İnkilap tarihi

Alternatif metin:

ve yatırımlar devlet tarafından üstlenildi. Bu çerçevede I. Beş yıllık kalkınma planı oluşturuldu. Türkiye'nin şartlarından doğan Türkiye'ye özgü bir sistemdir. Sosyalizmle ilgisi yoktur. Özel sektör dışlanmamış, karma ekonomi modeli uygulanmıştır. İnkılapçılık : İnkılap kurulu düzenin hızla yıkılıp yeni bir düzenin getirilmesidir. Türk inkılabının çağın ihtiyaç ve gerçeklerine, akıl ve bilimin esaslarına göre sürekli geliştirilmesi, yenilenmesidir. Ümmet esasından millet esasına, kişi egemenliğinden millet egemenliğine, dine bağlı devlet düzeninden laik düzene geçişi sağlamıştır. Amacı Türk halkını modern ve uygar bir toplum haline getirmektir. 5. ÜNİTE II. DÜNYA SAVAŞI - II. Dünya Savaşı'nın Nedenleri: I. Dünya Savaşı'ndan sonra yapılan ağır barış antlaşmaları. Milletler Cemiyeti, Locarno Antlaşması ve Briand-Kellog Paktları'nın başarısız olması. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı tüm dünyayı olumsuz etkiledi. İngiltere ve Fransa mevcut düzenin devamını savunurken Almanya, İtalya ve Japonya yayılmacı politikalar izlemeye başladı. Sovvetler Birliğinin kurulması Avrupalı Devletler tarafından tehdit olarak algılandı. Sovvetler Birliğine karşı Anti-Komitern Pakt kuruldu. Yayılmacı devletler Roma-Berlin-Tokyo Mihver Blokunu kurdu. - - Mihver Devletler ve Politikaları: Almanya : Hitler ülkedeki sorunları Versay Antlaşması'ndan kaynaklandığını savundu. Versay Antlaşmasını kaldırmayı, tüm Almanların tek sınırda toplanmasını ve Hayat Sahası politikasını savundu. İtalya : I. Dünya Savaşı'nda İtalya'ya verilen vaatler tutulmadı. Faşist Mussolini Roma İmparatorluğu'nu yeniden diriltmeyi hedefledi ve yayılmacı politikalar izledi. Japonya : - 1929 krizinden olumsuz etkilendi. 1931 den itibaren yayılmacı politikalar izlemeye başladı. Batılı güçleri Doğu Asya'dan uzaklaştırarak kendi nüfuzunu hakim kıldı. «Asya Asyalılarındır» politikası izledi. Müttefik Devletler ve Politikaları: İngiltere : İki dünya savaşı arasında Fransa ile genel anlamda işbirliğinde bulunmadı. Savaş öncesi Alman yayılmacılığına karşı «yatıştırma politikası» izledi. Avrupa'da ki sorunlardan uzak durdu. Sömürgeleriyle ilişkilerini sürdürdü. - - - Fransa: Almanya'yı baskı altında tutmaya çalıştı. Almanya-Fransa sınırı boyunca «Maginot Hattı»nı oluşturdu. Akdeniz'de İtalya'yı tehdit olarak gördü. Uzak Doğu'daki çıkarları yüzünden Japonya'ya karşı politikalar geliştirdi. Maginot Hattı : Fransa tarafından Almanya tehdidinden korunmak için Fransa-Almanya sınırına inşa edildi. Top, zehirli gaz vb tehditlere dayanıklı olup Fransa'nın kurtuluşuna hizmet etmesi planlandı. Ancak hiçbir işe yaramadı Hitler hattın etrafından dolanıp Fransa'yı işgal etti. - SSCB: İtalya'nın Akdeniz'de ki emellerinden, Çanakkale ve İstanbul'a yönelmesinden endişe etti. Japonya'nın Uzak Doğu'daki yayılmacı siyasetinden rahatsız oldu. - 1939'da Almanya ile saldırmazlık paktı imzaladı. ABD Monreo Doktirini ile Avrupa siyasetinden uzak durmaya çalıştı. - Ekonomik çıkarlarını