklinde Birden fazla desende ağrı bir arada bulunur. ⚫ Barsak tıkanıklığında başlangıçta tipik kolik ağrı varken, mezenter rotasyonu ile birlikte ağrı iskemik ağrıya dönüşür. Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular Aarı Deseni 。 Inflamatuar ağrı • . Yavaş yavaş gelişir, bir süre sonra zirve yaparak süreklilik kazanır ve aynı sabitlikte kalmaya devam eder. En önemli özelliği sürekliliktir. Akut apandisit, akut kolesistit, akut pankreatitte ortaya çıkar. Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular 。 Kolik ağrı ⚫ Düz kas spazmına bağlı olarak gelişir. Spazma bağlı geliştiği için aralıklıdır. İçi boş organ obstrüksiyonları bu tip ağrıya neden olur. Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular 。 İskemik ağrı . . iskemi Konlanma caliqi, eksikliği Tika majo boğ11 Sıklıkla mezenter arter tıkanmasında ortaya çıkar.h Damar tıkanır tıkanmaz ağrı zirve yapar, iskemi süresince aynı düzeyde devam eder. • Nekroz meydana gediğinde sinir harabiyeti nedeniyle ortadan kalkar. Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında 。 Perforan ağrı Belirti ve Bulgular • İçi boş organ perforasyonu sonucu oluşur. Bıçak saplanır gibi keskin ağrı olarak ifade edilir. Iyi lokalize edilir. • Peptik ülser perforasyonu bu tip ağrı için iyi bir örnek 。 Disfoni . Ses kısıklığı 。 Erüktasyon Geğirme Gastrointestinal Sistem Hastalıklarında Belirti ve Bulgular 。 Distansiyon • Karında gerginlik ve şişlik oluşmasıdır. . Bağırsak tıkanıklığına bağlı olarak ortaya çıkabilir. Gastrointestinal Sistem Hastalıklarınd Belirti ve Bulgular • Defans Karın birkaç kez palpe edildiğinde mevcut kas sertliğinin azalması ya da tamamen ortadan kalkmas 。 Rijidite Karın birkaç kez palpe edildiğinde mevcut kas sertliğinin aynen devam etmesi Rijidite, Periton irritasyonunda olduğu için karın dışı nedenlere bağlı olarak gelişmez !!! Akut Karın o Karın içi organlarda iflamasyon, perforasyon, obstrüksiyon, nekroz gibi nedenlerle, o Ani başlayan karın ağrısı ile karakterterize Bir haftadan kısa süreli ve daha önce tani konmamış abdominal patolojiler olarak tanımlanır. Karın ağrısının etyolojisi araştırılırken, öncelikle hayatı tehdit eden nedenler göz önünde Sinav bulundurulmalı!!! o Miyokard infarktüsü o Akut ince barsak obstrüksiyonları o Abdominal aort . anevrizması/diseksiyonu • Ektopik gebelik . o Mezenterik iskemi 。 Plasental ayrılma . 。 Gis perforasyonu 。 Dalak rüptürü o Volvulus Bağırsaldarın iç iç airerek sikisMOSI Akut Karın Ağrısı Olan Hastanın Değerlendirilmesi Akut Karın Ağrısı Olan Hastanın Değerlendirilmesi 。 İkincil Değerlendirme . Fizik muayene Inspeksiyon Gözle Oskültasyon dinleme Palpasyon elle Perküsyon vurmoula Akut Karın Ağrısı Olan Hastanın Değerlendirilmesi 。 Özel Patolojik Bulgular 。 İkincil Değerlendirme . . Öykü Symptom Belirti Allergies Alerji Medication laglor •Past history Tibbi öz geçmiş Last eat En son yediği yemek Events Gaari Akut Karın Ağrısı Olan Hastanın Değerlendirilmesi 。 İkincil Değerlendirme Ağrıya ilişkin net tanımlama yapılır. • Onset baslangia . . . Provocative/palliative Kiskirtici / palyatif . Quality kolite Region → bölge Severity Şiddet Time Zaman Akut Karın Ağrısı Olan Hastanın Değerlendirilmesi 。 İkincil Değerlendirme ⚫ Vital bulgular Nabiz 60/100 Kan basıncı 120/80 Solunum sayısı 10-20 Ateş 36,5 / 37,2 • Deri rengi, cilt turgoru, kapiller geri dolum • • . Murphy belirtisi Batin sağ üst kadran muayenesi sırasında hastanın ağrısı nedeniyle inspirasyona ara vermesi Akut kolesistite işaret eder. Jurmos) olmay ar Akut Karın Ağrısı Olan Hastanın Değerlendirilmesi 。 Özel Patolojik Bulgular McBurney belirtisi Umblikus ile spina iliaca anterior superior arasındaki hattın 1/3 dış kısmında oluşan hassasiyettir. Akut apandiste işaret eder. Akut Karın Ağrısı Olan Hastanın Değerlendirilmesi 。 