Dersler

Cografya

Akdeniz Bölgesi ve Toros Dağları: Özellikler ve İller

Name: Knowunity
Brand: Knowunity

Görüntüle

Akdeniz Bölgesi ve Toros Dağları: Özellikler ve İller

Sıla

@silaefe

214 Takipçiler

Takip Et

Akdeniz Bölgesi, Türkiye'nin güneyinde yer alan önemli bir coğrafi bölgedir. Toros Dağları bölgenin kuzeyinde doğal bir sınır oluşturur ve bölgeye karakteristik özelliklerini kazandırır.

Bölge, batıdan doğuya doğru Antalya, Isparta, Burdur, Mersin, Adana, Osmaniye, Kahramanmaraş ve Hatay illerini kapsar. Akdeniz Bölgesi'nin özellikleri arasında Akdeniz iklimi, maki bitki örtüsü ve zengin tarım alanları yer alır. Bölgede yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. Akdeniz Bölgesi bitki örtüsü genellikle makilerden oluşur ve yüksek kesimlerde kızılçam ormanları görülür. Karstik şekiller bölgede yaygın olarak görülür ve özellikle Toros Dağları'nda polye, uvala, dolin gibi karstik oluşumlar bulunur.

Akdeniz Bölgesi kültürel özellikleri açısından oldukça zengindir. Yörük kültürü, geleneksel el sanatları, yemek kültürü ve festivaller bölgenin kültürel mirasının önemli parçalarıdır. Tarım faaliyetleri arasında narenciye, zeytin, pamuk ve seracılık öne çıkar. Toros Dağları üzerinde hayvancılık ve yaylacılık faaliyetleri yaygındır. Karstik arazi Türkiye'de en çok bu bölgede görülür ve özellikle Antalya, Mersin çevresinde yoğunlaşır. Bu jeolojik yapı, bölgenin su kaynakları ve yeraltı mağara sistemleri açısından büyük önem taşır.

23.07.2024

I AKDENİZ COĞRAFYASI 1. HAFTAL
a) JEOMORFOLOJİ (yüzey sekillen)
1. Dağlar
Bolgenin ana çatısını oluşturan toros Dağları;
Alp kiurim kusağını

Görüntüle

Akdeniz Bölgesi'nin Jeomorfolojik Özellikleri

Toros Dağları Akdeniz Bölgesi'nin en önemli jeomorfolojik yapısını oluşturur. Alp-Himalaya kıvrım sisteminin Türkiye'deki uzantısı olan bu dağlar, Girit ve Rodos adaları üzerinden Teke Yarımadası'na girerek doğu-batı doğrultusunda uzanır. Batı Toroslar, Teke Yarımadası ve Antalya Körfezi'nin doğu kesimini oluştururken, en önemli yükseltileri Akdağlar ve Beydağları'dır.

Tanım: Karstik şekiller, kireçtaşı gibi kolay eriyebilen kayaçların bulunduğu bölgelerde, yeraltı ve yerüstü sularının etkisiyle oluşan jeomorfolojik yapılardır.

Karstik arazi Türkiye'de en yaygın olarak Akdeniz Bölgesi'nde görülür. Bölgede lapya, dolin, obruk, polye gibi karstik şekiller yaygındır. Özellikle Toros Dağları'nın kireçtaşı yapısı, bu oluşumların gelişmesi için ideal ortam sağlar. Silifke'nin doğusunda yer alan Cennet ve Cehennem obrukları, bölgenin en dikkat çekici karstik oluşumlarındandır.

Bölgenin önemli platoları arasında Taşeli Platosu yer alır. Bu plato, Orta Toroslar'da Bolkar Dağları'ndan başlayarak batıda Taşkent-Hadım hattına kadar uzanır. Göksu Nehri ve kolları tarafından derince yarılmış olan plato, tarımsal faaliyetler için uygun polyeler barındırır.

Görüntüle

Akdeniz Bölgesi'nin Karstik Yapıları ve Özellikleri

Karstik şekiller Akdeniz Bölgesi'nde çeşitlilik gösterir. Lapyalar, Toroslar'ın kireçtaşı bulunan her yerinde görülürken, dolinler özellikle Karaman'ın güneyi, Mut'un kuzeydoğusu ve Göller Yöresi'nde yoğunlaşır.

Örnek: Yerköprü, Silifke'nin kuzeydoğusunda Göksu Nehri üzerinde bulunan 500 metre uzunluğunda doğal bir tüneldir. Traverten depoları altından sızan suların zamanla oluşturduğu bu yapı, karstik süreçlerin en etkileyici örneklerindendir.