gözetmeye devam etti. Pearl Harbor Baskını (1941): • Pearl Harbar ABD'nin Uzak Doğu'daki önemli bir üssüdür. • • Japonya kendine büyük tehdit olarak gördüğü üsse hava saldırısı düzenleyerek ABD gemilerine büyük zarar verdi. Böylece ABD-Japonya arasında savaş başlamış oldu. Pearl Harbor .mp4 Rusya Turkiye Cin 4D Avustralya amerika-birlesik-devletleri.blogspot.com Hawaii Kanada ABD Stalingrad Kuşatması (1942): • Rusya'nın önemli bir sanayi şehridir. • Almanya'nın SSCB'de ilerlediği son şehirdir. • Hitler petrol tesislerini ele geçirerek Hazar kıyılarına ve Kafkasya içlerine inmeyi hedefledi. • Rus orduları yetersiz kalınca işçiler de şehri savunmaya başladı. • Bir milyon insanın ölümünden sonra Almanlar gerilemeye Ruslar ilerlemeye başladı. Denmark Estonia Baltic Sea Latvia Moscow Москва Lithuania Belarus Poland Netherlands Berlin Germany elgium Prague Czechia Vienna Slovakia Austria Moldova Hungary Romania Croatia Serbia Italy Rome Tyme Sex Ukraine Volgograd Back S Georgia Caspian Sea Azerbaijan Bulgaria starbut Turkey Greece Turkmenistan Uzl Normandiya Çıkarması (1944): • SSCB'ne yardım için yeni bir cephe açılması gerekiyordu. • Paris'e yakın olması, hava ve deniz kuvvetlerini kullanmaya elverişliydi. • Bir milyonluk müttefik orduları üç yüz bin civarındaki Alman ordularına ağır darbe vurdu. • Kısa sürede Fransa ve tüm Avrupa Alman işgalinden kurtarıldı. • Almanya teslim olmak zorunda kaldı. Atlantic Ocean ICELAND Norwegian Sea SWEDEN FINLAND IRELAND Dublin NORWAY RUSSIA Oslo Helsinki Stockholm U.K Tallinn ESTONIA DENMARK LATVIA Riga Moscow Copenhagen LITHUANIA RUSSIA NETHERLANDS Vilnius O Minsk Berlin London Amsterdam BELARUS POLAND BELGIUM GERMANY Warsaw Brussels LUXEMBOURG Kiev Prague UKRAINE Paris CZECH REP FRANCE LIECTENSTEIN SLOVAKIA Bratislava AUSTRIA Budapest MOLDOVA SWITZERLAND Bern Ljubljana, HUNGARY ROMANIA SLOVENIA Zagreb ITALY CROATIA OSNA SAN MARINO Belgrade Black Sea ERZEGO Sarajevo SERBIA Podgorica BULGARIA Sofia Angora Rome MONTENEGRO Tirana Skopje MACEDONIA ALBANIA PORTUGAL Madrid ANDORA Lisbon SPAIN Mediterranean Sea AFRICA GREESE MALTA Mediterranean Sea Athens TURKEY pixers • • Atom Bombaları ve Etkileri 6 ve 9 Ağustos 1945'te Japonya'ya atılan iki atom bombasıyla 320 bin insan hayatını kaybetti. (İngiltere'nin savaş boyunca kaybettiği insan sayısı 60 bindir.) Japonya savaş gücünü kaybetti. İlerleyen yıllarda engelli doğum oranı arttı, saç dökülmesi, kansızlık, kısırlık ve çeşitli kanser hastalıkları ortaya çıktı. Atom Bombası.mp4 • • • • • • • Birleşmiş Milletler Teşkilatının Kuruluşu ( 1 Ocak 1942) II. Dünya Savaşı sırasında önce «Atlantik Bildirisi>> yayınlandı. 1942 yılında Atlantik Bildirisi kararları «Birleşmiş Milletler» Bildirisi olarak tekrar kabul edildi. Yalta konferansında BM Güvenlik Konseyi daimi üyeleri için veto yetkisi kabul edildi. 1945 yılında Türkiye'nin de dahil olduğu 51 ülke BM örgütünü kurdu. Genel kurulda kararlar 2/3 çoğunlukla alınır. Güvenlik Konseyi barışı ve uluslararası güvenliği sağlamakla yükümlüdür. 