Özel Patolojik Bulgular Cullen belirtisi belirti Önemli Umblikus çevresinde mavimsi renk değişikliğidir. Pankreatik kanama, retroperitoneal kanama veya abdominal aort anevrizması rüptürü düşünülmeli Akut Karın Ağrısı Olan Hastanın Değerlendirilmesi 。 Özel Patolojik Bulgular Grey Tuner belirtisi • Flank bölgesinde oluşan mavimsi renk değişikliğidir. • Pankreatik kanama, retroperitoneal kanama veya abdominal aort anevrizması rüptürü düşünülmeli Akut Karın Ağrısı Olan Hastanın Değerlendirilmesi To Özel Patolojik Bulgular • Kehr belirtisi ⚫. Ciddi sol omuz ağrısı . Dalak rüptürü veya ektopik gebeliğe işaret eder Akut Karın Ağrısı Olan Hastanın Değerlendirilmesi 。 Özel Patolojik Bulgular • . . Obturator belirtisi Sağ kalça rotasyonunda oluşan ağrıdır. Apandiste işaret eder. Hipotalamus-hipofiz ile birlikte büyüme, laktasyon, SIVI homeastazi ile tiroid, adrenal bez ve gonadların fonksiyonlarını kontrol eder. İnsan Vücudundaki Endokrin Bezler Hipofiz Bezi Ön lob hormonları ✔Growht hormon (Büyüme hormonu - GH) -Kas ve kemiklerin büyümesini uyarır, protein sentezini arttırır. Hipofiz Bezi ⚫Ön lob hormonları Adrenokortikotropik Hormon (ACTH) -Adrenal korteksten steroid salınımını uyarır. Hipofiz Bezi Ön lob hormonları Tiroid Stimulan Hormon (TSH) -Tiroid hormonlarının sentezini ve sekresyonunu uyarır. Hipofiz Bezi ⚫Ön lob hormonları ✓Melanosit Stimulan Hormon (MSH) -Pigmentasyonu uyarır Hipofiz Bezi ⚫Ön lob hormonları Follikül Stimulan Hormon (FSH) -Kadınlarda östrojen hormonunun salgılanmasını ve ovaryumlardaki foliküllerin ve ovumun gelişimini, erkeklerde testesteron salgılanmasını ve sperma hücresinin gelişimini sağlar. Hipofiz Bezi Ön lob hormonları ✓Luteinize Edici Hormon (LH) -FSH ile birlikte ovülasyonu sağlar Hipofiz Bezi ⚫Ön lob hormonları ✔Prolaktin Annemin memesinde gelmesini sağlayan so -Meme dokusunun büyümesini ve laktasyonu uyarır. Hipofiz Bezi Arka lob hormonları ✓Antidiuretik Hormon (ADH) -Böbrek distal tübüllerine ve toplayıcı kanallara etki ederek suyun geri emilimini sağlar. Hipofiz Bezi Arka lob hormonları ✔Oksitosin -Doğumdan sonra uterusun kasılmasını devam ettirerek doğum sonu kanamaları azaltır ve uterusun küçülerek eski halini almasını sağlar. - Süt bezlerini etkileyerek süt miktarının arttırır. 。 Tiroid Bezi . Tiroksin (T4) ✓ Triyodotironin (T3) ile birlikte protein ve yağ metabolizması ile metabolizma hızını artırır. ✓ Protein sentezini sağlayarak normal büyüme ve gelişmeyi sağlar ✓ Vücut ısısını düzenler ve solunum hızını artırır. o Tiroid Bezi Kalsitonin Görevleri ile bulikte Hormonlar ÖNEML!!! Kan kalsiyum düzeyini düşürür. Kemikler ve böbrekler üzerinden etki ederek fazla kalsiyumun kemik yapan hücreleri tarafından emilimini ve fazlalığın da idrarla atılımını sağlar. 。 Paratiroid Bezi • Tiroid bezinin arka üst tarafında bezi saran kapsül içinde, sağda ve solda ikişer adet olarak bulunur. • Paratiroid Hormon (PTH) ✓ Kalsitonine zit etki gösterir. ✓ Kan kalsiyum seviyesinin yükselmesine ve kan fosfor düzeyinin düşmesine neden olmaktadır. İnsan Vücudundaki Endokrin Bezler o Adrenal Bezler (Böbrek Üstü Bezleri) Adenal Medulla Sempatik uyarı ile adrenalin ve noradrenalin olmak üzere iki hormon salgılanır. Bu hormonlar sempatik sinir sistemi için nörotransmitter olarak çalışır ve katekolamin olarak adlandırılır. Kan basıncını yükseltir, kaslara enerji gerektiğinde glikojeni glikoza çevirir: kalp hızını artırır, kardiyak kontraktiliteyi artırır, bronşiolleri dilate eder. İnsan Vücudundaki Endokrin Bezler o Adrenal Bezler (Böbrek Üstü Bezleri) • Adrenal Korteks Hipofizin ön lobundan salgılanan adrenokortikotropik hormon tarafından uyarılarak bu bezden steroid hormonlar sentezlenir Korikosteroid hormonlar da denilir. En önemlileri; glikokortikoidler, mineralokortikoidler ve gonadokortikoidlerdir. 