Dersler

Cografya

Homojen ve Heterojen Karışımlar - Nedir ve Özellikleri

Name: Knowunity
Brand: Knowunity

nazcansamet

@nazcansamet

108 Takipçiler

Takip Et

Sınıf birincisi Öğrenci

22.07.2024

+ Saf değildirler
Karışımlar
+ Homojen veya heterojen obbilirler.
+ Karşımdaki ha bir maddeye bileşen denir. Bilesentar arası belli bir
oron

Görüntüle

Heterojen Karışım Türleri

Bu sayfada heterojen karışım türleri detaylı olarak incelenmiştir.

Heterojen karışımlar, görünüm ve özelliklerin her noktada aynı olmadığı, birden fazla kısmın gözle rahatlıkla görülebildiği karışımlardır. Başlıca heterojen karışım türleri şunlardır:

Süspansiyon:
- Katı-sıvı heterojen karışımlar
- Örnek: Türk kahvesi, ayran, talaş-su, tebeşir tozu-su
Emülsiyon:
- Sıvı-sıvı heterojen karışımlar
- Örnek: Yağ-su, mayonez, benzin-su
Aerosol:
- Gaz-katı veya gaz-sıvı heterojen karışımlar
- Örnek: Duman, tozlu hava, sprey, deodorant, sis, bulut
Kolloid:
- Dağılan maddenin askıda kaldığı karışımlar
- Örnek: Krema, jöle, kan, sis

Örnek: Kum-çakıl, pirinç-mercimek, kükürt-demir tozu gibi karışımlar adi karışımlara örnektir.

Highlight: Kolloidal çözeltilerden ışık demeti geçirildiğinde ışınlar görülebilir. Bu etkiye Tyndall etkisi denir.

Heterojen karışımların parçacık boyutları, çözeltilere göre daha büyüktür:

Çözelti < 10⁻⁹ - 10⁻⁶ < Süspansiyon

Homojen karışımlarda parçacıklar çıplak gözle görülemez.
Kolloid karışımlarda parçacıklar optik mikroskopla görülebilir.
Heterojen karışımlarda parçacıklar çıplak gözle görülebilir.

Görüntüle

Çözünme Süreci ve Çözünürlük

Bu sayfada çözünme süreci ve çözünürlük kavramları detaylı olarak ele alınmıştır.

Çözünme Süreci: Bir maddenin başka bir madde içerisinde homojen dağılmasına çözünme denir. Su çok iyi bir çözücüdür, ancak tüm maddeler suda çözünmeyebilir.

Highlight: "Benzer, benzeri çözer" prensibi çözünme sürecinde önemlidir.

Çözünme süreci 3 aşamada incelenebilir:

Çözünen madde tanecikleri arasındaki etkileşimler zayıflar.
Çözücü madde tanecikleri birbirinden uzaklaşır.
Çözücü-çözünen tanecikleri arasında etkileşim oluşur.

Örnek: NaCl'nin suda çözünmesi: Na⁺(k) + Cl⁻(k) → Na⁺(aq) + Cl⁻(aq)

Vocabulary: Hidratasyon: Çözünen maddenin su molekülleri tarafından sarılması Vocabulary: Solvatasyon: Çözünen maddenin su dışında bir çözücü tarafından sarılması

Çözünme ve Polarlik:

Polar maddeler polarlarda, apolar maddeler apolarlarda çözünür.
Polar maddelerde hidrojen bağı ve dipol-dipol etkileşimler etkinken, apolar moleküllerde London kuvvetleri etkindir.
Polar maddeler, apolar maddelerle karışmaz.

Highlight: Polar moleküller arasındaki hidrojen bağı ve dipol-dipol etkileşimler, London kuvvetlerinden çok daha güçlüdür.

Örnek: Elmas gibi kovalent bağlı kristal katılar, güçlü kovalent bağları nedeniyle çözücülerde çözünmezler.

