Name: Knowunity
Brand: Knowunity

Türkçe

https://content-eu-central-1.knowunity.com/CONTENT/qntCSBXNGOnrROMtdYIL_COMPRESSED.pdf

5-Coğrafya Dış Kuvvetler

Konu Anlatımı

Talha Ahmet Çopur

Türkiye

Anadolu Lisesi

Fen Lisesi

İmam Hatip Liseleri

Mesleki ve Teknik Liseler

Cografya

Dış Kuvvetler

Dış Kuvvetler
Kaynağını atmosferden ve güneşten alan kuvvetlerdir. Amacı iç kuvvetlerin oluşturduğu yer
şekillerini aşındırmaktır.
1-Akarsular: Yağışlı ve sulak bölgelerde etkilidir.
-Ekvator, Güneydoğu Asya, Karadeniz
2-Rüzgarlar: Kurak ve bitki örtüsü cılız bölgelerde yoğundur.
3-Buzullar: Kutuplarda ve yüksek bölgelerde etkilidir.
4-Karstik Şekiller (Yeraltı Suları): Akdeniz bölgesinde yaygındır.
5-Dalgalar: Kıyılarda etkilidir.
Akarsular
Belli bir eğim doğrultusunda akışa geçen sürekli yada süreksiz suya denir.
Akarsu kaynağı: Doğduğu yerdir.
Akarsu ağzı: Denize döküldüğü yer
Debi (Akım): Akarsuyun bir kesitinden 1 saniyede geçen su miktarı
Akarsu hızı: Birim zamanda alınan yoldur.
Akarsu havzası: Akarsuyun tüm su toplama alanına denir.Denize ulaşıyorsa açık, ulaşmıyorsa
kapalı havza denir.
Akarsu yatağı: Akarsunun içinden aktığı oluk
Akarsu rejimi: Akarsuyun akıttığı suyun yıl içerisinde değişimidir.
Denge profili: Akarsuyun kaynağı ile ağzı arasındaki eğimin sıfırlanması yada azalması
durumudur.
Akarsuların Aşınım Şekilleri;
-Vadi
Vadi Türleri
Kertik Vadi
Boğaz (Yarma) Vadi Kanyon Vadi
Asimetrik Vadi
Aluvyal Tabanlı Vadi
-Plato: Akarsu tarafından derin vadilerle parçalanmış, çevresine göre yüksekte kalmış
düzlüklere plato denir. Verim çok azdır
-Dev kazanı: Akarsular, şelale yaparak döküldükleri yerlerde yeri aşındırarak dev kazanı adı
verilen çukurları oluştururlar.
!!ÖNEMLİ BİLGİ: Denge profiline ulaşmış bir akarsu yatağında dev kazanlarına rastlanılmaz
-Peneplen: Akarsuların ve akarsularla birlikte diğer dış kuvvetlerin yeryüzünü aşındırması
sonucunda deniz seviyesinde hafif dalgalı düzlükler oluşturmasına denir.
-Peri bacaları
-Kırgıbayır
Alüvyal: Akarsuları aşındırıp, taşıyıp, biriktirdiği materyallere denir. Akarsuların Birikim Şekilleri
Delta: Akarsuların döküldüğü yerlerde, taşınan malzemenin (alüvyalların) birikmesi sonucu
oluşur.
Delta oluşumu için gerekli şartlar nelerdir?
-Gelgit olayının olmaması
-Akarsuyun akış hızı az olmalı
-Kita sahanlığı geniş olmalı
-Deniz derinliği az olmalı
-Kıyılarda güçlü akıntıların oluşmaması
-Akarsuların bol miktarda malzeme taşıması gerekmektedir.
-Menderes (Büklüm): Akarsular, eğimlerinin azaldığı yerlerde
kıvrılarak akmaya başlarlar. Hem aşındırma hem de biriktirme
sonucunda, bu kıvrımlar daha da genişleyerek menderesleri
oluştururlar.
Menderes Oluşturan Akarsularda
-Eğim azalmıştır
-Akarsu sürekli yatak değiştirir.
-Akış hızı azalmıştır
-Akarsuyun boyu uzamıştır.
-Hidroelektrik enerji potansiyeli düşmüştür.
Rüzgarların Oluşturduğu Yerşekilleri
Aşınım
Birikim
-Mantar Kaya
-Lös
-Şahit Kaya
-Yardang
-Kumul (Kum yığını)
-Barkan
-Tafoni
-Hamada
Karstik (Yeraltı sularının oluşturduğu) Şekiller
Suda kolay çözünebilen kireç taşı, alçı taşı, kaya tuzu gibi kayaçların aşınmasıyla oluşan
yerşekillerine karstik şekiller, karstik şekillerin yaygın olduğu arazilere karstik araziler denir.
Akdeniz çevresinde yaygındır
Aşınım
-Lapya
-Dolin
-Uvala
-Polye
-Mağara Galeri
-Obruk
Birikim
-Sarkıt,dikit ve sütün
-Traverten Buzulların Oluşturduğu Yerşekilleri
Buzul: Yıl boyunca erimeden duran karlara ve buzlara kalıcı kar veya buzul denir.
Aşınım
-Sirk: Çukur
Birikim
-Moren: Buzulların aşındırıp taşıdığı materyal
-Drumlin
-Sander Düzlüğü
-Buzul vadisi
-Hörgüç kaya
Dalgaların Oluşturduğu Yerşekilleri
Dalgalar derin kıyılarda aşındırma yaparken sığ kıyılarda birikim yapar.