。 Adrenal Bezler (Böbrek Üstü Bezleri) Glikokortikoidler (kortizol) Tüm beslenme metabolizmasında etkili Su dağılımının kontrolü, katekolamin etkisinin güçlendirilmesi, elektrolit dengesi, su atılması, damar yatağı ve kalbi etkileyerek bireyin strese cevabını kolaylaştırır. ✓ Yağ, protein ve karbonhidrat metabolizmasını etkileyerek glikojenoliz ve glikoneogenezle glikoz üretilmesini sağlar o Adrenal Bezler (Böbrek Üstü Bezleri) Mineralokortikoidler (ALDESTERON) Böbrekten sodyumun geri emilimini ve potasyumun atılımını sağlar. ✓ Sodyumla beraber su da geri emilir ve böylece kan volümü ve kan basıncı artar. İnsan Vücudundaki Endokrin Bezler 。 Adrenal Bezler (Böbrek Üstü Bezleri) Gonadokortikoidler Korteksten salgılanan seksüel hormonlardır. Testesteron ve östrojen adı verilen bu hormonlar erkek ve kadındaki cinsel fonksiyonlardan sorumludur. • Pankreas • Karın boşluğunda midenin arka kısmında, duedonumun kıvrımı içine yerleşmiştir. • Ortalama 12-15 cm uzunluğunda, 80 gr ağırlığında endokrin ve ekzokrin fonksiyonları olan bir bezdir. Ekzokrin fonksiyonlarını pankreatik lipaz, amilaz ve tripsin adı verilen enzim sekresyonlarını pankreatik kanal aracılığı ile gastrointestinal kanala dökerek gerçekleştirir. 。 Pankreas • Endokrin fonksiyonlarını ise pankreas dokusu içinde yer alan langerhans adacıkları ile gerçekleştirir. Langerhans adacıklarında farklı fonksiyonlara sahip dört tip hücre bulunur. • A (alfa) hücreleri glukagon, B (beta) hücreleri insülin, D (delta) hücreleri somastatin ve F hücreleri pakreatik polipeptid salgılar. • Pankreas ⚫ Insülin Temel fonksiyonu glikozun dokular arası sıvıdan hücre içine taşınmasıdır. ✓ Kan glikoz seviyesini düşürür. ✓ İnsülin yokluğunda glikoz hücre içine giremez, kanda birikir ve idrarla atılır. Glikozun kaslarda ve karaciğerde depo edilmesini sağlar, ayrıca karbonhidratlardan yağ oluşumunu hızlandırır. 。 Pankreas • Glukagon ✓ Karaciğerde ve kaslarda depo edilen glikojeni glikoza dönüştürerek kan glikoz seviyesini yükseltir. • Gonadlar . Erkekte testisler, kadında overlerdir. • Overlerden östrojen ve progesteron, testislerden ise testesteron salgılanır • Gonadlardan salgılanan bu hormanlar, hipofiz ön lobundan salgılanan FSH ve LH tarafından kontrol edilir. Diabetes Mellitus İnsülün miktarındaki azalma ya da insülin algılanamaması nedenli hücrelerin glikozu kullanamadığı kronik süreçli bir metabolizma hastalığıdır. Oluşan hiperglisemi akut ve kronik komplikasyonlara neden olmaktadır. Diabetes Mellitus To Tip I Diabet (İnsüline Bağımlı Diabet veya Juvenil Diabet) Immun nedenli ve nedeni bilinmeyen şekilde genellikle mutlak insülin eksikliğine sebep olan beta hücre yıkımı Tüm diabet olgularının %5-10'ununu oluşturmakta ⚫ En sık çocuklar ve genç erikinlerde tanı konur. Hiperglisemiye ilişkin semptom ve bulgular aniden ortava cikar o Tip - I Diabet (Insüline Bağımlı Diabet veya Juvenil Diabet) • Hastalar sıklıkla zayıf ya da normal kilodadır. . Ketoasidoz koması, hipoglisemi gibi akut komplikasyonların çok yaşandığı diabet tipidir. Ömür boyu insülin tedavisi, egzersiz ve diyet düzenlemesi gerektirir. o Tip 2 Diabet (İnsüline Bağımlı Olmayan Diabet veya Erişkin Çağda Başlangıçlı Diabet) 。 Tüm diabetlilerin yaklaşık %90'ı Tip 2 diabetlidir. İnsülün direnci ile karakterizedir, dolaşımdaki insülin uygun şekilde kullanılmaz. • Güçlü genetik yatkınlık söz konusudur. Genellikle 40 yaşından sonra ortaya çıkar o Tip - 2 Diabet (Insüline Bağımlı Olmayan Diabet veya Erişkin Çağda Başlangıçlı Diabet) • Hastalar sıklıkla obez veya kiloludur. • Sinsi başlangıçlıdır. o Retinopati, nefropati veya nöropati gibi kronik komplikasyonlarla ilgili yakınmalar hastayı hekime ilk kez getirebilir. ww o Tip 2 Diabet (Insüline Bağımlı Olmayan Diabet veya Erişkin Çağda Başlangıçlı Diabet) • Çoğunlukla ilk tanı konulduğunda kronik komlikasyonlar vardır. 