TYT Coğrafya 1.Ünite Konu Anlatımı-1

Alternatif metin:

alocabaranlık 1630 km/soat (tan/safak ve guzup) doğru getae. Tan (Safak) Güneş'in doğuş süresi p)süreleri kutuplara GURUP Günes' in batis seei (km/soat 60° 0° 0° 0° Г Harita Gisimlerinde bozulmalar maydana gelir. Yerden wikseldikce gdeillen olanlar genişler. • Kutup Yıldızı'nın gözümüm acısı, Ekvatordan kuzey kutbuna doğru gidildikçe genişlee. $ Gece-gündüz ve aydınlanma Gemberi oluşur Aydınlanma Gembezi; Dünya'nın aydınlık ve kazanlık yı- N zeyini ayızan Ciembere denir. A DIKKAT: # Gece-gündüzün dusması + R (96) 60° Lachands ·Dünya'nın şekli AYDINLANMA GEMBERI # Gece-gündüzlin andalanması → Eksen (Günlük) Hareketi #Gece-gündüz süresinin değişimi → Eksen eğikliği ile ilgili die. NOT: Elvatoe 'don kutuplara doğru gidildikce değişen olayların coğunun nedeni "Dünya'nin sekli "olie. DUNA'NIN HAFELETLED Dünya kendi ekseni etrafindaki hareketini batidan dagga dagen doncect 24 saatte tamamlar. Gikac. Dünya'nın elsmi etrafinda ditribaine bağlı olarak its the his crtane → GiaGISEL Hiz Dinya'nın nin etsen hapeteti sırasında bicim zamanda aldığı yola Girgise! alenie. NOT: Giggisel his Elvator' dan kutuplaza doğe gidildikçe azalır. *AGISAL HI Dihya'nın eksen hasebeti srearinda bizim zamanda dustedge aya aurisal hiz denir. Dünya 24 soatte, 360° lik aal, & scotte 15° lik aal, 4 do- kikada 1° lik aur yapar. NOT: Agisal hit Dünya'nın her yerinde exittie DUNYA'NIN EKSEN HAREKETİNİN SONUÇLARI ½ Gece-gündüz biebizini takip eder. (aɛdalanie.) ½ Gün içinde Güneş ışınlarının geliş açısı değisie. " Ogleden sonra A 14:00 15.00 16.00 17:00 18:00 Bati Yerel Saal 13:00 12:00 11:00 Öğleden once 10:00 09:00 08:00 07.00 Doğu Buna bağlı olarak; Gün icinde cistemlerin gölge bayu ve yönü oleğişiz. 06:00 Clam Bab (Akşam) Dogu (Sabah) Gölgenin hareket yonu • Günlük ricaklık farkları olywe ve taşlar fiziksel (mekonik) (idanmeye ugraz. NOT: Göllerde Sicaklık fark fazla olduğu için fiziksel cidade sid detlidir. Gün içinde basing farkları olunur ve meltem elaggeları meydana gelir. 37 SOGUK ILIK CILIK GÜNDÜZ GECE 30° ve 60° enlemlerinde dinamik basing kuşakları oluşuz. + 90° 60° 30° 0° 30° Termik Yüksek Basınç DAB Güney Kutbu DYB TAB DYB 60° DAB 90° Termik Yüksek Basınç Kuzey Kutbu 4 Sürekli Rüzgârların yönlerinde sapmalar, okyanus akıntılarında halkalanmalar olusue. KUZEY KUTUP NOKTASI 90° TYB KUTUP RUZARLARI BATI RUZARLAR RUZDARLAR EKVATOR RÜZGARLAR BATI AZARLAD w 80° DAB 30° DYB 60° DAB CTAB 30° DYB GÜNEY KUTUP NOKTASI 80° TYB NOT: Sleekli ellagoelae Kusey Yarım Küre'de hareket yönünün masina, Güney Yarım Külze'de hareket yönümün salina soparlar. Sapma yönünü belie. leyer faktör Dünya'nın dönüş yönüldüe. 