Coğrafyanın Bölümleri ve Yardımcı Bilimler

9. sınıf coğrafya doğa ve insan konu özeti kapsamında, coğrafyanın iki ana bölümü ve bu bölümlerin alt dalları ele alınmaktadır. Fiziki coğrafya ve beşeri coğrafya, coğrafya biliminin temel yapı taşlarını oluşturur.

Fiziki coğrafya, doğal unsurları inceleyen alt dalları içerir:

1. Jeomorfoloji: Yer şekillerini inceleyen bilim dalıdır. Jeoloji, jeofizik, petrografi ve pedoloji gibi yardımcı bilimlerden faydalanır.

2. Hidrografya: Sular coğrafyasını ele alır. Hidrojeoloji, hidroloji, limnoloji, oseanografya ve potamoloji gibi alt dalları vardır.

3. Biyocoğrafya: Canlılar coğrafyasını inceler. Biyoloji, botanik ve zooloji gibi bilim dallarından yararlanır.

4. Kartografya: Harita bilimi olarak bilinir. Matematik ve geometri bilgilerini kullanır.

5. Klimatoloji: İklim bilimi olarak adlandırılır. Astronomi, meteoroloji ve fizik bilimlerinden faydalanır.

Vurgu: Fiziki coğrafya, doğal ortamı anlamak için birçok farklı bilim dalından yararlanır.

Beşeri coğrafya ise insan faaliyetlerini ve bunların mekânsal etkilerini inceleyen alt dalları kapsar:

1. Nüfus coğrafyası
2. Yerleşme coğrafyası
3. Tarım coğrafyası
4. Sanayi coğrafyası
5. Ulaşım coğrafyası
6. Turizm coğrafyası
7. Siyasi coğrafya
8. Enerji coğrafyası

Örnek: Nüfus coğrafyası, bir bölgedeki nüfus yoğunluğunu ve dağılımını incelerken; yerleşme coğrafyası, insanların neden belirli bölgeleri yerleşim için tercih ettiğini araştırır.

Coğrafyaya yardımcı bilim dalları, coğrafya biliminin daha kapsamlı ve derinlemesine incelenmesine olanak sağlar. Bu yardımcı bilimler, coğrafyanın farklı alt dallarına destek vererek, doğa ve insan arasındaki karmaşık ilişkilerin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunur.

Doğa ve İnsan: Coğrafyanın Temelleri

Doğa ve insan coğrafya konusu, coğrafya biliminin temel taşlarını oluşturan kavramları ele alır. Bu bölümde, doğal çevre ve ortam kavramları açıklanmaktadır. Doğal ortam, taş küre (litosfer), su küre (hidrosfer), hava küre (atmosfer) ve canlı küre (biyosfer) gibi doğal unsurlardan oluşur.

Tanım: Beşeri ortam, insanların kendi ihtiyaçları doğrultusunda oluşturdukları çevredir.

Coğrafi ortam ise doğal ve beşeri unsurların bir arada bulunduğu alanı ifade eder. İnsan ve doğa etkileşimi, coğrafyanın temel inceleme konularından biridir. Bu etkileşim üç boyutta gerçekleşir: insanın doğaya etkisi, doğanın doğaya etkisi ve doğanın insana etkisi.

Vurgu: Coğrafya bilimi, yeryüzünü ve yeryüzündeki olayların dağılışını, nedenlerini ve insan faaliyetlerini inceleyen bir bilim dalıdır.

Coğrafyanın temel ilkeleri şunlardır:

1. Dağılış ilkesi ("nerede" sorusuna cevap arar)
2. Nedensellik ilkesi (neden-sonuç ilişkilerini inceler)
3. Karşılıklı ilgi ilkesi (bağlantıları ele alır)

Örnek: Dağılış ilkesi, bir bitki türünün hangi bölgelerde yetiştiğini incelerken; nedensellik ilkesi, bu bitkinin neden o bölgelerde yetiştiğini açıklar.