。 Hastalığın kontrolü için daha çok oral antidabetik ilaçlar, egzersiz ve diyet düzenlemesine ihtiyaç vardır, insüline ihtiyaç duyan kesim azdır. ganalda T. 1 d • Ketoasidoz spontan olarak oluşmaz, ancak uzun süreli hiperglisemik seyirde veya b- hücre rezervinin azaldığı ileri dönemlerde nadiren DKA görülebili 。 Gestasyonel Diabet • İlk kez gebelik sırasında ortaya çıkan glukoz tolerans bozukluğu olarak tanımlanır 。 Doğumla birlikte sıklıkla düzelir. o Ancak 5-10 sene içerisinde tip - 2 diabet olma riski taşırlar. o Diabetin Diğer Spesifik Tipleri • Bir hastada birden fazla diabet tipi birarada görülebilir. Diabetes Mellitus Komplikasyonları 。 Akut Komplikasyonlar ⚫ Hipoglisemi Diabetik Ketoasidoz • Daha çok Tip-1 de görünen komplikasyondar ⚫ Hiperosmolar Hiperglisemik Non-Ketotik Koma Tip-2 Diabetes Mellitus Komplikasyonları o Kronik Komplikasyonlar avücuttaki küçük kon damarbrin elkileyon Mikrovasküler komplikasyonlar ✓ Diyabetik retinopati ✓ Diyabetik Nefropati Diyabetik Nöropati o Kronik Komplikasyonlar • Makrovasküler komplikasyonlar Koroner hastalığı Serebrovasküler hastalık Periferik arter hastalığı 5235 vadede çıkabilecek komplikasyonlar Diabetes Mellitus Komplikasyonları o Kronik Komplikasyonlar . Diğer komplikasyonlar ✓ Diyabetik ayak Amputasyona kadar gidebiliyor ✓ Hiperlipidemiler Uavun kesilmesi Hipoglisemi o Kan glukoz seviyesinin aniden normalin altına düşmesi olarak tanımlanır. Tanı ile uyumlu semptomların olması ✓ Serum glikoz düzeyinin 60 mg/dl'nin altında olması ✓ Glikoz verilmesi ile belirtilerin kaybolması Hipoglisemi -Hastane Öncesi Acil Bakım Bilinç bulanıklığı, aspirasyon riski olmayan, komutlara uyan hastalarda Kenin Kopere olması ⚫ 15-20 gram glikoz tablet oral olarak kullanıldığında 10-15 dakika içinde kan glikoz seviyeleri düzelmektedir. ⚫ Glikoz tablet bulunamadığı durumlarda şekerin diğer beslenme formları kullanılabilir. Hasta bilinçsiz veya yutamıyorsa bu durumda aspirasyon riski değerlendirilip oral hiçbir şey verilmemeli ve acil parenteral tedavi yapılmalıdır. Hipoglisemi-Hastane Öncesi Acil Bakım 。 Bilinci kapalı olan hastalarda . . • Hastanın bilinci ve ABC'si değerlendirilir. Gerekirse desteklenir. Oksijen satürasyonu % 94-98 arasında tutulacak şekilde uygun malzeme ile oksijen verilir, gerekirse PBV uygulanır. Bilinç değişiklikleri varsa hava yolu aspirasyon riskine karşı korunur. Ağızdan alım kesilir. Hipoglisemi -Hastane Öncesi Acil Bakım o Bilinci kapalı olan hastalarda Vital bulguları (KŞ, kan basıncı, solunum ve nabız hızı, GKS, KGD, monitörizasyon, vücut ISISI, cilt rengi), tibbi öyküsü (SAMPLE), vücut muayenesi değerlendirilir. ✓ Kan glikoz düzeyi < 60 mg/dl ise %20 dextrozdan 125 ml IV puşe, 25 gr olacak şekilde dextroz tedavisine başlanır. Kontrol kan şekeri ölçümünden sonra gerekiyorsa doz tekrarlanır. Hipoglisemi-Hastane Öncesi Acil Bakım 。 Bilinci kapalı olan hastalarda ✓ KKM ile iletişime geçilerek en uygun sağlık kuruluşuna nakli sağlanır. Hastadaki belirti, bulgular ile yapılan tüm işlemler eksiksiz olarak vaka formuna kaydedilir. ✓ Eğer hipoglisemik ve bilinci kapalı hastada damar yolu bulunamıyor ise 0.5-2mg glukagon IM olarak verilmelidir. Diabetik Ketoasidoz- Patofizyoloji Insülin eksikliği veya direnci Glikoz hücre içine giremez Kan glikoz düzeyi (genelde > 300 mg/dl) → Kullanılabilir bir enerji kaynağı için Diabetik Ketoasidoz Hastane Öncesi Acil Bakım 。 Glukoz > 250 mg/dl ise, hastada mental durum değişikliği varsa, kussmual solunum, zayıf-kuru cilt turgoru, dehidratasyon bulguları ve ağızda aseton kokusu varsa, öyküde bu belirti ve bulguları destekliyorsa hastane öncesi dönemde ön tanı olarak DKA düşünülebilir. 。 