5 daimi üyesi vardır. (ABD, Rusya, İngiltere, Fransa, Çin) Teşkilatın sorunları çözmede yetersiz kalması ve adil olmayan yapısı Cumhurbaşkanımızın <<Dünya beşten büyüktür.» sözü ile sembolleşmiştir. Birleşmiş Milletler ne işe yarar_.mp4 Dünya 5'ten büyüktür.mp4 6. ÜNİTE II. DÜNYA SAVAŞI SONRASI TÜRKİYE VE DÜNYA II.DÜNYA SAVAŞI'NDA TÜRKİYE II. Dünya Savaşı Dönemi'nde Türkiye'nin İzlediği Dış Politika • II. Dünya Savaşı sırasında cumhurbaşkanı İsmet İnönü'dür. • • • Türki'ye savaş sırasında her iki bloğun da baskılarına maruz kaldı. Savaş sırasında Türkiye'nin politikası «<ne pahasına olursa olsun savaşın dışında kalma, toprak bütünlüğünü ve bağımsızlığını koruma» olmuştur. Dış politika duruma göre sürekli değişti. O anda hangi taraf güçlüyse ona göre yaklaşım belirlendi. . • • . 1939'da <<Türk-Fransız-İngiliz» karşılıklı yardım anlaşması imzalandı. 1940'da İtalya Fransa'ya savaş ilan edince, Fransa Türkiye'den İtalya'ya savaş ilan etmesini istedi. Ancak Türkiye çeşitli gerekçelerle bu teklifi reddetti. Boğazlardan savaş gemisi geçirilmemesi konusunda SSCB, İngiltere ve Almanya arasında denge siyaseti güdüldü. 1941'de Almanların Balkanlarda ilerlemesi üzerine İstanbul ve batı sınırlarında sıkı yönetim ilan edilerek güvenlik önlemleri alındı. 1941'de Türk-Alman saldırmazlık antlaşması imzalandı. Güneyini güvence altına alan Almanya Sovvetler Birliği'ne saldırdı. Böylece Türkiye «Polonya Sendromundan>> kurtuldu. 1943'de İngiltere Başbakanı Churchill Adana'ya gelerek Türkiye'nin Almanya'ya savaş açması için ikna etmeye çalıştı. • • • . 1943 Moskova Konferasın'da SSCB Türkiye'nin savaş girmesi gerektiğini savundu. 1943 I. Kahire Konferansı'nda Müttefikler Türkiye'den üs talep etti ve Türkiye'nin bir an önce savaş girmesini talep ettiler. Türkiye teklifleri reddetti. 1943 Tahran Konferansında Stalin Türkiye'ye savaşa dahil olması için baskı yapılmasını istedi. Bunun üzerine Türkiye II. Kahire Konferansına davet edildi ve ağır baskıya maruz kaldı. İnönü gerekli yardımın yapılması ve ortak hareket planı yapılması koşuluyla savaşa girmeyi kabul etti. Türkiye'nin askeri ihtiyaçlarının belirlenmesi çalışmaları sonuca ulaşmadı. Müttefikler Türkiye'ye askeri yardımı durdurdu. İlişkiler asgari düzeye indi. 1944 yılında Müttefiklerle ilişkiler düzeltilmeye çalışıldı. Almanya'ya krom ihracatı durduruldu. Alman savaş gemilerinin Boğazlardan geçişi engellendi. Almanya ile diplomatik ilişkiler kesildi. 1945'de San Fransisco Konferansına katılabilmek ve BM'e üye olabilmek için Almanya ve Japonya'ya savaş ilan edildi ancak savaş bitmek üzere olduğundan fiilen savaşa girilmedi.II.Dünya Savaşı'nda Türkiye.mp4 • . • II. Dünya Savaşı Sürecinde Türkiye 'deki İç Politik Gelişmeler Türkiye II. Dünya Savaşı'na fiilen katılmasa da savaşın bütün olumsuz sonuçlarına maruz kaldı. İnönü döneminde köylerde öğretmen sorununu çözmek için Köy Enstitüleri açıldı. 1944 yılından <<Irkçılık-Turancılık Davası» başlatılarak, milliyetçi-Turancu gruplara karşı tutuklamalar gerçekleşti. 