Aşınım
-Falez (Yalıyar)
(Karadeniz ve Akdeniz
kıyı şeritlerinde görülür.)
-Aşınım Düzlüğü
-Doğal köprü-mağara
Birikim
-Kıyı Oku
-Lagün (Kıyı set gölü)
Akyatan gölü, Büyük çekmece, Küçük çekmece,Terkos
-Tombolo (Saplı ada) *Sinop
-Kumsal-plaj
Lagün
Ada
Kıyı Oku
Kıyı Kordonu
Tombolo
Kıyı Tipleri
1-Enine Kıyı (Ege)
Dağların kıyıya dik uzandığı kıyı tipidir.
-Girinti çıkıntı fazladır
-Koy, Körfez sayısı fazladır
-Delta oluşumu kolaydır.
-Kıta sahanlığı geniş, deniz derinliği azdır.
-Falez oluşumu zordur.
2-Boyuna Kıyı (Karadeniz)
Dağların kıyıya paralel uzandığı kıyı tipidir.
-Girinti çıkıntı azdır.
-Köy, Körfez sayısı azdır.
-Kita sahanlığı dar, deniz derinliği fazladır.
-Doğal liman azdır.
-Denizellik iç kısımlara sokulamaz. 3-Ria Tipi Kıyı (TR)
-İstanbul Boğazları, Çanakkale
4-Limanlı Kıyı
5-Dalmaçya Tipi Kıyı (TR)
Kaş-Finike arası (nokta nokta gözüken adalar)
6-Haliç ve Watt Tipi Kıyı
Gel-git çok etkilidir.
7-Fiyort Tipi Kıyı
Kutuplar yakın yerlerde görülür.
8-Skyer Tipi Kıyılar
9-Mercanlı Kıyı Tipi
Sular Coğrafyası
Yüzey Suları
-Okyanus
-Deniz
-Göl
-Akarsu
Yeraltı Suları
-Artezyen Kaynağı
-Yamaç Kaynağı
-Fay Kaynağı
-Karstik Kaynak
-Gayzer
Okyanus: Kıtalar arasındaki boşlukları dolduran büyük su kütleleridir.
Deniz: Okyanusların kenarında bulunan yada kıta içlerindeki çukurları dolduran, okyanuslarla
bağlantısı olan sulardır.
Göl: Kara içlerindeki çukurları dolduran deniz ve okyanuslarla bağlantısı olmayan su kütleleri
Gölün kimyasal Özelliklerini Belirleyen Faktörler
1- İklim
2- Araziyi oluşturan kayaçların özellikleri
3- Gölü besleyen akarsuların özellikleri
4- Büyüklüğü ve derinliği
5- Gölün gideğenin varlığı
Oluşumlarına Göre Göller
1-Tektonik Göl
Yerkabuğu hareketleri sonucu oluşan çukurlarda bulunan sulardır.
Hazar gölü = Dünyanın en büyük gölü
Aral Gölü, Ulubat-İznik (Bursa), Seyfe (Kırşehir), Tuz Gölü (Konya)
2-Volkanik Göl
Volkanik patlamalar sonucunda oluşan çukurlarda bulunan sulardır.
Nemrut (Bitlis), Gölcük Gölü (Bolu)
3-Buzul Gölleri
Buzulların aşındırmasıyla oluşan çukurlarda bulunan sulardır.
Aynalı-Kilimli (Uludağ), Karagöl (Balkar)
4-Karstik Göl
Karstik aşınım sonucunda çukurlarda bulunan sulardır.
Avlan (Antalya), Sula-Kızören (Konya) 5-Set Gölleri (Akarsuların önüne heyelan çekilir)
a)Heyelan Set Gölü: Abant, Sera, Yedigöller
b)Alüvyal Set Gölü: Magan, Eymir, Bafa
c)Lav Set Gölü: Balık, Aktaş, Haçlı
d)Kıyı Set Gölü: Büyük çekmece, Küçük çekmece, Terkos
Yeraltı Suları
1-Artezyen Kaynağı (Kuyu suyu)
Geçinimsiz iki tabaka arası tüneyen sudur, sondaj yöntemiyle yeryüzüne çıkartılır.Genelde
tarım ve sulamada kullanılır.
2-Yamaç Kaynağı (İçme suyu)
Yeraltında bulunan suların bir yamaç tarafından önlerinin kesilmesiyle oluşan
sulardır.Genelde içmede kullanılır.
3-Karstik Kaynak
Karstik arazilerde bulunan yeraltı sularıdır. Kireç oranı yüksektir
"Voklüz" adı da verilir. Akdeniz çevresinde yaygındır.
4-Fay Kaynağı (Kaplıcalar)
Yeraltında bulunan suların bir fay boyunca yeryüzüne çıkmasıyla oluşur.Suları genelde sıcak
ve mineral oranı yüksektir. Ege'de yaygındır
Konut ve sera ısıtımında, sağlık turizminde ve jeotermal enerji üretiminde kullanılır.
5-Gayzer
Aktif volkanik bölgelerde yer altındaki sıcak suların ve su buharının belirli aralıklarla fışkırması
sonucu oluşan kaynaklara gayzer denir. ABD, İzlanda, Kanada ve Japonyada bulunur.
Türkiyede Akarsuların Özellikleri
1- Genelde Doğu-Batı doğrultusunda uzanırlar
2- Boyları genellikle kısadır
3- Akış hızları yüksektir
4- Hidroelektrik potansiyelleri yüksektir
5- Su sporlarına uygundur
6- Ulaşıma uygun değildir
7- Karadeniz hariç rejimleri düzensizdir
8- Denge profiline ulaşmamıştır.