Sıvı tedavisi, kardiyak bir sorunu olmayan ve şoka eğilimli hastalarda tedavinin başvurudan sonraki ilk bir saati içinde % 0,9 NaCl, 1000-1500 ml veya 15-20 mL /kg/ saat şeklinde verilmeli Sivi Elektrolit Demesi 1 Hücre Dışı (Ektrasellüler) Sıvı ako plazmosi Yağ ve Protein Metabolizması is you kullanır. 。 Intravasküler Sıvı (Plazma) Ketoasit Metabolik Asidoz Diabetik Ketoasidoz Önemli Tanı almamış diabet hastaları (özellikle çocuklar) karşımıza ilk defa diabetik ketoasidoz komasıyla çıkabilir ve böylece tanı alabilirler Diabetik Ketoasidoz-Belirti ve Bulgular - nefeste asiton & • Diüreze bağlı belirti ve bulgular • Kan şekerinde yükselme ⚫ Sıcak kuru cilt ⚫ Kuru müköz membranlar (özellikle dil) Taşikardi • Postural hipotansiyon ⚫ Zayıflama ⚫ Poliüri Polidipsi ⚫Polifaji } 3P diabet demektir Diabetik Ketoasidoz-Belirti ve Bulgular o Asidoza bağlı belirti ve bulgular ⚫ Yaygın karın ağrısı Bulantı, kusma ⚫ Nefesin aseton kokması Kusmual solunum ⚫ Bilinç değişikliği o Interstisyel SIVI cut SIVISI To Transselüler Sıvı Hücreler arası Hücre Dışı (Ektrasellüler) Sıvı To Intravasküler Sıvı (Plazma): Plazma, kanın hücresiz kısmıdır. Yetişkin bir bireyde plazma sıvısı yaklaşık 3 litredir. Hücre Dışı (Ektrasellüler) Sıvı 。 İnterstisyel SiVI • Hücreler arasındaki boşlukları doldurur. o Doku Sıvısı'da denir. o Tüm ekstraselüler sıvının 3/4'ünü oluşturur. Hücre Dışı (Ektrasellüler) Sıvı o Transselüler Sıvı . Epitel zar aracılığı ile diğer vücut kısımlarından ayrılmış olan sıvılardır. Beyin omurilik, eklem içi, göz içi, plevra, periton ve perikart sıvıları ile sindirim bezlerinin sıvıları Sinou! Hongi Siul türüdür? Hücre İçi (İntraselüler) Sıvı 。 Hücrelerin içinde yer alır. o Metabolik olaylar hücre içi sıvıda oluşur, hücreler bu Sividan O₂ ve besin gereksinimlerini alırlar ve hücre metabolizma atıklarını da bu sıvıya boşaltırlar. 。 Ekstraselüler sivi sodyum dengesini, intra selüler sivi da su dengesini gösterir. Sivi Elektrolit Bozuklukları Chvostek bulgusu, Hipokalsemi Kulağın ön tarafında bulunan fasiyal sinire parmakla vurulduğunda ağız köşesinde çekilme olmasıdır. %10-30 normal insanlarda da bu bulgu gözlenebilir. Volüm Elektrolit -Sodyum Hipervolemi (overhidrasyon) Hipovolemi (dehidratasyon) Hipernatremi Hiponatremi -Potasyum Hiperpotasemi Hipopotasemi -Kalsiyum Hiperkalsemi Hipokalsemi -Magnezyum Hipomagnezemi Hipermagnezemi Kalsiyum Konsantrasyon Bozuklukları 。 İnsan vücunda %99 kemiklerde olmak üzere en fazla bulunan elektrolitlerden biridir. 。 Sinir kas iletiminde, hücre zarı geçirgenliğinde, hormon sekresyonu, kemik gelişimi ve kas kasılması gibi görevlerde rol oynar. o Kan kalsiyumunun normal değeri 8,5 - 10,5 mg/ DI (4,5-5,5 mEq/L) Hipokalsemi 。 Kandaki kalsiyum düzeyinin düşmesidir. o Endokrin bozukluk, böbreklerden atılımının artması, diyet ile alım azlığı ya da barsaktan emilim azlığı, D vitamini eksikliği o Parastezi, tetani, karın ağrısı, kas krampları, kişilik değişiklikleri, nöbet ve kalp yetmezliği görülür. Hipokalsemi o Tiroid veya paratiroid cerrahisi nedeni ile oluşan hipokalseminin en karakteristik ilk bulguları parmak uçlarında ve ağız çevresinde uyuşukluk hissidir. 。 Boyun cerrahisi geçiren hastalarda derin tendon reflekslerinde artış ve ajitasyon var ise hipokalsemi akla gelmeli. Hipokalsemi 。 Trousseau bulgusu, Tansiyon aletinin manşonu kola yerleştirilip sistolik basıncın üzerine çıkıldığı ve 2-3 dakika bekletildiği zaman karpal spazm oluşması anlamlı bulunur. Hipokalsemi-Tedavi o Hipokalsemiye bağlı tetani, aritmi, konvülsiyon var ise intravenöz kalsiyum tedavisi başlanmalıdır. 。 Vücut ağırlığına göre kiloya 10-15 mg kalsiyum %5 dekstroz içinde 4-6 saatte verilmelidir. Bir ampul on mililitrelik %10'luk kalsiyum glukonat içinde 93 mg kalsiyum bulunur. Hiperkalsemi o Serum kalsiyum düzeyinin 10,5 mg/dl'nin üzerinde olmasıdır. 。 