1945'de Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu tartışmaları sırasında dörtlü takrir veren dört CHP'li partisinden istifa ederek «Demokrat Parti»yi kurdu. II. Dünya Savaşı'nın Türkiye'deki Ekonomik ve Toplumsal Yansımaları : Türkiye II. Dünya Savaşı'na fiilen katılmasa da iki ateş arasında kaldı ve savaşa girecekmiş gibi hazırlık yapmak zorunda kaldı. . • Seferberlik ilan edildi. Bütçenin % 60'ı askeri harcamalara ayrıldı. Bir milyon kişilik ordunun masrafları yüzünden sağlık, eğitim, bayındırlık gibi sosyal harcamalara bütçe ayırılamadı. Köylü nüfusunun önemli bir kısmının asker alınması yüzünden buğday üretimi % 40 düştü. • Tarım ürünlerinin fiyatı artınca büyük toprak sahipleri bu işten kar etti. • • • İthalatın ve üretimin düşmesi kıtlığa sebep oldu. Fiyatlar yükseldi, karaborcasılık arttı. Bu durumdan en çok dar gelirliler etkilendi. Arttırılan vergilerden de en çok düşük gelirli gruplar etkilendi. Savaş yüzünden II. Beş Yıllık kalkınma planı uygulanamadı. Milli Koruma Kanunu: . Kanunun amacı aşırı fiyat artışlarını önlemek, mal darlığı ve karaborsacılığı önlemek, halk arasındaki adaletsizlikleri gidermek ve savaş harcamalarına kaynak sağlamaktı. . Milli Koruma Kanunu ile hükümete geniş yetkiler verildi. Hükümet, fiyatları belirleyebilecek, gerektiğinde ürünlere el koyabilecek, zorunlu çalışma yükümlüğü getirebilecekti. • Narh uygulamasına geçildi, ekonomiye devlet müdahalesi arttı. Fiyat artışları önlenemedi. Varlık Vergisi : . Kanunun amacı II. Dünya Savaşı sürecinde olağanüstü kazanç ve servet edinen savaş zenginlerinden bir defaya mahsus vergi almaktı. . Vergi emlak ve büyük toprak sahipleriyle tüccarlardan tahsil edilecekti. • Vergisini bir ay içerisinde ödemeyen mükellefler çalıştırılmak üzere Erzurum'a gönderildi. Toprak Mahsulleri Vergisi : • Savaştan en çok köylü ve çiftçiler etkilendi. • • • Ordunun ve şehirlilerin yiyecek ihtiyacını karşılamak için getirilen uygulamalar çiftçinin belini büktü. Çiftçilerden % 10 vergi tahsil edildi. Yetiştirdikleri ürünü piyasa fiyatının altında devlete satmakla yükümlü tutuldular. • II. DÜNYA SAVAŞI'NIN SONUÇLARI : Barışı Sağlama Çabaları : II. Dünya Savaşı önce Almanya ve ardından Japonya'nın yenilgisiyle sona erdi. Yalta, San Francisco, ve Postdam Konferansları ile barış tesis edilmeye çalışıldı. II. Dünya Savaşı Sonrası Barış Konferansları Yalta Konferansı (4-11 Şubat 1945): • • Almanya'da dört ayrı işgal bölgesi oluşturuldu. Almanya'nın askeri ve endüstriyel kapasitesi yok edildi. • Savaş suçlularının yargılanmasına karar • Boğazlar Konusunda SSCB lehine değişiklik yapılmasına • • BM Güvenlik Konseyi üyelerinin veto hakkının kabulüne karar verildi. Yalta Konferansı ile büyük ittifak sona erdi, rekabet ve mücadele dönemi başladı. San Fransisco Konferansı (25 Nisan-26 Haziran 1945): • BM genel kurulunda devletlerin eşitliği kabul edildi. • ABD, SSCB, İngiltere, Fransa ve Çin Güvenlik Konseyi daimi üyesi oldu. • Daimi üyelere veto hakkı verildi. • . Postdam Konferansı (17 