Ege Denizi Kıyılarının Jeomorfolojisi

Ege Denizi, Türkiye'nin batısında yer alan ve jeomorfolojik özellik bakımından oldukça zengin bir denizdir. 214.000 km² alan kaplayan Ege Denizi, çok sayıda irili ufaklı adaya ev sahipliği yapar.

Ege Denizi'nin oluşum süreci Pliyosen dönemine dayanır. Bu dönemde büyük bir kısmı kara halinde olan bölge, daha sonra blok halinde çökme suretiyle deniz altında kalmıştır.

Highlight: Ege Denizi ve çevresi, depremler yönünden aktif, genç yükselme ve çöküntü alanlarına sahiptir.

Ege kıyılarının şekillenmesinde Kuvaterner'de, özellikle Pleistosen'de meydana gelen tektonik hareketler ve akarsuların biriktirme faaliyetleri etkili olmuştur. Anadolu kıyılarının girintili çıkıntılı olmasında doğu-batı yönünde uzanan faylar ve bu faylar boyunca çöken graben alanları belirleyici rol oynamıştır.

Example: Edremit, Çandarlı, İzmir ve Kerme körfezleri, graben alanlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşmuştur.

Ege Denizi kıyılarındaki yarımadalar ise horstların uzantıları olarak karşımıza çıkar. Flandriyen transgresyonu ile graben ve çöküntü alanları sular altında kalmış, bu da kıyı şekillerinin oluşumunda önemli bir etken olmuştur.

Türkiye'nin Jeolojik Yapısı ve Dağ Sistemleri

Türkiye'nin jeomorfolojik gelişimi, farklı jeolojik dönemlerde oluşmuş kaya gruplarının ve tektonik hareketlerin etkisiyle şekillenmiştir. Istranca Dağları metamorfik arazilerden oluşurken, Çatalca-Kocaeli bölümü Paleozoyik arazilerden meydana gelmiştir. Zonguldak-Bolu hattından itibaren ise Jura ve Kretase tortulları başlar.

Örnek: Türkiye'nin dağlık alanlarına örnek olarak, kuzeyde Kuzey Anadolu Dağları, güneyde ise Toros Dağları verilebilir. Bu dağ sistemleri, ülkemizin en arızalı ve yüksek alanlarını oluşturur.

Jeolojik özellik nedir sorusuna cevap olarak, bir bölgenin kaya yapısı, yaşı ve oluşum süreçlerini kapsayan özelliklerin tümü diyebiliriz. Jeolojik ve jeomorfolojik farkı ise şu şekilde açıklanabilir: Jeolojik özellikler kayaçların yapısı ve oluşumuyla ilgilenirken, jeomorfolojik özellikler bu kayaçların yüzey şekillerini nasıl oluşturduğuyla ilgilenir.

Terim: Epirojenik hareketler: Geniş alanların düşey yönde yavaş yavaş yükselmesi veya alçalması şeklinde gerçekleşen yer kabuğu hareketleridir.

Karadeniz Kıyılarının Jeomorfolojisi

Karadeniz, Türkiye'nin kuzeyinde yer alan ve jeomorfolojik özellik bakımından zengin bir iç denizdir. Ortalama 1.197 metre derinliğe sahip olan Karadeniz, dünyada en fazla çökel birikimine sahip denizlerden biridir.

Kuzey Anadolu kıyıları, Pasifik tipi kıyı özelliği gösterir ve genellikle yüksek, falezli bir yapıya sahiptir. Bu yapının oluşmasında bölgenin tektonik özellikleri önemli rol oynamıştır.

Highlight: Kuzey Anadolu Dağları'nın yükselmesi, kıyı bölgesinde eğimin artmasına ve kıta sahanlığının daralmasına neden olmuştur.

Kıyı şekillenmesinde Kuvaterner döneminde meydana gelen östatik seviye değişimleri de etkili olmuştur. Bu değişimler, delta oluşumlarını da etkilemiştir.

Vocabulary: Östatik seviye değişimi: Deniz seviyesindeki küresel ölçekli yükselme veya alçalma hareketleri.

Kuzey Anadolu kıyılarında plaj seridine nadiren rastlanır. Plajların nispeten yaygın olduğu alanlar Sakarya Deltası kesimi ve Kilyos-Terkos arası gibi bölgelerdir.