Görüntüle

Çözeltilerde Derişim ve Özellikleri

Bu sayfada çözeltilerde derişim kavramı ve çözeltilerin özellikleri incelenmiştir.

Derişim: Belirli bir miktar çözücüde çözünmüş madde miktarına derişim denir.

Örnek: 100 gram suda 20 gram şeker çözünmüş bir çözelti, 100 gram suda 5 gram şeker çözünmüş bir çözeltiye göre daha derişiktir.

Doymuş, Doymamış, Aşırı Doymuş Çözeltiler: Bir çözelti belirli bir sıcaklıkta;

Çözebileceği en fazla madde miktarını çözmüşse: Doymuş
Çözebileceği en fazla madde miktarından daha azını çözmüşse: Doymamış
Çözebileceği en fazla madde miktarından daha fazlasını çözmüşse: Aşırı Doymuş

Derişim İfadeleri:

Kütlece % Derişim = (Çözünen kütlesi / Çözelti kütlesi) × 100
Hacimce % Derişim = (Çözünen hacmi / Çözelti hacmi) × 100
ppm (milyonda kısım) = (Çözünen kütlesi (mg) / Çözelti kütlesi (kg)) veya (Çözünen kütlesi (g) / Çözelti kütlesi (ton)) × 10⁶

Çözeltilerin Özellikleri: Çözeltilerin içlerindeki çözünen madde miktarına ve tanecik sayısına bağlı özelliklerine koligatif özellikler denir.

Örnek: Saf su 1 atm basınçta 100°C'de kaynarken, tuzlu su daha yüksek bir sıcaklıkta kaynar. Tuz miktarı arttıkça kaynama noktası da artar.

Highlight: Tanecik sayısı fazla olan çözeltide kaynama noktası yükselmesi veya donma noktası düşmesi daha fazla olur.

Görüntüle

Ayırma ve Saflaştırma Teknikleri

Bu sayfada karışımları ayırmak ve saflaştırmak için kullanılan teknikler ele alınmıştır.

Tanecik Boyutu Farkından Yararlanarak Ayırma: a) Ayıklama (Katı-Katı):
- Örnek: Pirinç içinden taş ayıklama, çürük meyve ayıklama b) Eleme (Katı-Katı):
- Örnek: Kum-çakıl, un-kepek ayırma c) Süzme:
- Örnek: Makarna suyu, gaz maskeleri, çay, egzoz filtreleri
Diyaliz:
- Sağlık sektöründe kullanılır
- Küçük moleküller yarı geçirgen zardan geçerken, büyük moleküller geçemez
Yoğunluk Farkından Yararlanarak Ayırma: a) Savurma:
- Örnek: Buğday-saman ayırma b) Ayırma Hunisi:
- Sıvı-sıvı heterojen karışımları ayırmak için kullanılır
- Yoğunluğu büyük olan sıvı altta toplanır

Highlight: Ayırma ve saflaştırma teknikleri, karışımların fiziksel özelliklerinden yararlanarak bileşenleri birbirinden ayırmayı sağlar.

Örnek: Kan diyalizi, böbrek yetmezliği olan hastalarda kanın zararlı maddelerden arındırılması için kullanılan bir diyaliz uygulamasıdır.

Görüntüle

Çözeltilerin Koligatif Özellikleri

Çözeltilerin koligatif özellikleri ve bunların etkileri bu sayfada açıklanmıştır.

Definition: Koligatif özellikler, çözeltilerin içlerindeki çözünen madde miktarına ve tanecik sayısına bağlı özelliklerdir.

Example: Tuzlu suyun kaynama noktasının saf sudan yüksek olması.

Highlight: Tanecik sayısı arttıkça kaynama noktası yükselmesi ve donma noktası düşmesi de artar.

Görüntüle

Ayırma ve Saflaştırma Teknikleri

Karışımların ayrılması ve saflaştırılması için kullanılan teknikler bu sayfada açıklanmıştır.

Definition: Ayırma teknikleri, karışımları bileşenlerine ayırmak için kullanılan yöntemlerdir.