Temmuz-2 Ağustos 1945): Almanya'nın dört işgal bölgesine ayrılarak ABD, SSCB, İngiltere ve Fransa yönetimine bırakılmasına, Almanya'ya askeri ve ekonomik alanlarda sınırlamalar getirimesine. • Nazi Liderleri savaş suçları mahkemesinde yargılanmasına, • • Avusturya'nın dört işgal bölgesine ayrılmasına, İtalya ile yapılacak barış antlaşmasının yumuşak tutulmasına karar verildi. II. Dünya Savaşı'nın Sonuçları ve İki Kutuplu Dünya Düzeni • Savaş sonunda müttefikler arasında birliktelik bozuldu. • • • Avrupa dünya siyasetinde belirleyici güç olma özelliğini kaybetti, yeni bir dünya düzeni ortaya çıktı. Savaş boyunca uluslararası hukuk askıya alındı, insan hakları ihlalleri yaşandı. Savaş sonunda suçluları cezalandırmak için «Nürnberg Mahkemeleri>> kuruldu. II. Dünya Savaşı'nın Askeri ve Siyasi Sonuçları : • • • BM kuruldu. Nazizm, faşizm sona erdi. Almanya ve Avusturya dört işgal bölgesine ayrıldı. • Japonya teslim oldu. • ABD nükleer güç sayesinde dünya siyasetinin önemli gücü haline geldi. • ABD-SSCB ayrılığı sebebiyle «Soğuk Savaş» dönemi başladı. • Winston Churcill komist ülkelerin kapalılığını ifade eden «<Demir Perde» tabirini kullandı. • Avrupa sömürge imparatorlukları dağıldı. • II. Dünya Savaşı'nın Ekonomik Sonuçları : İki kutuplu düzen dışa kapalı ticarete yol açtı, ticaret olumsuz etkilendi. • Savaşa katılan ülkelerin paraları değer kaybetti. • • ABD komünizmin yayılmasını engellemek için Truman ve Marshall planlarını devreye soktu. IMF ve Dünya Bankası gibi kurumlar kuruldu. II. Dünya Savaşı'nın Sosyo-Kültürel Sonuçları : • Bilimsel gelişmeler askeri amaçlı kullanıldı, milyonlarca kişi hayatını kaybetti. • • • Batı Avrupa kültürel ilerleme kaydetti, sanat ve bilimin özgürlük getirdiği anlayışı öne çıktı. Savaş karşıtı anlayış ön plana çıktı. Yazarlar toplumun genel kabullerinin dışında eserler vermeye başladı. • Sanatsal arayış genişledi, çağdaş sanayi ürünleri sanatta kullanılmaya başlandı. • . • • • • • . Orta Doğu'nun Yeniden Şekillenmesi: ABD-SSCB rekabeti Orta Doğu'ya sıçradı. Orta Doğu'daki çatışmalar Filistin Sorunu çerçevesinde şekillendi. İngiltere Balfour Deklerasyonu ile bağımsız İsrail Devleti'nin desteklediğini duyurdu. Planlı göçlerle bölgede Yahudi nüfusu arttırıldı. Bölgede İngiliz mandası sona erince BM Azınlık ve Çoğunluk Planlarını devreye soktu. Çoğunluk planına göre nüfus çoğunluğuna göre bölünme gerçekleşecek, azınlık planına göre Kudüs merkezli Filistin Devleti Kurulacaktı. 1 Mayıs 1948 yılında bağımsız İsrail Devleti kuruldu. İsrail Devleti'nin kurulması Arap-İsrail Savaşları'nı başlattı. II. DÜNYA SAVAŞI SONRASI TÜRKİYE: II. Dünya Savaşı sonrası SSCB Türkiye'den Kars ve Ardahan'ın yanı sora Boğazlardan üs talebinde bulunarak tehdit oluşturdu. Türkiye iki kutuplu dünya düzeninde Batı'dan yana tercihte bulundu. Türkiye'nin Marshall ve Truman Planlarına dahil edilmesi ekonomik, sosyal ve başka alanlarda değişimlere yol açtı. - - - - - II. Dünya Savaşı Sonrası Türkiye'de Siyasi Hayat: Yeni partiler kuruldu, seçim sistemi