Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti (1595-1774)

Osmanlı-Habsburg ilişkileri 16. yüzyılda Mohaç Meydan Muharebesi ile başlamış, Avusturya'nın 1533'te Osmanlı üstünlüğünü kabul etmesiyle devam etmiştir. 1593'te Orta Avrupa'da hakimiyet mücadelesi sebebiyle bozulan ilişkiler, 1606 Zitvatorok Antlaşması ile yeni bir boyut kazanmıştır.

Tanım: Zitvatorok Antlaşması, Osmanlı-Habsburg ilişkilerinde dönüm noktası olmuştur. Bu antlaşmayla Avusturya'nın Macaristan için ödediği vergi kaldırılmış ve Avusturya Arşidükü protokol bakımından Osmanlı padişahına denk sayılmıştır.

Osmanlı-Safevi ilişkileri ise doğu sınırında sürekli mücadelelere sahne olmuştur. Safevilerin Osmanlı şehzadelerini kışkırtması, İpek Yolu üzerinde denetim kurma çabaları ve Şiilik propagandası yapması, iki devlet arasındaki gerginliğin temel sebeplerini oluşturmuştur.

Osmanlı'nın Doğu Politikası ve Safevi İlişkileri

1590 Ferhat Paşa Antlaşması ile Osmanlı Devleti doğudaki en geniş sınırlarına ulaşmıştır. Tebriz, Karabağ, Dağıstan ve Şirvan gibi stratejik bölgeler Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Önemli: Osmanlı-Safevi mücadelesi 1639'da imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması ile son bulmuştur. Bu antlaşma ile belirlenen sınırlar, küçük değişiklikler dışında günümüz Türkiye-İran sınırını oluşturmuştur.

IV. Murat döneminde gerçekleşen Revan ve Bağdat Seferleri, Osmanlı-Safevi ilişkilerinin son büyük askeri mücadeleleri olmuştur. Bu dönemde Bağdat'ın alınması ve Kasr-ı Şirin Antlaşması'nın imzalanması, iki devlet arasındaki uzun süreli çatışmaları sona erdirmiştir.

Westphalia Barışı ve Modern Devletler Sistemi

Otuz Yıl Savaşları (1618-1648), Avrupa'nın siyasi ve dini yapısını derinden etkilemiştir. Bu savaşlar sonunda imzalanan Westphalia Barışı, modern devletler sisteminin temelini oluşturmuştur.

Tanım: Westphalia Barışı, ulusal egemenlik kavramının ve modern diplomasinin başlangıç noktası olarak kabul edilir.

Bu dönemde Avrupa'da önemli değişimler yaşanmıştır:

• Devletler daha seküler bir yapıya kavuşmuştur
• Papalığın siyasi etkisi azalmıştır
• Ulusal devletler güçlenmiştir
• Din özgürlüğü kavramı yerleşmiştir

Osmanlı Deniz Gücü ve Donanma Reformları

Osmanlı Donanması'nın Gelişimi ve Dönüşümü

Osmanlı Devleti'nin denizcilik tarihi, donanma yapılanması açısından üç önemli döneme ayrılır. İlk dönemde, devletin kuruluşundan 17. yüzyılın ikinci yarısına kadar kadırgalar kullanılmıştır. Akdeniz'in durgun sularına uygun olan bu kürekli gemiler, Barbaros Hayrettin Paşa'nın 1534'te başlattığı özgün gemi inşa modeliyle yeni bir boyut kazanmıştır.

XVII. yüzyılın ortalarından XIX. yüzyılın ortalarına kadar süren ikinci dönemde kalyonlar ön plana çıkmıştır. 1682'de başlatılan sistemli kalyon üretimi, özellikle Garp Ocakları ile yapılan işbirliği sayesinde güçlendirilmiştir. Bu dönem, Osmanlı deniz gücünün yeniden yapılandırılması açısından kritik bir öneme sahiptir.

Tanım: Garp Ocakları, Osmanlı Devleti'nin Kuzey Afrika'daki Tunus, Cezayir ve Trablusgarp eyaletlerine verilen ortak isimdir. Bu bölgeler deniz ticareti ve korsanlık faaliyetleriyle önemli bir ekonomik güç haline gelmiştir.