Example: Eleme, süzme, diyaliz ve yoğunluk farkıyla ayırma.

Highlight: Ayırma teknikleri karışımların fiziksel özelliklerinden yararlanılarak uygulanır.

Görüntüle

Karışımlar ve Özellikleri

Karışımlar, günlük hayatta sıkça karşılaştığımız madde gruplarıdır. Bu sayfada karışımların temel özellikleri ve sınıflandırılması ele alınmıştır.

Tanım: Karışımlar, iki veya daha fazla maddenin bir araya gelmesiyle oluşan ve fiziksel yollarla ayrılabilen sistemlerdir.

Karışımların başlıca özellikleri şunlardır:

Saf değildirler
Homojen veya heterojen olabilirler
Bileşenleri arasında belli bir oran yoktur
Farklı kimyasal türler içerirler
Fiziksel yollarla elde edilir ve ayrıştırılırlar
Sembol ya da formüllerle gösterilmezler
Bileşenleri kendi özelliklerini kaybetmez

Highlight: Karışımlardaki her bir maddeye "bileşen" denir ve bileşenler arasında sabit bir oran bulunmaz.

Homojen karışımlar ve heterojen karışımlar olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar:

Homojen Karışımlar:
- Görünümü karışımın her noktasında aynıdır
- Bileşenler çıplak gözle görülemez
- Tek madde gibi gözükür
- Örnek: Tuzlu su, lehim, hava, kolonya

Örnek: Şekerli su, gümüş-cıva amalgamı, bronz ve pirinç homojen karışımlara örnektir.

Heterojen Karışımlar:
- Görünüm ve özellikler her noktada aynı değildir
- Birden fazla kısım gözle rahatlıkla görülebilir
- Örnek: Çamurlu su, yağ-su karışımı, duman

Vocabulary: Çözelti: Homojen karışımların diğer adıdır.

Aradığını bulamıyor musun? Diğer derslere göz at.

Knowunity, beş Avrupa ülkesinde 1 numaralı eğitim uygulaması!

Knowunity, Apple tarafından büyük ilgi gördü ve Almanya, İtalya, Polonya, İsviçre ve Birleşik Krallık'ta eğitim kategorisinde sürekli olarak en üst sıralarda yer aldı. Hemen Knowunity'e katıl ve dünya çapında milyonlarca öğrenciyle yardımlaş.

İndir

Google Play

İndir

App Store

Knowunity, beş Avrupa ülkesinde 1 numaralı eğitim uygulaması!

4.9+

Ortalama Uygulama Puanı

17 M

Öğrenci Knowunity kullanıyor

#1

Eğitim uygulamaları tablosunda 12 ülkede

950 K+

Öğrenci ders notlarını yükledi

Kararsız mısın? Bizi bir de dünyanın dört bir yanındaki kullanıcılarımızdan dinle!

iOS Kullanıcısı

Kesinlikle harika bir uygulama, resmen hayatımı kolaylaştırdı.

Stefan S, iOS Kullanıcısı

Uygulama çok basit ve iyi tasarlanmış. Şimdiye kadar aradığım her şeyi buldum

S., iOS Kullanıcısı

Ba-yıl-dım ❤️, çalışırken neredeyse her an kullanıyorum

Dersler

Cografya

Homojen ve Heterojen Karışımlar - Nedir ve Özellikleri

nazcansamet

@nazcansamet

108 Takipçiler

Takip Et

Karışımlar ve Özellikleri konusunda kapsamlı bir rehber: Homojen ve heterojen karışımların temel özellikleri, sınıflandırılması ve ayırma yöntemleri.

• Homojen ve heterojen karışımlar arasındaki temel farklar ve özellikleri
• Karışımların fiziksel ve kimyasal özellikleri
• Çözeltiler, süspansiyonlar ve kolloidler
• Ayırma ve saflaştırma teknikleri

22.07.2024

9/10

Cografya

Kayıt Ol

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Tüm belgeleri görebilirsin

Milyonlarca öğrenciye katıl

Notlarını Yükselt

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Heterojen Karışım Türleri

Bu sayfada heterojen karışım türleri detaylı olarak incelenmiştir.

