İç ve Dış Kuvvetlerin Türkiye'deki Etkileri

Türkiye'de iç ve dış kuvvetlerin etkileri oldukça belirgindir. İç kuvvetler yer şekillerinin ana hatlarını oluştururken, dış kuvvetler bu şekilleri değiştirip şekillendirmiştir.

Önemli: Türkiye'de en etkili dış kuvvet akarsulardır çünkü ülkemiz genç bir jeolojik yapıya sahiptir.

Türkiye'de dış kuvvetlerin oluşturduğu yer şekilleri arasında vadiler, deltalar, plajlar ve mağaralar bulunur. Dış kuvvetler arasında akarsular, rüzgarlar, buzullar, dalgalar ve yeraltı suları yer alır. Bu kuvvetlerin etkisi iklim koşullarına göre değişiklik gösterir.

İç kuvvetlerin etkisiyle oluşan yapılar arasında fay hatları, volkanik dağlar ve kıvrım dağları bulunur. Bu oluşumlar ülkemizin deprem riski yüksek bir bölgede yer almasına neden olur.

Türkiye'nin Jeolojik Oluşumu ve Dördüncü Zaman Özellikleri

Türkiye'nin jeolojik geçmişi açısından en önemli dönemlerden biri olan Kuvaterner döneminde ülkemiz önemli değişimler geçirmiştir. Bu dönemde Türkiye'nin jeolojik yapısı ve oluşumu tamamlanmış, bugünkü görünümünü kazanmıştır. Türkiye'nin toptan yükselmesi, Ege Denizi'nin oluşumu ve İstanbul ile Çanakkale Boğazlarının şekillenmesi bu dönemin en belirgin olaylarıdır.

Tanım: Kuvaterner, günümüzden yaklaşık 2.5 milyon yıl önce başlayan ve halen devam eden en genç jeolojik dönemdir.

Türkiye'nin jeolojik yapısı özet olarak incelendiğinde, ülkemizin genç oluşumlu bir yapıya sahip olduğu görülmektedir. Üçüncü ve dördüncü zamanda şekillenen bu yapı, beraberinde bazı önemli özellikleri getirmiştir: yüksek deprem riski, yaygın volkanik araziler ve zengin jeotermal enerji kaynakları bunların başında gelmektedir.

Türkiye hangi jeolojik zamanda oluşmuştur sorusunun cevabı, ağırlıklı olarak Tersiyer (3. Zaman) ve Kuvaterner (4. Zaman) dönemleridir. Bu genç oluşum, ülkemizin halen tektonik hareketlere maruz kalmasına ve yükselmeye devam etmesine neden olmaktadır. Ayrıca, dağların yüksek kesimlerinde bulunan deniz canlılarına ait fosiller, bu bölgelerin bir zamanlar deniz tabanı olduğunu kanıtlamaktadır.

Türkiye'nin Dağ Sistemleri ve Oluşum Süreçleri

Türkiye'nin yer şekilleri ve özellikleri incelendiğinde, kıvrımlı ve kırıklı dağ sistemlerinin varlığı dikkat çekmektedir. Üçüncü Jeolojik Zamanda meydana gelen orojenez hareketleri sonucunda oluşan bu dağ sistemleri, ülkemizin bugünkü topografyasının temelini oluşturmaktadır.

Vurgu: Hakkari Cilo Dağları, Türkiye'nin en yüksek kıvrımlı dağ sistemidir.

Türkiye'nin yer şekilleri konu anlatımı kapsamında, kıvrımlı dağların oluşumunda esnek yapıdaki tabakaların sıkışması sonucu meydana gelen antiklinal ve senklinal yapılar önemli yer tutar. Bu yapılar, Türkiye'nin yer şekilleri coğrafyanın kodları içinde temel jeomorfolojik birimler olarak kabul edilir.

Türkiye'nin yer şekilleri özet olarak değerlendirildiğinde, kırıklı dağların oluşumunda sert tabakaların kırılması sonucu ortaya çıkan horst ve graben sistemlerinin önemli rol oynadığı görülmektedir.

Türkiye'nin Kırık Dağ Sistemleri ve Özellikleri

Türkiye'nin jeolojik yapısı içerisinde kırık dağlar önemli bir yer tutar. Bu dağ sistemleri, ülkemizin özellikle batı ve güney kesimlerinde karakteristik bir görünüm oluşturur. Türkiye'nin jeolojik oluşumu sürecinde, özellikle Alp-Himalaya kıvrım sisteminin etkisiyle şekillenen bu dağlar, paralel uzanışları ve derin vadileriyle dikkat çeker.

Ege Bölgesi'ndeki kırık dağ sistemleri kuzeyden güneye doğru sıralanır. Kaz Dağları (1774 m) ile başlayan bu sistem, Madra Dağı (1344 m), Yunt Dağları, Bozdağlar (2159 m), Aydın Dağları ve Menteşe Dağları ile devam eder. Bu dağların en önemli özelliği, denize dik uzanmaları ve aralarında graben ovalarının yer almasıdır. Türkiye'nin jeolojik yapısı ve oluşumu sürecinde meydana gelen tektonik hareketler, bu dağların oluşumunda belirleyici rol oynamıştır.

Tanım: Kırık dağlar, tektonik hareketler sonucu yer kabuğunun kırılması ve yükselmesiyle oluşan dağ sistemleridir. Türkiye'de özellikle Ege Bölgesi'nde yaygın olarak görülürler.

Güney bölgelerimizde ise Nur (Amanos) Dağları, Akdeniz kıyı şeridine paralel uzanır. Bu dağlar, Türkiye'nin yer şekilleri ve özellikleri bakımından önemli bir örnek teşkil eder. İç kuvvetler ve Türkiye'deki etkileri sonucunda oluşan bu dağ sistemleri, bölgenin iklim ve bitki örtüsünü de önemli ölçüde etkiler.