değişti. <<Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu» ile topraksız köylülere toprak dağıtılması hedeflendi. Bazı CHP milletvekilleri kanuna karşı çıktı. Adnan Menderes, Celal Bayar, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan <<Dörtlü Takrir»> önergesi verdiler. Dörtlü takrir ile çok partili hayat talep edildi, CHP önergeyi reddetti, önergeyi verenleri partiden ihraç etti. Dörtlü takrir yüzünden CHP'den ihraç edilen kişiler «Demokrat Parti»'yi kurdu. 1946 Seçimleri 1950 Seçimleri Seçim Sistemi ve Usulleri • Uygulayıcı, meclis ve hükûmettir. "Nispi temsil" sistemi esastır. Tek dereceli seçimdir. Seçimlerin yargı güvencesi yoktur. • Oylama açık, sayım gizlidir. • Seçmen pusulaları sayımdan sonra yakılır. • Sandık görevlileri, devlet memurları ve iktidar temsilcileridir. • Radyodan yayın hakkı sadece iktidar partisinde- dir. • Seçme yaşı 22, seçilme yaşı 30'dur. Seçim sonuçları zamana yayılarak ilan edilmiştir. Seçim Sistemi ve Usulleri • Uygulayıcı, Yüksek Seçim Kuruludur. "Çoğunluk" sistemi esastır. ⚫Tek dereceli seçimdir. • Seçimlerin yargı güvencesi vardır. • Oylama gizli, sayım açıktır. ⚫ Seçmen pusulaları Sulh Hukuk Mahkemelerinde korunur. • Sandık başlarında siyasi partiler ve bağımsız adaylar gözlemci bulundurabilirler. • Radyoda yayın hakkından muhalefet partileri de yararlanabilirler. Seçme yaşı 22, seçilme yaşı 30'dur. • Seçim sonuçları hemen açıklanmıştır. 1946 Seçimleri 1950 Seçimleri % Oy Oranı Milletvekili Sayısı % Oy Oranı Milletvekili Sayısı %1,5 %0,6 %4,6 CHP 397 DP 416 %13,1 DP 61 CHP 69 BAĞIMSIZLAR 7 %39,6 %55,2 MP 1 %85,4 TOPLAM 465 BAĞIMSIZLAR 1 TOPLAM 487 Pervin Demirci, 1946 ve 1950 Seçimleri: Siyaset, Bürokrasi, Propaganda ve Demokrasiye Geçiş Eğilimleri, s. 129. 8.551.549 seçmenin 6.373.543'ü oy kullanmış ve seçimlere katılım %75 olmuştur. https://www.ysk.gov.tr 8.905.743 seçmenin 7.953.085'i oy kullanmış ve seçimlere katılım %89,3 olmuştur. - II. Dünya Savaşı Sonrası Türkiye'de Ekonomik Hayat : Marshall Planı ile Avrupa sanayi ve ticarette ön plana çıkarılırken Türkiye'ye hammadde ve gıda sağlayıcısı rolü biçildi. ABD'den alınan krediler karayolu, tarımda altyapı ve makineleşmeye harcandı. Türkiye'de ekonomik bir atılım gerçekleşti. ABD'den malzeme ithalatı Türk sanayisinin gelişememesine ve dışa bağımlılığına yol açtı. II. Dünya Savaşı Sonrası Türkiye'de Sosyal Hayat : Liberalleşme ve demokratikleşme adımları sosyal ve siyasi hayatı değiştirdi. Okullarda din eğitimi arttırıldı. 1947 yılında okul dışında da din eğitimi serbest bırakıldı. Sanatta geleneklerin dışına çıkılırken günlük hayatta olan şeyler sanata konu edildi. İnsan ömrü uzadı, nüfus arttı. Artan sanayileşme sonucu köyden kente göç başladı. Göçler sonucu, çarpık kentleşme, altyapı yetersizliği, kültürler çatışmalar vb sorunlar ortaya çıktı. • • • • • VE II. DÜNYA SAVAŞI SONRASI OLUŞAN GÜÇ DENGELERİ TÜRKİYE: İki Kutuplu Dünya II. Dünya Savaşı sonrası birçok Avrupa ülkesi SSCB tarafından işgal edildi. Batı Avrupa SSCB ve uydularını tehdit