Süspansiyon:
- Katı-sıvı heterojen karışımlar
- Örnek: Türk kahvesi, ayran, talaş-su, tebeşir tozu-su
Emülsiyon:
- Sıvı-sıvı heterojen karışımlar
- Örnek: Yağ-su, mayonez, benzin-su
Aerosol:
- Gaz-katı veya gaz-sıvı heterojen karışımlar
- Örnek: Duman, tozlu hava, sprey, deodorant, sis, bulut
Kolloid:
- Dağılan maddenin askıda kaldığı karışımlar
- Örnek: Krema, jöle, kan, sis

Örnek: Kum-çakıl, pirinç-mercimek, kükürt-demir tozu gibi karışımlar adi karışımlara örnektir.

Highlight: Kolloidal çözeltilerden ışık demeti geçirildiğinde ışınlar görülebilir. Bu etkiye Tyndall etkisi denir.

Heterojen karışımların parçacık boyutları, çözeltilere göre daha büyüktür:

Çözelti < 10⁻⁹ - 10⁻⁶ < Süspansiyon

Homojen karışımlarda parçacıklar çıplak gözle görülemez.
Kolloid karışımlarda parçacıklar optik mikroskopla görülebilir.
Heterojen karışımlarda parçacıklar çıplak gözle görülebilir.

Ücretsiz kaydol!

Binlerce not ile daha hızlı ve daha iyi öğren

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Kayıt Ol

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Tüm belgeleri görebilirsin

Milyonlarca öğrenciye katıl

Notlarını Yükselt

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Çözünme Süreci ve Çözünürlük

Bu sayfada çözünme süreci ve çözünürlük kavramları detaylı olarak ele alınmıştır.

Çözünme Süreci: Bir maddenin başka bir madde içerisinde homojen dağılmasına çözünme denir. Su çok iyi bir çözücüdür, ancak tüm maddeler suda çözünmeyebilir.

Highlight: "Benzer, benzeri çözer" prensibi çözünme sürecinde önemlidir.

Çözünme süreci 3 aşamada incelenebilir:

Çözünen madde tanecikleri arasındaki etkileşimler zayıflar.
Çözücü madde tanecikleri birbirinden uzaklaşır.
Çözücü-çözünen tanecikleri arasında etkileşim oluşur.

Örnek: NaCl'nin suda çözünmesi: Na⁺(k) + Cl⁻(k) → Na⁺(aq) + Cl⁻(aq)

Vocabulary: Hidratasyon: Çözünen maddenin su molekülleri tarafından sarılması Vocabulary: Solvatasyon: Çözünen maddenin su dışında bir çözücü tarafından sarılması

Çözünme ve Polarlik:

Polar maddeler polarlarda, apolar maddeler apolarlarda çözünür.
Polar maddelerde hidrojen bağı ve dipol-dipol etkileşimler etkinken, apolar moleküllerde London kuvvetleri etkindir.
Polar maddeler, apolar maddelerle karışmaz.

Highlight: Polar moleküller arasındaki hidrojen bağı ve dipol-dipol etkileşimler, London kuvvetlerinden çok daha güçlüdür.

Örnek: Elmas gibi kovalent bağlı kristal katılar, güçlü kovalent bağları nedeniyle çözücülerde çözünmezler.

Ücretsiz kaydol!

Binlerce not ile daha hızlı ve daha iyi öğren

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Kayıt Ol

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Tüm belgeleri görebilirsin

Milyonlarca öğrenciye katıl

Notlarını Yükselt

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Çözeltilerde Derişim ve Özellikleri

Bu sayfada çözeltilerde derişim kavramı ve çözeltilerin özellikleri incelenmiştir.

