DÜNYANIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ

Alternatif metin:

Rusya va iskan dinav ulkalarinda bu ha en azdır. Destek Noktası Eksen Günlük hareketle - rin sonuçlarına dikkat edildi- ğinde gün içinde değişen öjelliklere rastlanır. B. DÜNYA'NIN HAREKETLERİ 1. DÜNYA'NIN GÜNLÜK (EKSEN) HAREKETİ 24 SAAT 2. DÜNYA'NIN YILLIK (YÖRÜNGE) HAREKETİ 365 GÜN DÜNYA'NIN GÜNLÜK (EKSEN) HAREKETI 6 SAAT Dünya 'nin merkezinden geatiği varsayılan Gigiye eksen denir. Dunya kendi ekseni etrafındaki dönüşünü batidan - doğuya doğru 24 saatte tamamlar. Buna eksen ya da günlük hareket denir. Dünya'nın ekseni etrafındaki dönüşüne bağlı olarak iki türlü ha ortaya çıkar : Gingisel (Dönus) Hig: Ekvator 'dan kutuplara azalır. Aaisal Hij Dünya'nın birim jamanda taradığı : aaıdır. Dünya 24 saatte 360° döndüğünden, tüm nokta- ların açısal hijları eşittir. Dünya'nın Günlük Hareketinin Sonuçları : •Gece-gündü birbirini rjler. • Gün içerisinde Güneş ışınlarının yere düşme açıs değişir. Buna bağlı olarak gün içinde cisimlerin gölge boyları değişir. ° Dopudaki ülkeler, yerler Güneş'i batıdakı yerlerden önce görür. Buna bağlı olarak yerel saat farkları oluşur. • Günlük sıcaklık farkları oluşur. Bunun sonucunda -Kayaqlarda mekanik (fijiksel) Göjülme oluşur. - Günlük basına farkları oluşur. -Meltem rüjgarları oluşur. • Merkez kaç kuvveti oluşur. Buna bağlı olarak -Sürekli rüjgarkir ve Okyanus akıntılarının yönlerinde sapmalar oluşur. • 30° ve 60° enlemlerinde dinamik kaynaklı basıng kuşakları oluşur. Dünya'nın Batidan Doğuya Dönmesinin Sonuçları: • Yerel saat, doğuda ileri batida geridir. • Güneş doğuda erken doğar, erken batar; batida pea dogar, pea batar. • Sürekli rüjgarlar Kuzey Yanım Küre'de saça, Güney Yarım Küre'de sola sapar. DÜNYA'NIN YILLIK (YÖRÜNGE) HAREKETİ 21 Mart kbahar Ekinoksi 30k Günberi Destek Noktası Dünya 'nın yörüngesinde Güneş'e yaklasıp uzaklaş- masi Danya'nin sıcaklığında büyük değişimlere neden Olmaz. Asıl etkili olan Işınların yere değme aqui- dir. Örneğin; 3 Ocak'ta Dünya Güneş'e en yakın olduğu halde Kuzey Yarım Küre'de kış yaşanır. Günkü Işınlar epik pelir. 21 Hajiran Yaz gündöntimi 21 Aralık Kış gündönüm Günöte 4 Temmuz 23 Eylül Sonbahar Ekinoksu Dünya'nın Güneş etrafında dönerken rilediği yola yörünge denir. Dünya yörüngesindeki hareketini 365 gün 6 saatte tamamlar. Yörünge elips şeklindedir. Yörüngenin Elips Olmasının Sonuçları : • Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığı yıl iarnde değişir. Dünya, 3 Ocak'ta günberi (perihel) Güneş'e en yakın konumda 4 Temmuj' da günöte (aphel) en ujak konumdadır. • Dünya'nın yörüngedeki hnı değişir. Güneş'e yakınken hiali, ujakken yavaş döner. Eylül ekinoksu 2 gün gecitme ile 23 Eylül'de gerçekleşir. • Yarım kürelerde mevsim süreleri farklıdır. Kuzey Yarım Küre'de yaz mevsimi kış mevsiminden ujundur. • Subat ayı 28 gün çeker. (Artık yıllar hariç) Destek Noktası Eksen Eğikliği Gölge Boyu EKVATOR Yer ekseni, kutup Ekvator noktalarından ve yerin Dujlemi 66°33 120 merkejinden geçtiği Ekliptik 23°27 varsayılan doğrudur. Düzlem 21m 21H 23E 21A Ekvator Düzlemi, Yer Ekseni Gölge Boyu YENGEG DONENCESİ 21m 21H 23E Gölge Boyu 21A OĞLAK DÖNENCESÌ 21m 21K 23 E 21A Gölge Boyu Ekvator'un oluşturduğu düjlemdir. Yer ekseni ile aralarında 80°'lik aai vardır. Yörünge duglemi (Ekliptik) Dünya'nın Güneş etrafında glediği yol yörünge düjlemidir. Yer ekseni 23°27' sapa eğiktir. Bu nedenle Ekvator ile yörünge düzlemi arasında 23°27', yer ekseni ile yörünge düzlemi arasında da 66°33' aai farkı oluşmuştur. Dünya'nın Yıllık Hareketi ve Eksen Hareketi Sonuçları : • Güneş ışınlarının bir noktaya düşme acısı yıl boyunca değişir. Yengea Dönencesi Ekuator Oğlak Dönencesi 21 Hajiron ° 0 O 21 mart 23 Eylül 0 21 Aralık 21 mart TÜRKIYE 24m 21H 23E 21A 21 Mart-23 Eylülde Ekva- tor, 21 Haziran'da Yengeç Dönencesi, 21 Aralıkta Opbk Dönencesi Güneş ışınlarını dik alır. Dönenceler dışında kalan anlamlar Güneş Işın- larını