olarak gördü. Bu tehdit sıcak çatışmaya girmeden ABD'nin önlem almasını gerektirdi. ABD kendini hem Avrupa'yı hem de dünyayı yeni felaketlerden kurtaracak tek güç olarak gördü. Böylece Dünya SSCB ve ABD arasında iki kutuplu hale geldi. . Diğer devletler iki taraftan birini seçmek zorunda kaldı. ABD ve SSCB Tarafından Kurulan Teşkilatlar ve Atılan Ekonomik Adımlar : ABD Liderliğindeki Batı Bloku Truman Doktrini (1947) SSCB ve komünist tehdidine karşı ihtiyaç sahibi devletlere eko- nomik ve askerî yardımda bulunarak komünizmin yayılmasını engellemek amacıyla ABD başkanı Harry S. Truman (Hery S. Ti- ruman) tarafından ortaya atıldı ve uygulamaya kondu. Marshall Planı (1947) ABD Dışişleri Bakanı George Marshall'ın (Corç Marşal) hazırla- dığı planın öncelikli amacı ekonomik açıdan kötü durumdaki Avrupa ülkelerinin Sovyet etkisi altına girmesini önlemekti. Bu plana göre aralarında Türkiye'nin de olduğu 16 Avrupa devleti, kendi içlerinde bir ekonomik plan hazırlayıp uygulayacak; eksik kalan noktalarda ABD, bu devletlere yardımda bulunacaktı. Avrupa Ekonomik Topluluğu [AET (1957)] 1951'de Paris Antlaşması ile Belçika, Federal Almanya, Lük- semburg, Fransa, İtalya ve Hollanda tarafından Avrupa Kö- mür ve Çelik Topluluğu (AKÇT); 1957'de Roma Antlaşması ile kömür ve çeliğin yanı sıra diğer sektörlerde de ekonomik kal- kınmayı sağlamak amacıyla AET kuruldu. Avrupa'da "mal, iş gücü, hizmet ve sermayenin serbest dolaştığı ortak bir pazar" kurmak ve siyasi birliği sağlamak hedefindeki topluluğun adı 1992'de Avrupa Birliği olarak değiştirildi. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (1949) [NATO (North Atlan- tic Treaty Organization) (Nort Atlantik Tiriti Organizeyşın)] SSCB ve komünizmin Avrupa'da yayılmasını engellemek, üye ülkelerin özgürlük ve güvenliğini sağlamak amacıyla ABD ön- cülüğünde kuruldu. Uluslararası bir askerî savunma ve ittifak kuruluşudur. SSCB Liderliğindeki Doğu Bloku Cominform [Kominform (1947)] SSCB'nin uydu ülkeleriyle bağını güçlendir- mek, dünyadaki komünist hareketi kontrol altında tutmak, Truman Doktrini ve Marshall Planı ile mücadele etmek amacıyla kuruldu. Molotof Plani (1947) ABD'nin Marshall Planı'nı uygulamaya koy- masıyla Sovyet karşıtı Avrupa ülkelerinde mali alanda iyileşme yaşandı. Bu gelişmeler üzerine SSCB, kendine yakın komünist uydu ülkelere yapacağı ekonomik yardımı artır- mak ve ticareti geliştirmek amacıyla Molo- tof Planı'nı uygulamaya koydu. COMECON [Komekon (1949)] SSCB tarafından ABD'nin Marshall Planı'na karşı sosyalist ülkelerin ekonomik dayanış- masını sağlamak amacıyla kuruldu. Varşova Paktı (1955) Komünizme karşı en güçlü cephe olan NATO'nun etkinliğini azaltmak, silahlı gücünü kırmak amacıyla SSCB ve Doğu Bloku'na üye devletlerce savunma örgütü olarak kuruldu. • • İki Kutuplu Dünyada Türkiye : SSCB'nin Türkiye'den Kars ve Ardahan'ı istemesi, Boğazlarda üs talep etmesi Türkiye'yi ABD'ya yakınlaştırdı. Türkiye ABD ile ilişkileri ilerleterek çağın gerisinde kalan ordusunu modernize etmek, demokrasisine