7 Yerel saat farkları olywe. Bat İzmir 27° DM Saat: 11:20 Dogu Bat Sivas 37° DM Saat: 12:00 Doqu Bat Igdir 45° DM Saat: 12:32 NOT: Doğuda yerel soat ileel, batida gezidir. Doğuda Günes eeker doğar, eeker batae; batida ise geç doğar, geç bartare. (Duriya'nın dehüls yönünder dolayı) G Coğrafi yönler belizlenie.. BATI KUZEYBATI GÜNEYBATI KUZEY GÜNEY KUZEYDOĞU GÜNEYDOĞU DOĞU DANYA'NIN YNG (VILLIE) HAFFEFD Dünya'nın Gülnes Greveresinde, izlediği yola, yerlinge denie. Dünya ELIPS şeklinde bir ydelinge ülserinde Güner gevecinaleti turun silecek. Dünya bu hapetetini 365, alm 6 saatte tamamlar. Artan 6 soatlee, 4 yılda 1 gün eder ve Fubat ayına eklenir. Böyle yıllara artık yıl denie. 21 Mart 3 Ocak (Günberi) 152 milyon km Güneş 147 milyon km 21 Haziran 4 Temmuz (Günöte) 23 Eylül 21 Aralık DÜNYA'NIN YÖRÜN GESİNİN ŞEKLİNİN SONUGLARI & Dünya yıllık hareketi sırasında ydelingenin şeklinden dolayı bazar Gülnes's (yaklasie, bazen Gülnes'ten uzaklasie. +3 OCAK (GÜNBERI - PERIHEL): Dünya'nın ydelingesi üzerinde Güneş'e en yakın olduğu tarihtie. Bu nedenle yöellngesindeki hızı artar ve Subat ay 28 gün süree. (2 gün kısa) +> 4 Temmuz (GÜNÖTE - APHEL): Dünya'nın ydengesi "Beeinde Günes'e en uzak olduğu tarihtiz. Bu nedenle ydeungesi übeeindeki hızı azalır ve Eylül ekinoksu 2 gün gecikir. (23 Eylül) VINNA NIN HALFLETLERİ • Yarım kilelezdeti mevsim silpeleri farklılaşır. Oeneğin; Kuzey YoRm Kine- de 94 gün Iyaz, 90 gün kış yasanıeter; Güney Yaem Kikede 90 gün yar, 94 gün kış yaşanır. 4 Kutup noktalarındaki geve-gündila sleekezi fackhlasie. DUNYA'NIN EKSEN EĞİLLİĞİ Ekliptik düzlemi Kutup yıldızı 23°27 Dünya'nın ekseni 66°33' Güneş Ekvator düzlemi Dünya'nın yörüngesi Dünya'nın yıllık hareketi sırasında Ekvator ik ydedinge d'ademi arasında 23° 27' like biz Qui olusur. Bu ayıya ekser eğikliği deniz. DÜNYA'NIN ELSEN EĞİLLİĞİNİN SONUGLARI ½ Eksen eğikliğinden dolayı dönenceler ve kutup daiselezi olasur. Dönencetez 23°27' enlemlerinder, kutup daireleri ise 66°33′ enlemlerinder дескее →DONENCE; yeryüzünde Güneş ışınların, en son 90° lik aus ike gören enlemlere deniz. →KUTUP DAİRELERİ; aydınlanma Gemberinin en son teĝet geatiği en- lemlere deniz. 7 Güneş ışınları dönencelere yılda ble kes, dönenceler arasındaki yeekee ise yılda iti kez dik geliz. 21 Haziran Mayıs Nisan Temmuz Yengeç Dönencesi 23°27' Kuzey Ağustos 21 Mart 0° (Ekvator) 23 Eylül Ekim Şubat Kasım о Ocak Oğlak Dönencesi 21 Aralık 23°27' Güney Cisimlezin gölge boyları dönencelez Üsezinde yılda bir kez, dönencelee asa- sındaki yerlerde yılda iki kez oluşmaz, (SıfIR OLUR.) Matematik iklim kuşakları oluşur. 