Eğitimde ölçme ve değerlendirme süreçleri, eğitim sisteminin temel yapı taşlarından biridir.
Eğitimde ölçme ve değerlendirme kapsamında kullanılan yöntemler iki ana başlık altında incelenir: doğrudan ölçme ve dolaylı ölçme. Doğrudan ölçme, bir özelliği doğrudan gözlemleyerek sayısal değer atama işlemidir. Örneğin, öğrencinin boyunu metre ile ölçmek veya ağırlığını tartmak doğrudan ölçmeye örnektir. Dolaylı ölçme ise bir özelliği başka bir özellik üzerinden ölçme işlemidir. Örneğin, öğrencinin matematik başarısını sınav yaparak ölçmek dolaylı ölçmeye örnektir.
Değişken türleri açısından bakıldığında, eğitimde kullanılan ölçme araçları nicel değişkenler ve nitel değişkenler olarak ikiye ayrılır. Nicel değişkenler, sayısal değerlerle ifade edilebilen özelliklerdir ve kendi içinde sürekli değişkenler (boy, kilo, sıcaklık gibi) ve süreksiz değişkenler (öğrenci sayısı, kardeş sayısı gibi) olarak ayrılır. Nitel değişkenler ise sayısal olmayan, kategorik özelliklerdir. Cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi gibi özellikler kategorik değişken örnekleridir. Süreç değerlendirme teknikleri kapsamında portfolyo değerlendirme, performans değerlendirme, proje değerlendirme gibi yöntemler kullanılır. Bu teknikler, öğrencinin gelişimini sürekli olarak izlemeye ve değerlendirmeye olanak sağlar.
Bağımsız değişken türleri ve bunların eğitim araştırmalarındaki rolü de önemlidir. Örneğin, bir eğitim araştırmasında öğretim yöntemi bağımsız değişken olabilirken, öğrenci başarısı bağımlı değişken olarak ele alınabilir. Türetilmiş ölçme örnekleri arasında hız, yoğunluk gibi iki farklı ölçümün oranlanmasıyla elde edilen değerler yer alır. Eğitimde kullanılan tüm bu ölçme ve değerlendirme yöntemleri, eğitim sürecinin etkililiğini artırmak ve öğrenci başarısını doğru şekilde değerlendirmek için kullanılır.