Dış Kuvvetler

Aradığını bulamıyor musun? Diğer derslere göz at.

Knowunity, beş Avrupa ülkesinde 1 numaralı eğitim uygulaması!

Knowunity, Apple tarafından büyük ilgi gördü ve Almanya, İtalya, Polonya, İsviçre ve Birleşik Krallık'ta eğitim kategorisinde sürekli olarak en üst sıralarda yer aldı. Hemen Knowunity'e katıl ve dünya çapında milyonlarca öğrenciyle yardımlaş.

4.9+

20 M

#1

950 K+

Kararsız mısın? Bizi bir de dünyanın dört bir yanındaki kullanıcılarımızdan dinle!

Kesinlikle harika bir uygulama, resmen hayatımı kolaylaştırdı.

Uygulama çok basit ve iyi tasarlanmış. Şimdiye kadar aradığım her şeyi buldum

Ba-yıl-dım ❤️, çalışırken neredeyse her an kullanıyorum

Dış Kuvvetler

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Aradığını bulamıyor musun? Diğer derslere göz at.

Knowunity, beş Avrupa ülkesinde 1 numaralı eğitim uygulaması!

Knowunity, Apple tarafından büyük ilgi gördü ve Almanya, İtalya, Polonya, İsviçre ve Birleşik Krallık'ta eğitim kategorisinde sürekli olarak en üst sıralarda yer aldı. Hemen Knowunity'e katıl ve dünya çapında milyonlarca öğrenciyle yardımlaş.

4.9+

20 M

#1

950 K+

Kararsız mısın? Bizi bir de dünyanın dört bir yanındaki kullanıcılarımızdan dinle!

Kesinlikle harika bir uygulama, resmen hayatımı kolaylaştırdı.

Uygulama çok basit ve iyi tasarlanmış. Şimdiye kadar aradığım her şeyi buldum

Ba-yıl-dım ❤️, çalışırken neredeyse her an kullanıyorum