Derişim: Belirli bir miktar çözücüde çözünmüş madde miktarına derişim denir.

Örnek: 100 gram suda 20 gram şeker çözünmüş bir çözelti, 100 gram suda 5 gram şeker çözünmüş bir çözeltiye göre daha derişiktir.

Doymuş, Doymamış, Aşırı Doymuş Çözeltiler: Bir çözelti belirli bir sıcaklıkta;

Çözebileceği en fazla madde miktarını çözmüşse: Doymuş
Çözebileceği en fazla madde miktarından daha azını çözmüşse: Doymamış
Çözebileceği en fazla madde miktarından daha fazlasını çözmüşse: Aşırı Doymuş

Derişim İfadeleri:

Kütlece % Derişim = (Çözünen kütlesi / Çözelti kütlesi) × 100
Hacimce % Derişim = (Çözünen hacmi / Çözelti hacmi) × 100
ppm (milyonda kısım) = (Çözünen kütlesi (mg) / Çözelti kütlesi (kg)) veya (Çözünen kütlesi (g) / Çözelti kütlesi (ton)) × 10⁶

Çözeltilerin Özellikleri: Çözeltilerin içlerindeki çözünen madde miktarına ve tanecik sayısına bağlı özelliklerine koligatif özellikler denir.

Örnek: Saf su 1 atm basınçta 100°C'de kaynarken, tuzlu su daha yüksek bir sıcaklıkta kaynar. Tuz miktarı arttıkça kaynama noktası da artar.

Highlight: Tanecik sayısı fazla olan çözeltide kaynama noktası yükselmesi veya donma noktası düşmesi daha fazla olur.

Ücretsiz kaydol!

Binlerce not ile daha hızlı ve daha iyi öğren

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Kayıt Ol

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Tüm belgeleri görebilirsin

Milyonlarca öğrenciye katıl

Notlarını Yükselt

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Ayırma ve Saflaştırma Teknikleri

Bu sayfada karışımları ayırmak ve saflaştırmak için kullanılan teknikler ele alınmıştır.

Tanecik Boyutu Farkından Yararlanarak Ayırma: a) Ayıklama (Katı-Katı):
- Örnek: Pirinç içinden taş ayıklama, çürük meyve ayıklama b) Eleme (Katı-Katı):
- Örnek: Kum-çakıl, un-kepek ayırma c) Süzme:
- Örnek: Makarna suyu, gaz maskeleri, çay, egzoz filtreleri
Diyaliz:
- Sağlık sektöründe kullanılır
- Küçük moleküller yarı geçirgen zardan geçerken, büyük moleküller geçemez
Yoğunluk Farkından Yararlanarak Ayırma: a) Savurma:
- Örnek: Buğday-saman ayırma b) Ayırma Hunisi:
- Sıvı-sıvı heterojen karışımları ayırmak için kullanılır
- Yoğunluğu büyük olan sıvı altta toplanır

Highlight: Ayırma ve saflaştırma teknikleri, karışımların fiziksel özelliklerinden yararlanarak bileşenleri birbirinden ayırmayı sağlar.

Örnek: Kan diyalizi, böbrek yetmezliği olan hastalarda kanın zararlı maddelerden arındırılması için kullanılan bir diyaliz uygulamasıdır.

Ücretsiz kaydol!

Binlerce not ile daha hızlı ve daha iyi öğren

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Kayıt Ol

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Tüm belgeleri görebilirsin

Milyonlarca öğrenciye katıl

Notlarını Yükselt

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Çözeltilerin Koligatif Özellikleri

Çözeltilerin koligatif özellikleri ve bunların etkileri bu sayfada açıklanmıştır.

Definition: Koligatif özellikler, çözeltilerin içlerindeki çözünen madde miktarına ve tanecik sayısına bağlı özelliklerdir.

Example: Tuzlu suyun kaynama noktasının saf sudan yüksek olması.

Highlight: Tanecik sayısı arttıkça kaynama noktası yükselmesi ve donma noktası düşmesi de artar.