dik alamadığı için cisim. larin yıl boyunca gölgesi olusur • Dönenceler, Güneş ışınlarını yılda bir kere dik alırken, dönenceler arası ve Ekvator ışınları yılda iki kere dik agi ile alır. • Cisimlerin gölge boyu yıl farnde değişir. Işınların geliş agisi büyüdükçe gölge boyu kısalır, küaüldükçe gölge boyu ujar. • Mevsimler oluşur. • Mevsimlere bağlı olarak kara ve denizler arasındaki basına farkından dolayı muson rüzgarları oluşur. • Aydınlanma aljorsi, Kutup Dairesi ile Kutup Noktası arasında yer değiştirir. • Gece-gündü süreleri değişir. • Matematik iklim kuşakları oluşur. GÜNES ISINLARININ YERE DÜŞME AGISI VE GÖLGE BOYLARI Cisimlerin gölge uzunluklarını, Güneş ışınlarının geliş agisi etkiler. Bir cisme Güneş ışınlarının geliş aisi lle, o cismin gölge boyu arasında ters orantı Güneş ışınlarının geliş açısı büyüdükçe gölge boyu kısalır. vardır. I. DURUM gölge boyu 0.5 II. Durum gölge boyu 1m gölge boyu 1.5m 90°lik agi 45° den büyük açılar Durum 45° lik aGI IV. DURUM 45° den küçük açılar 0 Gölge oluşmaj. Gölge boyu Cismin boyundan • Gölge boyu cismin boyuna Gölge boyu cismin boyundan ujun kiso eşit Sonug olarak bir cisme güneş ışınları 90° lik agi ile düşerse → Gölge oluşma. * 45° den büyük bir acı ile düşerse 45° lik bir acı ile düşer se * 45° den küçük bir acı ile düşerse →Gölge boyu cismin boyundan kısa Gölge boyu cismin boyuna eşit → Gölge boyu cismin boyundan ujun GÖLGE YÖNÜ DEĞİŞİMİ Bir cismin gölge yönü bulunurken, Güneş Işınlarının dik geldiği yer belirlenir. Güneş ışın- Larının dik geldiği yerin ; Kuzeyinde, gölge yönü kuzeye →Güneyinde, gölge yönü güneye GECE GÜNDÜZ SÜRESİ DEĞİŞİMİ 90° Gölge yönü bütün yıl kneye düs Yengeç D. 23°27' Gölge yönü yıl içinde bagen Kuzeye lagen Gane 0° Ekvator düşer. Bajen ise hiç oluşa 23°27' Gölge yönü bütün yıl Oğlak D. Qüneye düşer. 90° Aydınlanma Gemberinin yıl içinde geçtiği yerlerin sürekli olarak değişmesi gece- Sundlig sürelerinin de değişmesine neden olur. * Aydınlanma Gemberi yıl boyunca Ekvator'un ortasından geatigi IGin Ekvator'da sürekli gece gündüz eşitliği yasanır. Ekvator' dan kutuplara gidilditae gece gündü süre farkı artar. Baj enlemlerde yıl içindeki gece-gündüş süresi değişim grafikleri şöyledir: Gündü 24 12 24 12 24 12 24 12 Gece 21M 21H 23E 21A 21M 21H 23E 21A 21M 11H 23€ 21A EKVATOR YENGEG DONENCESİ OĞLAK DÖNENCESİ 24 12 24 21M 21H 23E 21A 21M 21H 23E 21A 21M 21H 23E 21A TÜRKİYE KUZEY KUTUP DAİRESİ GÜNEY KUTUP DAIRESI 1. Varsayım Ekliptik düalem ile Ekvator arasındaki açı 35° olsaydı, yani eksenin eğikliği artsaydı ; Yer ekseni O 90° Kutup K 55° Orta Kusak 155° 350 Ekliptik (yörünge) düzlemi Tropital 35° -0° Kusak 35° 8° Orta Kuşak Ekvator 550 Кинер К. 90° • Dönenceler 35° den, Kutup Daireleri 55°den gegerdi. • Güneş ışınları 35° ye kadar dik gelirdi. • Orta kuşak daralır, Kutup kuşağı ve Tropikal kusak genişlerdi. ° Türkiye'de yajlar daha sıcak, kışlar daha soğuk gegerdi. • Ekvatoral kuşakta sıcaklık ortalamaları azalırdı. Gece-gündü sıcaklık farkları artardı. ° 2. Varsayım Eksen eğikliği 0° olsaydı = ekliptik düjlem ile Ekvator Gakışsaydı yer ekseni ekliptik düjleme dik olsaydı ; = • Güneş ışınlarının geliş açısı hep aynı olurdu. • Güneş ışınları daima Ekvator'a saat 12.00'de 90° ile gelirdi. • Her yerde yıl boyunca gece gündü eşitliği yaşanırdı. • Dönenceler ve Kutup daireleri oluşmazdı. ° • Aydınlanma Gemberi sürekli Kutup noktalarından gegerdi. • Matematik iklim kuşakları ortadan kalkardı. • Mevsimler oluşmazdı. Bir bölgede tek bir mevsim yaşanırdı. • Güneşin doğuş ve batış saatleri değişmejdi. • Güneş tam doğudan doğup tam batıdan batardı. 3. Varsayım Ekliptik düzlem ile Ekva- tor arası açı 10° olsaydı, yani eksen eğiklıği ajalsaydı : •Tropikal Kuşak ve Kutup Kuşağı daralır. • Orta Kuşak genişler. о Aydınlanma dairesi yıl içinde daha az yer değiştirirdi. daha • Türkiye, yajin d serin kışın daha ilik olurdu. • KYK'de yajın gölge boyları daha ujun; kışın daha kısa olurdu.