Kayaçların Sınıflandırılması ve Özellikleri
Bu sayfada kayaçların oluşumu ve sınıflandırılması hakkında detaylı bilgiler sunulmaktadır. Kayaçlar üç ana gruba ayrılmaktadır: magmatik, tortul ve başkalaşım kayaçları.
1. Magmatik (Katılaşım) Kayaçlar
Magmatik kayaçlar nelerdir sorusunun cevabı olarak, bu kayaçların magmanın katılaşmasıyla oluştuğu belirtilmiştir. Yer kabuğunun yaklaşık %65'ini oluşturan bu kayaçlar, oluşum yerlerine göre ikiye ayrılır:
- Derinlik kayaçları: Magmanın yer kabuğunun içinde soğumasıyla oluşur.
- Yüzey kayaçları: Magmanın yeryüzüne çıkıp soğumasıyla oluşur.
Örnek: Derinlik kayaçları olarak granit, siyenit, gabro ve diorit; yüzey kayaçları olarak ise tüf, bazalt, andezit, obsidyen ve sünger taşı verilebilir.
Highlight: Volkanik kayaçlar yüzey kayaçlarına örnektir ve genellikle volkanik faaliyetler sonucu oluşurlar.
2. Tortul (Sedimenter) Kayaçlar
Tortul kayaçların özellikleri arasında dış kuvvetlerin etkisiyle parçalanan kayaçların veya suda çözünmüş halde taşınan materyallerin birikerek sertleşmesi yer alır. Bu kayaçlar üç alt gruba ayrılır:
- Fiziksel (kırıntılı) tortul kayaçlar
- Kimyasal tortul kayaçlar
- Organik tortul kayaçlar
Örnek: Fiziksel tortul kayaçlar örnek olarak kum taşı, kil taşı, mil taşı ve çakıl taşı (konglomera) verilebilir.
Örnek: Kimyasal tortul kayaçlar örnek olarak kalker (kireç taşı), jips (alçı taşı), kaya tuzu ve traverten sayılabilir.
Örnek: Organik tortul kayaçlar örnek olarak kömür, antrasit, linyit, turba, mercan ve tebeşir verilebilir.
3. Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçlar
Başkalaşım kayaçlar nedir sorusuna cevap olarak, bu kayaçların tortul ve magmatik kayaçların yer kabuğunun derinliklerinde yüksek sıcaklık ve basınç altında mineral ve yapısal özelliklerinin değişmesiyle oluştuğu belirtilmiştir.
Örnek: Başkalaşım kayaçlar örnek olarak granitin gnaysa, kalkerin mermere, kil taşının şiste ve kum taşının kuvarsit'e dönüşümü verilebilir.
Highlight: Başkalaşım ve magmatik kayaçlar, genellikle aşındırma etmenlerine (su, rüzgar) karşı tortul kayaçlardan daha dirençlidir.
Sayfada ayrıca kayaçların aşınmaya karşı direnci ve geçirimliliği hakkında önemli bilgiler de verilmiştir:
- Kimyasal tortul kayaçlar suda kolay çözünebildiği için dirençsizdir.
- Tabakalı yapıya sahip kayaçlar aşınım etmenlerine karşı dirençsizdir.
- Gözenek ve boşluk miktarı fazla olan kayaçlar aşınım etmenlerine karşı dirençsizdir.
Vocabulary: Gözenek: Kayaçların içindeki küçük boşluklar veya delikler.
Bu bilgiler, kayaçların oluşumu, sınıflandırılması ve özelliklerini anlamak için önemli bir temel oluşturmaktadır.