Ücretsiz kaydol!

Binlerce not ile daha hızlı ve daha iyi öğren

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Kayıt Ol

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Tüm belgeleri görebilirsin

Milyonlarca öğrenciye katıl

Notlarını Yükselt

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Ayırma ve Saflaştırma Teknikleri

Karışımların ayrılması ve saflaştırılması için kullanılan teknikler bu sayfada açıklanmıştır.

Definition: Ayırma teknikleri, karışımları bileşenlerine ayırmak için kullanılan yöntemlerdir.

Example: Eleme, süzme, diyaliz ve yoğunluk farkıyla ayırma.

Highlight: Ayırma teknikleri karışımların fiziksel özelliklerinden yararlanılarak uygulanır.

Ücretsiz kaydol!

Binlerce not ile daha hızlı ve daha iyi öğren

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Kayıt Ol

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Tüm belgeleri görebilirsin

Milyonlarca öğrenciye katıl

Notlarını Yükselt

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Karışımlar ve Özellikleri

Karışımlar, günlük hayatta sıkça karşılaştığımız madde gruplarıdır. Bu sayfada karışımların temel özellikleri ve sınıflandırılması ele alınmıştır.

Tanım: Karışımlar, iki veya daha fazla maddenin bir araya gelmesiyle oluşan ve fiziksel yollarla ayrılabilen sistemlerdir.

Karışımların başlıca özellikleri şunlardır:

Saf değildirler
Homojen veya heterojen olabilirler
Bileşenleri arasında belli bir oran yoktur
Farklı kimyasal türler içerirler
Fiziksel yollarla elde edilir ve ayrıştırılırlar
Sembol ya da formüllerle gösterilmezler
Bileşenleri kendi özelliklerini kaybetmez

Highlight: Karışımlardaki her bir maddeye "bileşen" denir ve bileşenler arasında sabit bir oran bulunmaz.

Homojen karışımlar ve heterojen karışımlar olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar:

Homojen Karışımlar:
- Görünümü karışımın her noktasında aynıdır
- Bileşenler çıplak gözle görülemez
- Tek madde gibi gözükür
- Örnek: Tuzlu su, lehim, hava, kolonya

Örnek: Şekerli su, gümüş-cıva amalgamı, bronz ve pirinç homojen karışımlara örnektir.

Heterojen Karışımlar:
- Görünüm ve özellikler her noktada aynı değildir
- Birden fazla kısım gözle rahatlıkla görülebilir
- Örnek: Çamurlu su, yağ-su karışımı, duman

Vocabulary: Çözelti: Homojen karışımların diğer adıdır.

Ücretsiz kaydol!

Binlerce not ile daha hızlı ve daha iyi öğren

Kaydolduğunda Hizmet Şartları ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursun

Aradığını bulamıyor musun? Diğer derslere göz at.

Knowunity, beş Avrupa ülkesinde 1 numaralı eğitim uygulaması!

Knowunity, Apple tarafından büyük ilgi gördü ve Almanya, İtalya, Polonya, İsviçre ve Birleşik Krallık'ta eğitim kategorisinde sürekli olarak en üst sıralarda yer aldı. Hemen Knowunity'e katıl ve dünya çapında milyonlarca öğrenciyle yardımlaş.

İndir

Google Play

İndir

App Store

4.9+

Ortalama Uygulama Puanı

17 M

Öğrenci Knowunity kullanıyor

#1

Eğitim uygulamaları tablosunda 12 ülkede

950 K+

Öğrenci ders notlarını yükledi

Kararsız mısın? Bizi bir de dünyanın dört bir yanındaki kullanıcılarımızdan dinle!

iOS Kullanıcısı

Kesinlikle harika bir uygulama, resmen hayatımı kolaylaştırdı.

Stefan S, iOS Kullanıcısı

Uygulama çok basit ve iyi tasarlanmış. Şimdiye kadar aradığım her şeyi buldum

S., iOS Kullanıcısı