Çoğunlukla neden hiperparatroidi veya malignensilerdir. o Fazla miktarda alımı, böbrek yetmezliği, dehidratasyon, tiyazid türü diüreitikler ve lityum gibi ilaçlar, D vitaminin fazla alımı diğer nedenlerdir. Hiperkalsemi- Tedavi o Hiperkalsemi tedavisi kalsiyum düzeyi 14 mg/dL'den fazla olanlara veya klinik bulgu belirtileri olan vakalara verilmelidir. o Hiperkalsemili hastaların bir kısmında hipokalemi ve hipomagnezemi olabilir Hidrasyon Hiperkalsemi- Tedavi ✓ Serum fizyolojik tercih edilmeli. Furosemid ile renal kalsiyumun atılımı sağlanmalı Tiyazid gurubu diüretikler kalsiyumun böbreklerden atılımını engellediği için tavsiye edilmez ✓ Serum potasyum düzeyleri takip edilmeli. Hiperkalsemi- Tedavi • Diyaliz tedavisi o Kemiklerden kalsiyum salınımının engellenmesi Bifosfonatlar, plikamisin ve kalsitonin bu amaçla kullanılabilir Malignensiye bağlı hiperkalsemi hastalarında daha etkindir. 。 İdame tedavisi Sıvı Tedavisi ⚫ Normal fizyolojik koşullarda idrar, ter, solunum ve dışkı ile su ve elektrolit kayıplarının yerine konmasıdır. • Hasta belirli bir süre ağızdan sıvı ve katı gıda alamadığı durumlarda uygulanır. 。 İdame tedavisi Oligürik böbrek yetmezliği, nemli hava ortamı, ödem ve hipotiroidizm gibi durumlarda ise daha az sivi tüketimi gerekir. 。 Yerine koyma (replasman) tedavisi: • Fizyolojik kayıplar dışında meyadana gelen gastrointestinal sistem, idrar ve deri kayıpları, kanama ve üçüncü boşluklara sıvı seketrasyonundan kaynaklanan sıvı elektrolit açıklarının yerine konmasıdır. Paranteral alanda (toraks boşluğu gibi) Intravenöz Sıvılar • İçeriğine göre sıvılar o Ozmalitesine göre sıvılar . Kristaloid sıvılar Kolloid sıvılar ⚫ Hipotonik sıvılar • Izotonik sıvılar ⚫ Hipertonik sıvılar Hipotonik Sıvılar o Ozmolaritesi vücut sıvılarının ozmolaritesinden düşük olan sıvılardır. Sağlıklı vücut o Normal hidrasyonlu bir hastaya hipotonik bir sıvı verildiğinde; su hücre içine doğru hareket eder. o Artmış intrasellüler osmatik basınçtan dolayı hücrenin patlamasına neden olabilir. Hipotonik Sıvılar o Hipotonik sıvılar intravasküler alandan hücre içine ani SIVI geçişi yapabileceğinden kardiyavasküler kollaps, kafa içi basınç artışı gibi sorunlara neden olabilir. 。 Hastalara kalori desteği sağlar, su ve tuz da yerine koyar. o Hidrate hastalarda kullanılır • Hastanın dehidratasyonunu önler Sodyum Klorür En yaygın kullanılan % 0,45 NaCL'dir. Hipotonik Sind İzotonik Sıvılar o Ozmolaritesi vücut sıvılarının ozmolaritesi ile aynı olan Sıvılar izotonik sıvılar olarak adlandırılır. 。 Bu nedenle intrasellüler ve ekstrasellüler sivida herhangi bir değişiklik meydana gelmez ve ozmoz oluşturmazlar 。 Sivi elektrolit ihtiyacını karşılamak ve ilaç uygulamak için kullanılır. İzotonik Sıvılar я Кределенуі болани. En yaygın kullanılanları %0,9 NaCL, %5Dekstroz ve Ringer Laktat o Izotonik sıvıları kullanırken aşırı sıvı yüklemesinden kaçınılmalıdır. o Hipertansiyonu ve konjestif kalp yetmezliği olan hastalar bunun için risk taşımaktadır. İzotonik Sıvılar 。 Fazla sıvı ön yükü artırarak kalbin iş yükünün artmasına ve akciğerlerde su toplanmasına neden olur. • Fazla miktarda kan kaybetmiş hastalar için sahada genellikle Ringer Laktat (RL) solüsyonu) kullanılmaktadır onemi İzotonik Sıvılar 。 Laktat karaciğerde metabolize olarak ciddi kan kayıpları ile ilişkili intrasellüler asidozda tampon görevi gören bikarbonata dönüşür. Sirpa gibi o Karaciğer problemi olan hastalar laktatı metabolize edemeyeceği için bu hastalara RL solüsyonu verilmemelidir. Hipertonik Sıvılar 。 Ozmolaritesi vücut sıvılarının ozmolaritesinden yüksek olan sıvılar hipertonik sıvılar olarak adlandırılır. 。 Vücut sıvılarını damar yollarına kaydırır, kan basıncının dengelenmesini sağlar, idrar miktarını artırır ve ödemi azaltır. 。 