Bölgedeki mağara sistemleri de oldukça gelişmiştir. Alanya Damlataş, Mersin Narlıkuyu, Düdensuyu ve Dim mağaraları bunların başlıcalarıdır. Bu mağaraların oluşumunda hem karstik süreçler hem de tektonik hareketler etkili olmuştur.

Polyeler, karstik arazi örnekleri arasında en büyük oluşumlardır ve genellikle Batı ve Orta Toroslar'da görülür. Suğla, Gembos ve Seki polyeleri önemli örneklerdir. Bu polyeler aynı zamanda yöresel tarım alanları olarak kullanılır.

Görüntüle

Akdeniz Bölgesi'nin Ovaları ve Delta Sistemleri

Akdeniz Bölgesi'nin özellikleri arasında önemli yer tutan ovalar, bölgenin tarımsal potansiyelini belirler. Köyceğiz ve Dalaman ovaları, Kuvaterner döneminde oluşmuş tektonik kökenli havzalarda yer alır. Köyceğiz Gölü'nün fazla suları Dalyan Çayı ile Akdeniz'e dökülür.

Önemli: Çukurova (Seyhan-Ceyhan Delta Ovası), Türkiye'nin en geniş ve verimli ovalarından biridir. Doğu-batı yönünde 100 km, kuzey-güney yönünde 70 km'lik bir alanı kaplar.

Göksu Deltası, çevresindeki göllerle birlikte 1515 km²'lik bir alanı kaplar ve 11 km uzunluğundadır. Esen Ovası ise Esen Çayı'nın körfezi doldurmasıyla oluşmuş alüvyal bir ovadır ve antik Likya kentlerine ev sahipliği yapar.

Görüntüle

Akdeniz Bölgesi'nin Jeomorfolojik Önemi ve Kültürel Etkisi

Akdeniz Bölgesi kültürel özellikleri, büyük ölçüde bölgenin jeomorfolojik yapısından etkilenmiştir. Toros Dağları'nın varlığı, yerleşim düzenini ve yaşam biçimini şekillendirmiştir. Orta Akdeniz'de hangi iller var sorusuna cevap olarak, bu dağ silsilesinin eteklerinde kurulmuş Antalya, Isparta, Burdur gibi iller örnek verilebilir.

Vurgu: Akdeniz Bölgesi'ndeki karstik oluşumlar, sadece jeolojik açıdan değil, tarih boyunca insanların yerleşim ve tarım faaliyetlerini de etkilemiştir.

Akdeniz Bölgesi bitki örtüsü de bu jeomorfolojik yapıya uyum sağlamıştır. Kireçtaşı yapısı ve karstik araziler, kendine özgü bir flora oluşmasını sağlamıştır. Özellikle maki ve kızılçam ormanları, bölgenin karakteristik bitki örtüsünü oluşturur.

Görüntüle

Akdeniz Bölgesi'nin Kıyı Şekilleri ve Coğrafi Özellikleri

Akdeniz Bölgesi'nin kıyı şekilleri, kendine özgü jeomorfolojik yapısıyla dikkat çeker. Bölgenin kıta sahanlığı, İskenderun ve Mersin körfezleri hariç oldukça dardır. Kıyının doğu kesiminde deniz aniden derinleşir ve Kaş-Finike açıklarında derinlik 2000 metreye ulaşır. Antalya Körfezi'nde ise bu derinlik 200 metre civarındadır.

Tanım: Kıta sahanlığı, kıtaların deniz altındaki uzantısıdır ve genellikle 200 metre derinliğe kadar olan bölgeyi kapsar.

Manavgat-Anamur arasındaki kıyı şeridi düzensiz bir yapıya sahiptir ve denizaltı kanyon ve vadileriyle karakterize edilir. Toros Dağları kıyıya yaklaştığı bölgelerde, özellikle Taşeli ve Teke yarımadalarında, Karadeniz kıyılarına benzer dik falezli kıyılar görülür. Köyceğiz'den Kemer'e kadar olan bölgede falezli kıyılar hakimdir.

Antalya civarında yüksek falezli kıyılar görülürken, Aksu Çayı civarında alçak, alüvyal kıyılara geçiş yapar. Bu yapı Manavgat'a kadar devam eder. Altınkum-Alanya arası alçak kıyı özelliği gösterirken, Alanya-Gazipaşa arası tekrar yüksek kıyı tipine döner. İskenderun Körfezi boyunca plajlı, alçak kıyılar uzanırken, Nur Dağları'nın kıyıya yaklaştığı kesimlerde yüksek kıyılar görülür.

