Coğrafi Koordinat Sistemi ve Coğrafi Konum
Coğrafi koordinat sistemi, yeryüzündeki herhangi bir noktanın konumunu belirlemek için kullanılan temel bir sistemdir. Bu sistem, dünya üzerindeki her yerin kesin konumunu tanımlamak için enlem ve boylam çizgilerini kullanır.
Coğrafi konum, bir kıtanın, ülkenin veya herhangi bir yerin dünya üzerindeki yerinin ifade edilmesidir. Bu konum iki şekilde belirlenir:
-
Matematiksel (mutlak) konum: Enlem ve boylamla ifade edilen, paralel ve meridyenlerden yararlanılarak belirlenen konumdur.
-
Göreceli konum: Bir yerin diğer yerlere göre konumunu, önemli merkezlere, ticaret yollarına, denizlere olan yakınlığını ifade eder.
Tanım: Matematiksel (mutlak) konum, bir yerin başlangıç meridyenine ve ekvatora göre açı cinsinden ifade edilen konumudur.
Paralellerin özellikleri:
• Başlangıç paraleli ekvatordur ve en uzun paraleldir.
• Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin boyları kısalır.
• Kuzey ve güney yarımkürede 90'ar paralel vardır.
• Her paralel çemberi yaklaşık 111 km'dir.
• Meridyenleri dik keserler.
• Doğu-batı yönünde uzanırlar.
Vurgu: Her iki yarımkürede 23°27' paralellerine dönence denir. Kuzey Yarımküre'de Yengeç Dönencesi, Güney Yarımküre'de Oğlak Dönencesi olarak adlandırılır.
Enlem, yeryüzündeki herhangi bir noktanın ekvatora olan açısal uzaklığıdır. Derece (°), dakika ('), saniye (") olarak ifade edilir. Enlem, bir yerin sahip olduğu coğrafi özelliklerin ortaya çıkmasında etkilidir. Bu etkiye "Enlem Etkisi" denir.
Örnek: Enlem etkisiyle iklim, bitki örtüsü, toprak çeşidi, akarsu rejimi gibi doğal olaylar değişir. Ayrıca nüfusun dağılışı, yerleşme şekilleri, yaşam tarzı gibi beşeri özellikler de enlemin etkisiyle belirlenir.