Sıvılar ile elektrolitleri hücre içi ve dokular arası boşluklardan damar içi bölümlere çektiği için hücrelerin fazla su kaybederek büzülme riski vardır. Hipertonik Sıvılar o Bu sıvılar hem hastane öncesi hem de hastane tedavisinde kontrollü kullanılmalı // goj mohon damari collatabilir. %10 Dekstroz, %20 Dekstroz ve %3 Sodyum Klorür, kan ürünleri ve albumin bu sıvılara örnek olarak verilebilir. Kalp ya da böbrek fonksiyonu zayıf hastalarda aşırı SIVI yüklenmesini önlemek için dikkatli gözlem gerekir. оки Genitouriner Hastalıklar o Karın ağrısı yapabilecek başlıca ürolojik acil durumlar • Idrar retansiyonu Üriner sistem taşları • Alt ve üst üriner sistem enfeksiyonlar,: üretrit, sistit, prostatit, epidedimit, orşit ve piyelonefrit. Testis torsiyonu Kan dolaşım boulur. Genitouriner Hastalıklarda Öykü o Anamnezde sorgulanması gereken diğer belirtiler • Pollakuri: Sık idrara cikma, . . Dizuri: İdrar yaparken yanma, Nokturi: Geceleri idrara kalkma, Urge: Acil işeme ihtiyacı, Inkontinans: Idrar kaçırma, Hematuri: Kanlı idrar yapma, Stres inkontinans: Ikınma, öksürme, gülme ile idrar kaçırma (özellikle kadınlarda). Üriner Sistem Taşları o Renal pelviste oluşan patolojik birikimler 。 Üriner sistemin en sık görülen ve en fazla ağrı yapan hastalığı • Üriner sistemde taşlar en çok erkeklerde ve 30-50 yaşlar arasında görülür. Uriner Sistem Taşları Anamnez 。 Genitouriner sistemle ilgili olarak pollakuri, dizüri, noktüri olup olmadığı öğrenilir. Olguların %30 kadarında gözle görülebilen (gross) hematüri öyküsü vardır. 。 Öyküde daha önce gecirilmiş benzer ataklar, ilac kullanım öyküsü, uzun süre immobilizasyon öyküsü, ailede taş öyküsü vb. vardır Üriner Sistem Taşları Anamnez o Hasta ağrının aniden başladığını ve kramplar şeklinde olduğunu anlatır; ağrı esnasında rahat bir pozisyon bulamaz. • Ağrı viseral karakterdedir ve şiddeti doğum ağrıları ile kıyaslanır. Üriner Sistem Taşları Fizik Muayene • Hastanın genel durumu ve postürüne bakılır: Hasta ağrısı Sırasında ikiye katlanıp, rahat bir pozisyon arar, kıvranır. 。 Tabloya %50 olguda bulantı ve kusma eşlik eder. o Genelde bilinç durumu iyidir, ancak ağrı esnasında sorulara cevap veremeyebilir. Taşa, enfeksiyon eşlik ediyorsa, ateş yüksek bulunabilir. • Ağrıya bağlı olarak kan basıncı yükselebilir, taşikardi oluşabilir polpe edilir ve bonn Kaslon Sişik o Karin muayenesinde olguların bir kısmında defans, rebound ve rijidite görülebilir. Üriner Sistem Taşları Hastane Öncesi Acil Bakım o Kusma varsa, hastanın damar yolu açılır ve IV Sıvı başlanır, ancak sıvı yüklemesi yapılmaz, SIVI yüklenmesinin ağrı kontrolü veya taşı düşürme süresine etkisi gösterilememiştir. • IV sıvılar kusma ile kaybedilen sıvının yerine koyulması için gereklidir. o Hastanın ağrısını kesmek için nonsteroid antienflamatuvar ilaclar ilk tercih olmalıdır. 。 IV yoldan verilmeleri daha hızlı etki yaratır. Üriner Sistem Taşları Hastane Öncesi Acil Bakım 。 Morfin gibi narkotikler bulantı ve kusmayı tetikleyebilir. o Antiemetik olarak IV yoldan metoklopramid (metpamid) verilebilir. o Transport esnasında hasta kendisine en rahat gelecek pozisyonda yatırılır. Vital bulguları takip edilir. Alt ve Üst Üriner Sistem Enfeksiyonları • Üretrit o Sistit 。 Prostatit 。 Epidedimit 。 Orşit • Piyelonefrit. Piyelonefrit 。 Böbrek parankiminin enfeksiyonu • En sık olarak alt üriner sistem enfeksiyonlarını takiben ortaya çıkar. Piyelonefrit Anamnezde sıklıkla alt üriner sistem enfeksiyonu şikayetleri vardır, ancak her olguda bulunması şart değildir. Hastalık aniden başlayan titreme ile yükselen ateş, yan ağrısı, halsizlik, iştahsızlık, bulantı kusma ile karşımıza çıkabilir. o Bazı olgularda daha çok ağır olan sepsis tablosu vardır. Testis Torsiyonu 。 Gerçek bir genitouriner acildir. o Genelde sol testis kendi spermatik kordu çevresinde döner, buna bağlı olarak ipsilateral testiste dolaşım bozulur, şiddetli ağrı olur. 。 