Görüntüle

Akdeniz Bölgesi'nin Akarsuları ve Gölleri

Akdeniz Bölgesi'nin akarsu sistemi oldukça zengindir. Göller Yöresi dışındaki tüm akarsular Akdeniz'e dökülür. Bölgenin önemli akarsuları arasında Ceyhan, Seyhan, ASİ (Suriye sınırından gelen), Göksu, Manavgat, Köprüçay, Aksu, Kocaçay ve Alakır nehirleri bulunur.

Önemli: Karstik kaynaklardan beslenen akarsular, vadi içinde aniden ortaya çıkar ve düzenli akım gösterir.

Karstik şekiller bölgede yaygın olarak görülür ve akarsuların beslenmesinde önemli rol oynar. Örneğin, Eğirdir Gölü'nden ve Karamuk Gölü düdenlerinden gelen sular, Kovada Oluğu vasıtasıyla Aksu'ya karışır. Bölgedeki akarsular genellikle Akdeniz rejimi gösterir; kış döneminde yağışlarla birlikte akım yükselir, yaz döneminde ise buharlaşmanın artması ve yağışların azalmasıyla düşer.

Seyhan ve Ceyhan nehirlerinde, özellikle ilkbahar döneminde karların erimesiyle birlikte akım artar ve zaman zaman şiddetli taşkınlar oluşur. Orta Akdeniz'den gelen cephe sistemleri uzun süreli yağışlara neden olarak akımda ani yükselmelere yol açabilir.

Görüntüle

Akdeniz Bölgesi'nin Göl Sistemleri

Akdeniz Bölgesi, Türkiye'nin en zengin göl sistemlerinden birine sahiptir. Göller Yöresi'nde ülkemizin en büyük tatlı su göllerinden Beyşehir ve Eğirdir gölleri bulunur. Her iki gölün de gideğeni vardır; Beyşehir Gölü'nün fazla suları Çarşamba Çayı ile İç Anadolu'ya akarken, Eğirdir Gölü suları Kovada Oluğu aracılığıyla Kovada Gölü'ne ve oradan Aksu'ya akar.

Örnek: Burdur ve Acı göller kapalı havzalarda yer aldıklarından suları tuzlu olup, içme ve kullanma suyu olarak uygun değildir.

Göller Yöresi'nde çok sayıda karstik ve tektonik göl yer alır. Bunların başlıcaları Yarışlı (Burdur) ve Salda Gölü'dür (Yeşilova kuzeybatısı). Bazı göller zaman zaman kurur ve düdenlerin tıkanmasıyla sığ göl halini alır. Kestel Gölü bunlardan biridir.

Bölgede tarım amaçlı kurutulan göller de vardır: Avlan (Elmalı havzasında) ve Amik (Antakya-Maraş grabeni güneyinde). Ayrıca enerji üretimi için yapılmış Seyhan Barajı, Oymapınar Barajı, Manavgat Barajı, Çatalan Barajı ve Kartalkaya Barajı gibi önemli baraj gölleri bulunur.

Görüntüle

Akdeniz Bölgesi'nin Jeomorfolojik Evrimi

Akdeniz Bölgesi'nin jeomorfolojik evrimi üç ana dönemde incelenebilir. Paleozoyik dönemde Toros Dağları'nın bulunduğu alan farklı denizel ortamlarla kaplıydı. Alanya-Anamur arasında Silüriyen-Ordovisyen denizinde kireçli ve killi malzeme çökelirken, Bolkar ve Aladağlar'ın bulunduğu kısım Permokarbonifer'de derin denizle kaplıydı.

Vurgu: Mesozoyik dönemde Tetis Denizi'nin tabanında magmadan gelen lavlar yayılmış ve üzerine binlerce metre kalınlığında karbonatlı malzemeler çökelmiştir.

Tersiyer döneminde Teke yarımadasında çökmeler meydana gelmiş ve çöken sahalar sığ denizlerle kaplanmıştır. Elmalı-Acıpayam, Korkuteli ve Kemer çöküntü sahalarında görülen beyaz kireçli çökeller bu döneme aittir. Üçüncü Jeolojik Zaman'ın ortalarına doğru Orta Toroslar'ın bulunduğu alan bütünüyle alçalmış ve Taşeli platosunun bulunduğu saha Alt Miyosen Denizi ile kaplanmıştır.

Görüntüle

Toros Dağları ve Akdeniz Bölgesi'nin Jeolojik Özellikleri

Toros Dağları ve çevresindeki jeolojik yapı, Tersiyer döneminin sonundan Kuvaterner başlarına kadar önemli değişimler geçirmiştir. Özellikle Taşeli Platosu'nun bulunduğu bölgede denizin çekilmesiyle birlikte Toroslar bütünüyle yükselmiş ve bugünkü görünümünü almıştır. Bu süreçte Ecemiş Oluğu olarak bilinen önemli bir kırık hat oluşmuş, aynı zamanda Köyceğiz Gölü ve Esen Çayı gibi önemli su kaynakları ortaya çıkmıştır.