90° 66°33' Kutup Kuşağı Orta Kuşak 23°27' 0° Tropikal Kuşak 23°27 Orta Kuşak 66°33' Kutup Kuşağı 90° Matematik İklim Kuşakları Bie noktaya Güneş ışınlarının dilame acısı yıl içinde değisle. Buna bağlı olarak; # Mevsimler oluşur. #Cisimlerin gölge boyları değişir. # Yıllık sıcaklık farkları olusue. # Yıllık basına farkları ve Muson Rillagârları oluşur. YAZ MUSON HINDISTAN YB YAZ SICAL AB KIS SICAL AB YAZ SERIN YB HINT OKYANUSU ½ BiR meekeade yıl içinde Güneş'in doğuş ve bortiş yerleri ile doğus ue batış saatleri değişir. Bu yüzden biz merkorde gece-gündüz Süleelee; değişie. Güney- Doğu 21 Haziran Bati Kuzey Güney 21 Mart 23 Eylül Ba 21 Aralık Dogu Kuzey Guney- Doqu 7 Yarım kŏeeleede aynı anda farkli mevsimler yaşanie. (deneğin; Kuzey Yarım Küre'de yaz mevsimi, yasanızker Güney Youm Küzel de kis messinish yaşanması) & Yil icerisinde Gülnes isınlarının atmosferde katettiği yol değişir. Aydınlanma cember yıl boyunca kutup noktaları ile kutup dairecke; a sında yer değiştirir. Egm 21 Mon 21 Haziran Nintor Dikey işinlar 23 Eylul Ekvator Op Dorande Dikey işinlar Dikey işinlar Gay p 21 Aralık Elvator NOT: Aydınlanma Gembers Ekvator'u yıl boyunca iki eşit parciaya düğü iain Elevator'da her zaman gece-gündila süreleri esittiz. ELSEN EGILLIĞI OLMASAYDI; * Ekvator dilaleni yörünge dübtemi ile, aydınlanma Gemberi ise ile çakışırdı. * Dönencelee ve kutup daireleri oluşmazdı. * Matematik iklim kuşakları oluşmazdı. * Güneş ışınları sadece Ekvator'a dik gelirdi. yee الخط ekseri * Güneş ışınlarının geliş açısı yıl içinde değişmeyeceği için yıllık sıcaklık farkları, mevsimlee ve mevsimlik Rilzgârlar oluşmaz, gölge boyu yıl içinde değişmezdi. * * Dünya'nın her yerinde gece-gündüz esitliği yaşanırdı. Aydınlanma Gemboeri yıl içinde sürekli kutup noktalarından geceedi. ELSEN EGILLIGI 2327 DAN FAZLA OLSAYDI Seregin: 36 olsaydı, Ekvator Yörünge Duzlemi Yer Ekseni Yengeç Dönencesi Yer Ekseni 30 66°33' 23° 27' Yörünge Düzlemi GKD-60° 60°-KKO Ekvator 60° 30° Oğlak Dönences 30° * Dönenceler 30°, kutup daireleri 60° enlemlerinder gecreedi. * Tropikal kusak ve kutup kuşağı genişlez, orta kuşak daralırdı. Yözülnge dualemi ile Ekvator deasındaki açıı genişler, yee elveri ile yde dinge düzlemi arasındaki açı daralırdı. Aydınlanma Gemberinin taBodiği alan genişlerdi. * Gece-gündüz süreleri arasındaki fark artardı. Güneş ışınlaızının dik gelebileceği alan genişleedi * Yıllık sıcaklık farkları artardı. * Ekvator'un sıcalılık ortalaması azalırdı. * Türkiye'de yaşanan yazlaz bugünkünder