Coğrafyanın Tanımı, Önemi ve Gelişimi
Coğrafya nedir kısaca 9. sınıf düzeyinde anlatmak gerekirse, coğrafya doğal ortam ve insanlar arasındaki karşılıklı etkileşimi araştıran ve sonuçlarını sentezleyen bir bilimdir. Coğrafyanın alt dalları ve anlamları, bu geniş kapsamlı bilimin farklı yönlerini incelememizi sağlar.
Tanım: Coğrafya, doğal ortam ve insanlar arasındaki karşılıklı etkileşimi araştırarak sonuçlarını sentez halinde veren bilimdir.
Coğrafyanın ilkeleri şunlardır:
- Karşılıklı İlgi İlkesi (Bağlantı): Coğrafi olayların birbirleriyle olan ilişkilerini inceler.
- Dağılış İlkesi (Yayılma): Coğrafi olayların dağıldığı alanları (ülke, kıta) inceler.
- Nedensellik İlkesi: Coğrafi olayların nedenlerini açıklar.
Highlight: Coğrafyanın üç temel ilkesi - karşılıklı ilgi, dağılış ve nedensellik - coğrafi olayları anlamak ve açıklamak için kullanılan temel yaklaşımlardır.
Coğrafyanın etkileşimde olduğu bilimler arasında hidroloji, jeoloji, jeofizik, biyoloji, botanik, meteoroloji, ekonomi, sosyoloji, etnoloji, istatistik ve tarih bulunmaktadır. Bu etkileşim, coğrafyanın interdisipliner yapısını göstermektedir.
Örnek: Hidrografya, fiziki coğrafyanın bir alt dalı olarak, hidroloji biliminden yararlanır ve su kaynaklarını inceler.
Fiziki coğrafyanın alt dalları arasında jeomorfoloji, hidrografya, klimatoloji ve biyocoğrafya yer alırken, beşeri coğrafyanın alt dalları ekonomik coğrafya, kültürel coğrafya, nüfus coğrafyası ve tarihi coğrafyayı içerir.
Vocabulary: Jeomorfoloji: Yeryüzü şekillerini inceleyen bilim dalı.
Coğrafyanın gelişiminde önemli isimler yer almıştır:
Quote: "Yakın çağ'da yaşamış olan fiziki coğrafyanın kurucusu Alexander von Humboldt ve beşeri coğrafyanın kurucusu Carl Ritter modern coğrafyanın ortaya çıkmasında çalışmaları ile katkı sağlamışlardır."
Osmanlı İmparatorluğu'nda da coğrafya alanında önemli çalışmalar yapılmıştır:
Highlight: Osmanlı'da coğrafi çalışmalara ilk katkıyı Fatih Sultan Mehmet, Batlamyus'un kitabını ve haritasını tercüme ettirerek yapmıştır. Piri Reis'in Dünya Haritası ve Kitab-ı Bahriye, Evliya Çelebi'nin yazdığı Seyahatname, Katip Çelebi'nin yazdığı Cihannüma önemli coğrafi çalışmalardandır.
Bu bilgiler ışığında, coğrafyanın insan ve doğa arasındaki ilişkileri anlamak için kritik öneme sahip, geniş kapsamlı ve diğer bilimlerle yakından ilişkili bir bilim dalı olduğu anlaşılmaktadır. Coğrafyanın inceleme alanına giren doğal unsurlar ve coğrafyanın inceleme alanına giren beşeri unsurlar, bu bilimin çok yönlü yapısını ortaya koymaktadır.
