Toprak Tipleri

10. sınıf coğrafya toprak oluşumu ve toprak tipleri özeti kapsamında, topraklar üç ana gruba ayrılır:

1. Zonal Topraklar
2. Azonal Topraklar
3. İntrazonal Topraklar

Zonal Topraklar

Zonal topraklar, bulunduğu bitki örtüsü ve iklime göre oluşan topraklardır. Başlıca zonal toprak tipleri şunlardır:

• Laterit: Kırmızı renkli, ekvatorda görülür.
• Podzol: Yıkanma fazla, mineral ve humus az, verimsiz. İğne yapraklı ağaç (tayga) altında oluşur.
• Terra Rossa: Kırmızı renkli, Akdeniz ikliminde görülür. Kireç oranı fazla, organik madde miktarı az.
• Çernozem: Kara topraklar, sert karasal iklimde, çayır bitki örtüsü altında oluşur. Humus oranı fazla, verimlidir.
• Kahverengi orman toprakları: Ilıman okyanus ve Karadeniz ikliminde görülür. Yaprak döken ormanlar altında oluşur, humus fazla ve verimlidir.
• Tundra toprakları: Tundra ikliminde görülür, bataklık şeklindedir ve tarıma elverişsizdir.
• Çöl toprakları: Çöllerde oluşur, fiziksel ayrışma fazla, yıkanma yok, kireç fazladır. Humus oranı düşüktür.
• Kahverengi ve kestane renkli bozkır toprakları: Step ikliminde görülür, kurak iklim etkisiyle oluşur. Yıkanma az, kireç fazla, humus azdır.

Example: Terra Rossa toprakları, Akdeniz ikliminin hakim olduğu bölgelerde yaygın olarak görülür ve zeytincilik için uygundur.

Azonal ve İntrazonal Topraklar

Azonal Topraklar

Azonal topraklar, bulunduğu topografyanın ve kayacın özelliğini yansıtır. Dış kuvvetlerin aşındırdığı malzemelerin taşınması ve birikmesiyle oluşur.

Özellikleri:

• Mineral yönünden zengindir.
• Organik madde ve humus fazladır.
• Horizonları yoktur veya az gelişmiştir.

Başlıca azonal toprak tipleri:

1. Alüvyal topraklar: Akarsuların aşındırıp taşıdığı maddelerin birikmesiyle oluşur. Mineral açısından zengin ve verimlidir.
2. Moren toprakları: Buzullar tarafından taşınan malzemelerden oluşur. Taşlı ve verimsizdir.
3. Lös toprakları: Rüzgarın taşıdığı ince malzemelerden oluşur. Verimlidir.
4. Litosoller: Dağ yamaçlarında kalan taşlı topraklardır.
5. Kolüvyal topraklar: Dağ eteklerinde biriken topraklardır.
6. Regosoller: Volkanik küllerden oluşan kumlu topraklardır.

Highlight: Alüvyal topraklar, tarım için en verimli toprak tiplerinden biridir ve genellikle delta ovalarında bulunur.

İntrazonal Topraklar

İntrazonal topraklar, özel koşullar altında oluşan topraklardır. Başlıca tipleri:

1. Hidromorfik topraklar: Bataklık, sazlık gibi sulu alanlarda oluşur. Taban suyu seviyesi yüksektir ve drenajı kötüdür.
2. Halomorfik topraklar: Tuzlu topraklardır. Kurak ve yarıkurak bölgelerde oluşur.
3. Kalsimorfik topraklar:
   • Rendzina: Yumuşak kireçtaşı üzerinde oluşur. Üst kısmı siyah, alt kısmı kireçten beyazdır.
   • Vertisol: Dönen toprak veya toz doğuran toprak olarak da bilinir. Kireçli eski göl tabanında oluşur.

Vocabulary: Vertisol - Kil içeriği yüksek, kuruyunca çatlayan ve ıslandığında şişen toprak tipi.

Türkiye'de toprak tipleri çeşitlilik gösterir ve ülkenin farklı bölgelerinde farklı toprak tipleri bulunur. Bu çeşitlilik, Türkiye'nin zengin tarımsal potansiyelini yansıtır.

Toprak Katmanları (Horizonlar)

Toprak horizonları, toprağın dikey kesitinde görülen farklı katmanlardır. Bu katmanlar toprağın oluşum sürecini ve özelliklerini yansıtır.

Vocabulary: Horizon - Toprağın dikey kesitinde görülen farklı katmanlar.

Başlıca toprak horizonları şunlardır:

1. A Horizonu: "Yıkanma katmanı" olarak da bilinir. Organik madde ve mineral içerir.
2. B Horizonu: "Birikme katmanı" olarak adlandırılır. A'dan yıkanan tuz, kireç gibi mineraller burada birikir.
3. C Horizonu: "Ayrışma katmanı" olarak tanımlanır.
4. R Horizonu: "Anakaya" olarak adlandırılır.

Highlight: A horizonu, organik madde ve humus açısından zengindir ve genellikle koyu renklidir.

Toprak oluşumunu etkileyen etmenler şunlardır:

• İklim
• Anakaya
• Zaman
• Yeryüzü şekilleri
• Biyolojik faktörler

Bu faktörler "BAKİ ZAMAN" kısaltmasıyla hatırlanabilir.

Definition: Humus - Toprakta bulunan, çürümüş bitki ve hayvan kalıntılarından oluşan organik madde.