daha roak, kışlaz daha Jaguk gecerdi. ELSEN EGILLGT 23°27' DAN AZ OLSAYDI; Seneğin; Seregis: 15" baydı Yorunge Düzlemi Ekvator Yer Ekseri Yer Ekseni Yengeç Dönences 15 75'-KKD 75" Ekvator 66°33' Yörünge Düzlemi 23° 27' B GKD-75 Oğlak Dönences 15" f * Dönenceler 15°, kutup daiReleei 75° ententezinder geweedi. •Tropikal kuşak ve kutup kuşağı daralız, orta kuşak genişlerdi. Yörünge düzlemi ile Ekvator arasındaki aui daralır. Jalemi arasındaki auıı genişlerdi. F = = 2 yee Aydınlonna Gembezinin topadığı alan dasaliedi. Gece-gündüz Jelezi arasındaki fark azalırdı. Güneş ışınlarının dik gelebileceği alan daralırdı. Yillik sıcaklık farkları azalırdı. * Ekvator'un sıcaklık ortalaması artardı. ekseri ile yörünge Tsekiye'de yasanan yazlar bugünkünden daha seein, kışlar ise daha k durdu. Pessimurin Cuesome Dünyanın yıllık hareketi ve etsen eğikliğine bağlı olarak oluşan mevsimlere matematisel Mevsimler denir. Mevsimlerin baxlangıcı olarak dört Shemli tarih bulunmaktadır. veya solstis) → 21 Haziran - 21 Aralık (Gün denemű. +21 Mart -23 Eylül (Ekinoks veya gece gündüz exitliği) 21 Mart Plkbahar ekinoksu 21 Aralık Kiş gún donumi 21 Haziran Yaz gün dönümü Güneş 21 MART (GECE-GÜNDÜZ EŞİTLİĞİ -EKINOKS) Dikey ışınlar 21 Mart Kuzay Kutup Dalred Yengeç Dönencesi Ekvator Oğlak Dönencesi 23 Eylül Sonbahar ekinoksu # Güneş ışınları öğle vakti (12.00) Ekvator'a dik oxil ile difer. # Ekverbe'da öğle vakti düz zeminlerdeki cisimlerin gölgesi oluşmaz. #Aydınlanma aembezi kutup noktalarından teğet geçer. # Bu yüzden Dünya'nın her yecinde gece-gündüz eşitliği (ekinoks) yaşanır. Aya mecidyen Jerindeki battilin noctalarda glines aynı anda dicor, an anda batac. # Gülnes tam doğudan doğur, tam bortidan betur. # Bu tarihten vonea Lupey Yorum Live' de gundualez gecelerden uzun olmaya baslar, Güney Youn Lillee'de bu durum tom teesidie. # •Kuzey kutup noktasında 6 aylık gündlain, güney kutup noktasında 6 ay lik gecenin başlangıcıdır. * Guines (sınlarıan atmosfeedeki tutulmasının en cuz olduğu yez 23-EYLÜL (GECE- GÜNDÜZ Esituĝi-EkiNoKS) Ebortoede 23 Eylül Kuzey Kutup Dairesi Yengeç Dönences! Ekvator Oğlak Dönences Dikey ışınlar Günes (sınları öğle vakti (12.00) Ekvator' a dikaul ile düşer #Ekvatoz'da öğle vakti dulz zeminlerdeki cisimlerin gölgesi oluşmaz. # Aydınlanma Gemberi kutup noktalarından teget gecRe. #Bu Wader Dünya'nın her yerinde gece gündüz exithġi (ekinds) yasanue # Aynı meeidyer üzerindeki bitlin noktalarda gilnes aynı anda dosae, ayni anda batar. #Güneş tam doğudan doğaɛ, tam batidan batae. #Bu tarihten sonra Luzey Yarım Kilbe'de, geceler gündüzlerden