Sponton olarak ortya çıkabileceği gibi aşırı fiziksel aktivite, atletizm veya testise travma sonucu oluşabilir. o Klinik tablo testiste ani başlayan aşırı ağrı ile kendini gösterir, ağrı karın alt kadranına doğru yayılır. Testis Torsiyonu • İstirahatle geçmez skrotumu kaldırınca hafiflemez. o Tabloya bulantı kusma eşlik edebilir. Genellikle ateş olmaz. Lezyonun olduğu tarafta iskemik infarkt testisi nekroza götürür. Ateş olsa enfeksiyon düşünü 。 İlk 6 saatte tanı konulmalı ve tedavi yapılmalıdır. o Tedavide elletorsiyonun düzeltilmesi, eğer başarılmazsa cerrahi girişim gerekli olur. Testis Torsiyonu Hastane Öncesi Acil Bakım o Testis torsiyonu acil tedavi gerektiren bir durum olduğu için vakit kaybetmemek gerekir, hızlı transport kritik öneme sahiptir. Ağrılı testise soğuk uygulama yapılır. o Hastanın opere olma ihtimali olduğu için yemesine ve içmesine izin verilmez. Piyelonefrit o Tedavi edilmeyen piyelonefrit olgularında enfeksiyon yerinde böbrek parankim harabiyeti olacağından kalıcı böbrek yetmezliği ortaya çıkabilir, hasta dialize gereksinim duyabilir. o Ergen kadınlarda daha sık olmakla birlikte her iki cinste de görülebilir. Yaşlılar veya immun sistemi baskı altında olanlar, diabet gibi sistemik hastalığı olanlarda piyelonefrite yatkınlık vardır. Böbrekler Akut Böbrek yetmezliği ■ Ekstrasellüler sıvı hacmini kontrol eder " Elektrolit dengesini sağlar ■ Kan pH'ını düzenler ■ Atık maddeleri organizmadan uzaklaştırır. Akut Böbrek yetmezliği Böbreklerde fonksiyon bozukluğu Akut Böbrek Yetmezliği Hastane Öncesi Bakım o Idrar çıkarmayan hastalara verilen yükleme tedavilerinde dikkatli olmak gerekir. Hasta hızla kalp yetmezliği ve pulmoner ödeme girebilir. Sıvı verilirken çok dikkatli monitorizasyon yapılmalı ve transport esnasında tıbbi destek alınmalıdır. o Renal nedenler düşünülüyorsa yine havayolunun açık olmasının sağlanması, solunum ve dolaşım desteği, oksijen vermenin yanısıra EKG çekilir ve monitörizasyon yapılır. Kan basıncı yüksek hastalarda da damar yolu açılır, ancak sıvı damar yolu açık kalacak sekilde verilir. Sterilizasyon çok önemli! Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) IANAMNE2 (ÖYKÜ)! CL0410 " Üremi ■ Asidoz ■ Sivi retansiyonu Hiperkalemi ve hipertansiyona sebep olur. ■ Tüm organ sistemlerinde bozulmalara yol açar. Akut Böbrek yetmezliği 。 Böbreklerin süzme fonksiyonunun ani olarak kaybolması veya belirgin olarak azalması durumudur. o Hastanın idrar miktarı azalır. 24 saat içinde 400ml'nin altında idrar çıkmasına oligüri, 100 ml'nin altında idrar çıkmasına ise anüri denir. Oligüri ve anüri Akut Böbrek yetmezliği'nin en önemli belirtisidir. Akut Böbrek Yetmezliği Hastane Öncesi Bakım o Havayolunun açık olması sağlanır. 。 Solunum ve dolaşım desteği, oksijen verilir. 。 EKG çekilir ve hasta ambulans içinde devamlı monitörize edilir (dikkat! Hiperpotasemi). o Anamnezde kan kaybı veya sıvı kaybı var ise ve kan basıncı düşük ise sıvı yükleme tedavisine geçilir. Epidemiye neden olması, sağlık çalışanlarına bulaşması ve biyoterörizm amacıyla kullanılması açısından önemlidir. Etken ve Bulaşma Yollan Bunyaviruslar negatif polariteli, tek iplikçikli, zarflı RNA virüsleri- Nairovirus genusundan oluşmaktadır. Kene ısırması veya ezilmesi, enfekte olmuş kişi veya hayvanın kan veya dokularıyla temas sonucu bulaş olur. Klinik Belirtiler Virüs tarafından endotelin direkt hasarı, karaciğer disfonksiyonu ve sitokin fırtınası sonucu Dissemine intravasküler koaglüsyon (DİK) ortaya çıkar. Endemik bölgeden başvurma, endemik bölgede açık alanda yapılan aktivite (piknik, yürüyüş gibi, kene teması öyküsü, endemik bölgede çiftçilik öykusu ile başvuran hastalarda dikkatli olunmalıdır. Ateş miyalji ve kanama önemli klinik bulgularıdır. Hasta izole edilmeli, Bildirimin yapılmalı, Korunma Bariyer önlemleri uygulanmalı.