Yeni Çağ ve Yakın Çağ'da Coğrafya Biliminin Gelişimi ve Dünya'nın Özellikleri
Bu bölümde, Yeni Çağ'da coğrafya biliminin gelişimi, önemli keşifler ve bilim insanlarının katkıları ele alınmaktadır. Ayrıca, Yakın Çağ'da coğrafya bilimine katkı sağlayan bilim adamları ve onların çalışmaları incelenmektedir. Son olarak, Dünya'nın şekli ve hareketlerinin sonuçları detaylı bir şekilde açıklanmaktadır.
Yeni Çağ'da Coğrafya
Yeni Çağ, coğrafi keşifler ve haritacılık alanında önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönem olmuştur. Bu dönemde yaşanan gelişmeler şunlardır:
- Kristof Kolomb, Amerika'yı keşfetmiştir.
- Amerigo Vespucci, Amerika'yı keşfedip isim vermiştir.
- Bartolomeu Dias, Ümit Burnu'nu bulmuştur.
- Vasco da Gama, Ümit Burnu'ndan Hindistan'a gitmiştir.
Highlight: Piri Reis, "Kitab-ı Bahriye" adlı eseri yazmış ve önemli bir dünya haritası çizmiştir.
Türk coğrafyacıların da bu dönemde önemli katkıları olmuştur:
- Evliya Çelebi, "Seyahatname" adlı eseri yazmıştır.
- Katip Çelebi, "Cihannüma" adlı eseri kaleme almıştır.
Definition: Yeni çağ coğrafyacıları, dünyayı keşfetme ve haritalandırma konusunda öncü çalışmalar yapan bilim insanlarıdır.
Yakın Çağ'da Coğrafya
Yakın Çağ'da coğrafya biliminin gelişiminde rol oynayan önemli gelişmeler arasında coğrafyanın alt dallarının oluşması yer almaktadır. Bu dönemde öne çıkan bilim insanları ve çalışmaları şunlardır:
- Alexander von Humboldt: "Cosmos" adlı eseri yazmış ve fiziki coğrafyanın temelini atmıştır.
- Carl Ritter: Beşeri coğrafyanın temelini atmıştır.
- Friedrich Ratzel: "Antropocoğrafya" adlı eseri yazmış ve siyasi coğrafyanın kurucusu olmuştur.
- Vidal de la Blache: Bölgesel coğrafyanın kurucusu kabul edilmektedir.
Vocabulary: Antropocoğrafya, insan ve çevre arasındaki ilişkileri inceleyen coğrafya dalıdır.
Türkiye'de Cumhuriyet döneminde coğrafyaya katkı sağlayan bilim insanları arasında Sırrı Erinç, Erol Tümertekin ve Reşat İzbırak yer almaktadır.
Dünya'nın Şekli ve Hareketleri
Dünya'nın şekli ve hareketleri, coğrafi olayları doğrudan etkileyen önemli faktörlerdir.
Definition: Dünya'nın şekli, ekvatordan şişkin, kutuplardan basık olan bir küreye benzer ve bu şekle geoit denir.
Dünya'nın boyutları:
- Ekvator yarıçapı: 6378 km
- Kutuplar yarıçapı: 6357 km
- Çevresi: 40.076 km
Dünya'nın Şekli ve Sonuçları şu şekilde özetlenebilir:
- Gece-gündüz oluşumu gerçekleşir.
- Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru azalır.
- Ekvator çevresi, kutuplar çevresinden uzundur.
- Ekvator yarıçapı, kutuplar yarıçapından uzundur.
- Yerçekimi, yükseldikçe artar.
Example: Ekvator bölgesinde gün içinde sıcaklık değişimleri daha azdır, çünkü güneş ışınları daha dik açıyla düşer.
Dünya'nın Hareketleri ve Sonuçları, iklim ve yaşam koşullarını doğrudan etkiler. Günlük hareket (kendi ekseni etrafında dönme) ve yıllık hareket (Güneş etrafında dolanma) olmak üzere iki temel hareketi vardır.
Highlight: Dünya'nın günlük hareketinin sonuçları arasında gece-gündüz oluşumu, sıcaklık farkları ve rüzgârların yönünün değişmesi yer alır.
Bu bilgiler, 9. sınıf coğrafya biliminin tarihi gelişimi ve Dünya'nın şekli ve hareketleri konularını kapsamlı bir şekilde ele almaktadır.
