Kıyı Topografyası ve Dalga Etkisi

Türkiye kıyı jeomorfolojisi, çeşitli faktörlerin etkisiyle şekillenir. Kıyıları şekillendiren en önemli süreç dalgalardır. Dalgaların etkisi, kıyı tipine göre değişiklik gösterir.

Example: Yüksek kıyılarda dalgalar en fazla aşındırmayı yaparken, alçak kıyılarda daha çok birikim faaliyeti görülür.

Dalgaların kıyıya etkisi çeşitli şekillerde gerçekleşir:

1. Hidrolik etki: Dalganın bir yüzeye çarpması
2. Korozyon (abrozyon): Dalganın çakıllarla beraber kıyıya çarparak aşındırması
3. Atrisyon: Dalganın taşıdığı unsurların zemine sürtünmesi ve kıyıya çarpması

Vocabulary: Falez, dalgaların aşındırmasıyla oluşan dik kıyı yamacıdır.

Türkiye'de kıyıların şekillenmesinde etkili faktörler arasında rüzgar şiddeti de önemlidir. Örneğin, Karadeniz'de dalgalar en hırçın halini alır.

Kıyı Şekillenmesinde Akıntılar ve Diğer Faktörler

Türkiye'de kıyıların şekillenmesinde etkili faktörler arasında akıntılar da önemli bir yer tutar. Akıntılar, kıyı çizgisini ve kıyı morfolojisini etkiler.

Akıntıların oluşmasında etkili olan faktörler:

• Seviye farkı
• Tuz yoğunluğu farkı
• Rüzgarlar

Highlight: Tsunami, deprem nedeniyle oluşan büyük dalgalara verilen isimdir ve kıyı şekillenmesinde önemli bir rol oynayabilir.

Kıyı tipleri 10. sınıf coğrafya müfredatında önemli bir konudur. Öğrenciler, Türkiye'nin farklı bölgelerindeki kıyı tiplerini ve bunların oluşum süreçlerini öğrenirler.

Example: Ege Denizi, çok sayıda adası nedeniyle "Adalar Denizi" olarak da bilinir.

Dalga ve akıntıların oluşturduğu yer şekilleri arasında plajlar, falezler ve kıyı setleri sayılabilir. Bu yer şekilleri, Türkiye'nin kıyı turizmi açısından da büyük önem taşır.

Kıyı Jeomorfolojisi ve Türkiye'deki Örnekleri

Kıyı jeomorfolojisi, deniz ve kara etkileşiminin oluşturduğu doğal süreçleri inceleyen önemli bir coğrafi alandır. Türkiye'nin üç tarafının denizlerle çevrili olması, ülkemizde çeşitli kıyı tiplerinin oluşmasına olanak sağlamıştır.

Tanım: Türkiye kıyı jeomorfolojisi, dalga aşındırması, birikim süreçleri ve tektonik hareketler sonucunda şekillenen karmaşık bir yapıya sahiptir.

Falezler, Türkiye kıyılarının en dikkat çekici jeomorfolojik yapılarından biridir. Özellikle Antalya'da görülen falezler, deniz ve kara etkileşiminin en güzel örneklerini oluşturur. Falezler yaşlarına göre aktif ve ölü falezler olarak ikiye ayrılır. Üsküdar ve Mudanya'daki ölü falezler, dalga aşınımının artık etkili olmadığı kıyı kesimlerine örnek teşkil eder.

Örnek: Moda falezleri (İstanbul), Antalya falezleri ve Mudanya ölü falezleri, Türkiye'deki farklı falez tiplerinin önemli örnekleridir.

Alçak kıyılar ve plajlar, kıyı jeomorfolojisinin bir diğer önemli unsurudur. Plajların oluşumunda birikim süreçleri, akıntıların yoğunluğu ve deniz derinliği gibi faktörler etkilidir. Delta bölgelerinde ve kıyı ovalarında yaygın olarak görülen plajlar, kumsal veya çakıllı yapıda olabilir. Tonyaaltı plajı, çakıllı plaj yapısına sahip önemli bir örnektir.