başlar, Güney Yazım Küpe'de bu durum tom tersidir. Uzun olmaya # Kuzey kutup noktasında 6 aylık gevenn, güney kutup noktasında 6. gündün başlangıcıdie. # Kuzey Yarm Kilre'de Sonbahar, Güney başlangıcıdır. aylık Yarm Kilee'de ilkbahce mevsiminin * Güneş Işınlarının atmosferdeki tutulmasının en az olduğu you 21 HARIZAN (YAZ Dönümü - SOLSTIS) Ekvestor due 21 Haziran Kuzey Kutup Daires Donances Ekvator Oğlak Dönences Güney Kubup Daires Dikey ışınlar • Güneş ışınları öğle vakti (12.00) Kuzey YaRm KilRe'de bulunan Yengea Dd- 1 nencesi 'ne dik aur ile düşer. #Yengeç Dönencesi 'nde öğle vakti düz zeminlerdeki cisimlerin gölgesi olar?. # Aydınlanma Gemberi kutup dairelerinden teğet geçez. Bu yüzden kuzey kutup daizesinde 24 seat gündüz, güney kustup daizesinde ise 24 seat gece yasanız. #Kuzey Yarm Kilee'de en usan gündüla, Güney Yarm Killize'de en usan gece yasovce. #Dünya üzerinde herhangi bie noktadan kuzeye gidildikçe athable shegheye gidildikçe gece süresi UZAR, # Bu tarihter sonra Kuzey YaRm Kuze'de gündüz sifresi kısalmaya are sulees ustamage başlar. Bu durum Güney Yarım KülRe'de tan tersidir. #Kupey kutup noktası 6 aylık gündürch ortasındardie. #Kuzey Yarm Kileze'de you, Güney YaRm KilRe'de mevsimi başlangicide. * Günes (sınlarının atmosfordelin tutulmasının 6193 olduğu yee longer. Lorence die 22 ACAU ( Adele Sourris) Dikey ışınlar 21 Aralık Dalrea enge Don Dönence Ekvator Oğlak Donene Güney Kutup Dairesi # Güneş ışınları öğle vakti (12.00) Güney Yarm Kile'de bulunan Oğlak Derencesine dik aa ile der # Oğlak Dönencesi'nde öğle vakti düz seninleede cisimlerin gölgesi oluşmaz, #Aydınlanma Gemberi kutup dairelerinden taget gecer, Bu yüzden güney kutup die sinde 24 saat gece yaşamız #Güney Yarm Külze'de en waun gündüz, Kuzey Yarm KülRe'de en uzun gece yaponie. #Dünya üzerinde herhangi bir noktadan güneye gidildikce gündile shear, kuzeye gidildikae gece süresi UZOR. #Bu tarihten sonra güney yarım kürede gündüz süresi kisalmaya, gece Rest 030mpa başlar. Bu durum Kuzey YaRm KulRe'de tam tersidir. # Güney kutup noktası 6 aylık gündüsün ortasındadır. # Güney yarım kulzede yaz, Kuzey Yarm Kilre'de kış mevsimi başlangıcıdır. # Güneş ışınlarıma atmosferdeki tutulmasının en az olduğu yee Valal Dorece die. yaşanır. ADAT: Det mowlm beliggin olaral Jadece into bipar to, Ocnesh: Elavam'da matematiksel kış mevsimi 21 Aralık - 21 mart tarih- lexi apavidic. Ancak Exzurumda, delitian we racaralig in fraba okrounder dolayı kas mexsimi les aydan fazla vdece. By yiladen bie, yeede, you can gecack mevsime doğal mevsim deniz. GUNES ISINLARININ YERE DUSME AGNI VE GÖLGE BOYLARI Cisimlerin, golge usunluklarını Güneş (sınlarının, gelis auvi etkiler Biz Cisme Günes (sınlarının geliş acısı ile o cismin gölge boys arasında ters oranti vardie. 