Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti (1595-1774)

Osmanlı-Habsburg ilişkileri 16. yüzyılda Mohaç Meydan Muharebesi ile başlamış, Avusturya'nın 1533'te Osmanlı üstünlüğünü kabul etmesiyle devam etmiştir. 1593'te Orta Avrupa'da hakimiyet mücadelesi sebebiyle bozulan ilişkiler, 1606 Zitvatorok Antlaşması ile yeni bir boyut kazanmıştır.

Tanım: Zitvatorok Antlaşması, Osmanlı-Habsburg ilişkilerinde dönüm noktası olmuştur. Bu antlaşmayla Avusturya'nın Macaristan için ödediği vergi kaldırılmış ve Avusturya Arşidükü protokol bakımından Osmanlı padişahına denk sayılmıştır.

Osmanlı-Safevi ilişkileri ise doğu sınırında sürekli mücadelelere sahne olmuştur. Safevilerin Osmanlı şehzadelerini kışkırtması, İpek Yolu üzerinde denetim kurma çabaları ve Şiilik propagandası yapması, iki devlet arasındaki gerginliğin temel sebeplerini oluşturmuştur.

Osmanlı-Rus İlişkileri ve Değişen Dengeler

Osmanlı-Rusya ilişkileri 16. yüzyıldan itibaren Rusya'nın güçlenmesiyle yeni bir boyut kazanmıştır. Rusya'nın sıcak denizlere inme politikası, Osmanlı ile kaçınılmaz bir rekabeti beraberinde getirmiştir.

Vurgu: 1681 Bahçesaray Antlaşması ile Özi Nehri iki devlet arasında sınır olarak belirlenmiştir. Bu antlaşma, Rusya'nın güneye doğru yayılma politikasına geçici bir set çekmiştir.

17. yüzyılda Osmanlı'nın yaşadığı ekonomik ve siyasi sorunlar, Rusya'ya zaman zaman avantaj sağlamıştır. 1683 Viyana bozgunu sonrası Rusya, Karadeniz'e çıkma hedefine yönelik daha aktif bir politika izlemeye başlamıştır.

Osmanlı Devleti'nin 18. Yüzyıl Başlarındaki Siyasi Gelişmeleri

Değişen Dünya Dengeleri ve Osmanlı'nın Yeni Politikaları

Osmanlı-Habsburg ilişkileri ve Osmanlı-Safevi ilişkileri bu dönemde kritik bir hal almıştır. Karlofça (1699) ve İstanbul (1700) antlaşmalarının ardından Osmanlı Devleti, kaybettiği toprakları geri almak için yoğun bir mücadeleye girişmiştir. Bu dönemde özellikle Rusya, Avusturya ve Venedik ile olan ilişkiler ön plana çıkmıştır.

Önemli Not: 1703 yılında gerçekleşen Edirne Olayı, II. Mustafa'nın tahttan indirilmesi ve III. Ahmet'in tahta çıkmasıyla sonuçlanmıştır. Bu olay, Osmanlı siyasi tarihinde önemli bir dönüm noktası olmuştur.

III. Ahmet dönemi, özellikle Lale Devri'ndeki yenileşme hareketleriyle dikkat çekmiştir. Matbaanın Osmanlı topraklarına getirilmesi için gösterilen çabalar, bu dönemin en önemli modernleşme girişimlerinden biri olmuştur. 1709'daki Poltava Savaşı sonrasında İsveç Kralı Demirbaş Şarl'ın Osmanlı'ya sığınması, Rusya ile ilişkilerin gerginleşmesine neden olmuştur.

Örnek: Rusya'nın Balkanlar'daki Slav topluluklarını Osmanlı'ya karşı kışkırtması ve İstanbul Antlaşması'na aykırı olarak sınır boylarında kaleler inşa etmesi, dönemin uluslararası ilişkilerindeki gerginliğin somut örneklerindendir.