Akdeniz Bölgesi'nin özellikleri arasında en dikkat çekici olanı, bölgenin jeolojik yapısıdır. Kahramanmaraş ve Antakya çöküntü sahası Kuvaterner döneminde oluşmuştur. Ceyhan çevresinde volkanik aktiviteler sonucu oluşan genç volkan konileri bulunmaktadır. Karstik arazi Türkiye'de en belirgin şekilde bu bölgede görülür, özellikle Toroslar'ın yükselmesiyle kireçtaşlarının aşınması sonucu oluşan yeraltı akarsuları bölgenin karakteristik özelliklerindendir.

Tanım: Karstik şekiller, kireçtaşı gibi kolay çözünebilen kayaçların bulunduğu bölgelerde, yeraltı ve yerüstü sularının etkisiyle oluşan özel yer şekilleridir.

Akdeniz Bölgesi'nin kültürel özellikleri iklim koşullarıyla yakından ilişkilidir. Bölgede 1000 metreye kadar olan kıyı kesimlerinde tipik Akdeniz iklimi görülür. Bu iklim tipi, kışların ılık ve yağışlı, yazların sıcak ve kurak geçmesiyle karakterize edilir. Yüksek kesimlerde ise Akdeniz dağ iklimi hakimdir, bu bölgelerde kışlar soğuk ve karlı, yazlar ise serin ve nispeten yağışlı geçer.

Görüntüle

Akdeniz Bölgesi'nin Coğrafi ve Kültürel Yapısı

Akdeniz Bölgesi'nin illeri coğrafi konumlarına göre üç ana bölümde incelenir: Batı Akdeniz, Orta Akdeniz ve Doğu Akdeniz. Bu bölgelerdeki yerleşim birimleri, bulundukları coğrafi yapıya göre kendine özgü kültürel özellikler geliştirmiştir. Toros Dağları nerede başlar nerede biter sorusunun cevabı, bu dağ silsilesinin Akdeniz Bölgesi'nin kuzeyini boydan boya kapladığını gösterir.

Akdeniz Bölgesi bitki örtüsü, Akdeniz ikliminin karakteristik özelliklerini yansıtır. Maki ve kızılçam ormanları bölgenin doğal bitki örtüsünü oluşturur. Toros Dağları hangi dağlar var sorusuna cevap olarak, bu sıradağların Batı, Orta ve Doğu Toroslar olmak üzere üç ana bölümden oluştuğunu söyleyebiliriz.

Önemli: Akdeniz Bölgesi'nde görülen karstik şekiller, Türkiye'nin en önemli jeolojik oluşumları arasındadır ve dünya çapında önem taşır.

Bölgenin topografik yapısı ve iklim özellikleri, yerleşim yerlerinin dağılımını ve ekonomik faaliyetleri doğrudan etkilemiştir. Türkiye'de karstik şekiller en yaygın olarak bu bölgede görülür ve bu durum bölgenin su kaynakları, tarım alanları ve yerleşim yerlerinin dağılımında belirleyici rol oynar.

Görüntüle

Akdeniz Bölgesi'nin Jeomorfolojik Özellikleri

Akdeniz Bölgesi'nin özellikleri maddeler halinde incelendiğinde, jeomorfolojik yapının ön plana çıktığı görülür. Bölgenin ana çatısını oluşturan Toros Dağları, Alp-Himalaya kıvrım kuşağının Türkiye'deki uzantısıdır. Bu dağlar, Girit ve Rodos adaları üzerinden Teke Yarımadası'nda Türkiye'ye girer ve Anadolu'nun güneyine paralel uzanır.

Highlight: Toros Dağları, Akdeniz Bölgesi'nin iklimini ve bitki örtüsünü şekillendiren en önemli coğrafi unsurdur.

Batı Toroslar'da önemli yükseltiler bulunur. Teke Yarımadası'nda kuzeydoğu-güney yönünde uzanan Torosların önemli kolları, batıda Akdağlar ve Katrancı Dağı, ikinci sırada ise Antalya Körfezi'nin batısında uzanan Beydağları'dır. En yüksek zirveler 3070 ve 2974 metre yüksekliğindedir.

Vocabulary: Teke Yöresi - Antalya ve Fethiye arasında Akdeniz'e doğru olan çıkıntıya verilen isim.

Bölgede çökme sonucu oluşmuş oluklar ve bunların içerisinde ovalar ve göller bulunur. Burdur, Acıpayam, Tefenni ve Elmalı ovaları ile Burdur, Acıgöl, Yarışlı ve Salda Gölleri bu oluklara örnek verilebilir.