7 NOT: Gures (sınlarının geliş cası böyüdülkere, gölge boyu kısalıR__ GÜNEŞ FEEL I. DURUM So lik aan Gölge oluşmaz. GÖLGE BOY II. Durum 45° den büyük Bur 1m 45 GÖLGE BOYU III. DURUM 45° litagi → Gölge boyu cismin Gölge boy cismin bundan kua boyuna eait 115m 30° GÖLGE BOYU I. DURUM 45°den küçük ac →Gölge baw cismin bunden uzun Sonus clanal: bir cisme Günes nati # 96 lik out ik difreese # 45° den bly ill, bir dus ik diperse # 45° lik aur ile difcese Gölge Oksmas. *Gölge boy cismin boyundon kua "Gölge boyu cismin beyna esit 45 den lelkük bie aur ile düverse ·Gölge boyu cismin boyundan usan olue. Boel enlemleede mevsim başlangıç tarihleindeki gölge boyu değişim grafik lezi şöyledir: Gölge Bay ELVATOR Gange Gölge boy VENGEG DONENCES OĞLAK DANENCES 21M 21H 23 E 21A 21M 21H 23 E 21A 21M 21H 23E 21A Gölge Boy 21 M HIT TURLINE HO LUBEY PARALEL 236 214 21m 21H 238 LA GUNES SINUADININ GRIS AQUI NAUL HESAPLAR? Gün (sinlarinn dik geldiği entem ile Güres isinlarinin gelis acision Joculduğu enten atasındaki elem fark, butyne Bu fork 90° den aikailie ve gelis autsi bulunue. CENEL :21 Mart tarihinde 55° Kuzey enkemi öğle vaktinde Gülires - (şınlarını kaçı derecelik aur ile alır? الحات 55° 55° enten fatt ? * Günes Hintae, 21 Mart'ta Ekvator'a 90'lik aun ile gelie. Solik ךָ. 55° Kuzey paraleline ise; 90-55 = 35 lit aur ile gelecektle ÖRNEK: 21 Haziran tarihinde Oğlak Dönencesi Öğle vaktinde Güneş ısın- larını kaç derecelik aur ile alız? Gösam: (40) 23°27' 46°540°. enley fack (OD) 23°27'. 90° lik --7 ac 23°27' 1° = 60' oldvandon; 23°271 1 46°54' 90° = 89°60' ? = 89°60' 46°54' 43°06′ like su ile aclecoctie. G&GE Vävd Desisimi Bie cismin gölge yall buhneten Gither isınlarının dik geldiği yez beliclenie. Güneş ışınlarının dik geldiği youn; + * Kuzeyinde, gölge ydnu kusye Güneyinde, gölge yönü dysee. heye 20° Gulge yönü biltilin yıl KUZEYE dukee Gölge yönü yıl içinde baa KUZEYE bazes GÜNEYE düser Basen ise hiç oluşmaz. 23°29' YENGEL DUNENCES EKVATOR 46 23°27' OĞLAK DÖNENCESi Gölge yönü bitch GÜNEYE düser. 90' ایل ↓ G Bazı enlemlerdeki mevsim başlangıç tarihlezinde gölge yönleri söylediz; ENLEMLER 21 MART 21 HAZIRAN 23 EYLUK 21 ARALIK TARİHLER ELVATOR OLUŞMAZ GÜNEY OLVAMAZ KUZEY YENGEG DONENCESI KUZEY OLUŞMAZ KUZEY KUZEY OĞLAK GÜNEY GÜNEY GÜNEY OLLAMAZ DONENCESI TÜRKİYE KUZEY KUZEY KUZEY KUZEY 15° GÜNEY GÜNEY GÜNEY GUNEY KUZEY 15° KUZEY KUZEY Giwey KUZEY KUZEY 45° GÜNEY GÜNEY GÜNEY GÜNEY GUNE