ve ekonomisini geliştirmek için bir takım girişimlerde bulundu. Truman Doktirini'nin Uygulanması: • Truman Doktirini SSCB'nin Akdeniz'e inmesini engellemeyi amaçladı. • Türkiye ve Yunanista'a ekonomik yardım yapılarak ordularının güçlenmesi sağlanacaktı. • ⚫ SSCB tehditi Türkiye'yi tamamen Batı Bloku yanlısı politika izlemeye itti. • Türtkiye Nato'ya katılma isteğini bildirdi. • ● Türkiye'nin Avrupa Konseyi'nü Üye Olması (1949): Avrupa Konseyi II. Dünya Savaşı'ndan büyük kayıplarla çıkan Avrupa toplumları arasındaki uzlaşmayı sağlamak, gerginliklerin yerine ortak kurumlara ve işbirliğine dayalı ortamı tesis etmek için kuruldu. Türkiye 1949'da Marshall Planı kapsamına girebilmek ve NATO'ya üye olabilmek amacıyla katıldı. • • Kore Savaşı (1950) ve Türkiye'nin NATO'ya Katılması (1952) Kuzeyinde SSCB'nin, Güneyind ABD'nin denetimi olan Kore'de savaş çıktı. Türkiye NATO'ya girebilmek amacıyla 6.000 askerini Kore'ye gönderdi. • Türkiye ABD'den sonra en fazla asker gönderen ülke oldu. • • 1949 SSCB atom bombası üretince ABD SSCB'ye yakın bölgelerde askeri üslere ihtiyaç duydu. 1952 yılında Yunanistan ve Türkiye birlikte NATO'ya alındı. 1950'LERDE TÜRKİYE Demokrat Partili Yıllarda Siyasi Hayat : • Demokrat Parti 1950-1960 arası üç seçimi kazandı. • Adnan Menderes başbakan, Celal Bayar Cumhurbaşkanı oldu. • İktidarın CHP'den DP'ye geçmesi «Beyaz İhtilal» olarak adlandırıldı. • DP, hürriyet, liberal ekonomik, dini konularda daha az sınırlama vadetti. . Ancak özgürlükçü ortam gittikçe azalırken, ekonomi de bozulmaya başladı. ⚫ DP CHP'nin bazı mallarının kamulaştırılması için teklif verdi. İktidar-muhalefet gerilimi • • arttı. İnönü'nün yurt gezilerinde olaylar çıktı, gerilim üniversitelere sıçradı. Ordu içinde darbeci oluşumlar ortaya çıktı. 1960'da askeri darbe yaşandı. DP kapatıldı. Demokrat Partili Yıllardaki İç Siyasi Gelişmeler • Genel Af Kanunu ve Yeni Basın Kanunu çıkarıldı. • Okullarda din dersleri zorunlu hale getirildi. • Yüksek İslam enstitüleri ve imam hatip okulları açıldı. " Köy enstitüleri, öğretmen okullarına dönüştürüldü. • Millet Partisi kapatıldı. • "Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun" kabul edildi. • Yabancı dille eğitim veren kolejler açıldı. • Amerikan üniversite modeline göre Orta Doğu Teknik Üniversitesi kuruldu. • Ezanın Türkçe okunması mecburiyeti kaldırıldı. Demokrat Partili Yıllarda Sosyal ve Ekonomik Hayat : • DP'nin ilk yıllarında ekonomi gelişti, tarımsal üretim arttı. • • 1950'ye kadar buğday ithal edilirken, 1954 yılında buğday ihracatında dünya dördüncüsü olundu. Kore Savaşı'ndan sonra kuraklık sonucu bolluk döneminin yerini yokluk dönemi aldı. • Destekleme alımları enflasyona yol açtı. • • • • • Liberelizimden vazgeçilirken Devletçi politikalar arttı. İthalat sınırlandı, fabrika temelleri atıldı, köylere elektrik verildi. 1954 yılında yabancılar Türkiye'de petrol arama hakkı verildi. Karayolu taşımacılığına ağırlık verildi. Köyden kente göçler geniş çaplı ekonomik, siyasi ve toplumsal sorunlar doğurdu.