Dünya Nüfusunun Kıtalara Göre Dağılımı ve Nüfus Piramitleri

10. Sınıf Coğrafya nüfusun gelişimi ve Dağılışı konusu kapsamında, dünya nüfusunun kıtalara göre dağılımı önemli bir yer tutar:

• Dünya nüfusunun yarıdan fazlası Asya kıtasındadır.
• Nüfusu en az olan kıta Avustralya'dır.
• Nüfus artış hızı en yüksek olan kıta Afrika'dır.
• Nüfus artış hızı en düşük olan kıta Avrupa'dır.

Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı:

• 0-14 yaş: Çocuk nüfus
• 15-64 yaş: Genç (Çalışma çağı) nüfus
• 65+ yaş: Yaşlı nüfus

Definition: Yaş bağımlılık oranı = (0-14 yaş + 65+ yaş) x 100 / 15-64 yaş Definition: Ortanca yaş: Nüfusun tam ortasında kalan kişinin yaşıdır.

10.sınıf nüfus piramitleri konusu, nüfusun yaş ve cinsiyet yapısını görsel olarak temsil eden önemli bir araçtır. Başlıca nüfus piramidi tipleri:

1. Arı kovanı şekilli piramit:

   • Az gelişmiş ülkelerde görülür.
   • Doğum oranı yüksektir.
   • Yaşlı nüfus azdır.
   • Yaşam süresi kısadır.

2. Düzgün üçgen piramit:

   • Gelişmekte olan ülkelerde görülür.
   • Doğumlar yüksek, ölümler azalmaya başlamıştır.
   • Yaşlı nüfusta yaşam süresi uzamaya başlamıştır.

3. İçe çökük piramit:

   • Gelişmiş ülkelerde görülür.
   • Doğumlar azalmıştır.
   • Yaşlı nüfus fazladır.
   • Ömür uzundur.

Example: Çan şekilli piramit, nüfus artış hızını önce azaltıp sonra artıran ülkelerde (örneğin ABD, Kanada, Japonya) görülür.

Doğal Afetler ve Etkileri

Doğal afetler, insan hayatını olumsuz etkileyen doğa olaylarıdır. Afetlerin özellikleri:

• Bazıları anlıktır, etkileri hemen görülür (örneğin kasırga, çığ, deprem).
• Bazıları uzun sürelidir (örneğin kuraklık, erozyon, küresel ısınma).
• Bir afetin peşinden başka afetler yaşanabilir.
• Klimatik afetler, jeolojik afetlere göre daha sık yaşanır.
• En çok can kaybına deprem, sel ve hortum yol açar.

Afet türleri:

1. Jeolojik-jeomorfolojik afetler: Deprem, tsunami, volkanizma, kütle hareketi, heyelan, toprak kayması, kaya düşmesi
2. Atmosfer kaynaklı afetler: Sıcak ve soğuk hava dalgaları, yıldırım, çığ, sel ve taşkınlar, tropikal siklon, hortum
3. Diğer afetler: Orman yangını, erozyon, küresel ısınma
4. Teknolojik afetler: Fabrika ve sanayi bacaları, nükleer santral kazaları
5. Biyolojik afetler: Salgın hastalıklar, böcek istilası, endemik türlerin taşınması
6. Beşeri afetler: Savaş, göç, terör

Example: Heyelanı etkileyen faktörler: Eğim, kar ve buz suları, tabaka eğimi, yol-baraj-tünel yapımı, sağanak yağışlar, kirli toprakların varlığı.

Highlight: Erozyonu önlemek için anız yakılmamalı, nöbetleşe tarım yapılmalı, besi-ahır hayvancılığı teşvik edilmeli, tarlalar eğime dik yönde sürülmeli, otsu bitkiler ekilmeli ve ağaçlandırma yapılmalıdır.

Nüfus ve Nüfus Sayımları

Nüfus, belirli bir alanda ve zamanda yaşayan insan sayısını ifade eder. Nüfus sayımları, bir ülkenin demografik yapısını anlamak için kritik öneme sahiptir.

Nüfus sayımlarının amaçları şunlardır:

• Nüfusun yaş ve cinsiyet yapısını belirlemek
• Nüfus artış hızını tespit etmek
• Doğum, ölüm ve göç oranlarını ölçmek
• Nüfusun kır-kent dağılımını analiz etmek
• Eğitim durumunu ve iş kollarına dağılımı incelemek

Highlight: Nüfus sayımlarının temel amacı, ülkenin kalkınma hızı ile nüfus artış hızı arasında denge kurmaktır.

Vocabulary: Osmanlı nüfus sayımları - Osmanlı İmparatorluğu döneminde yapılan nüfus tespitleri.

Osmanlı nüfus sayımları tarihine bakıldığında:

• İlk sayımlar II. Mahmut döneminde başlamıştır.
• Askerlik ve vergi amaçlı olarak gerçekleştirilmiştir.

Cumhuriyet Dönemi'nde ise ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmış ve nüfus 13,5 milyon olarak tespit edilmiştir.

Definition: Defacto yöntemi - Kişinin bulunduğu yerde sayılması. Definition: Dejure yöntemi - Adrese göre sayılma.