Sindirim sistemi

Alternatif metin:

karbonhidratlar doki glikosit bağı, proteinlerdeki peptit bog, koparıbrak monosokkaritler, amino asitler, yog asidi ve gliseroller oluşur. Böylece büyük moleküller Ikon ve len fe geçebilecek kodar küçültülür. yağlardakı ester bağı Pankreas Safra Kesesi Kalin Bağırsak • Tukürük bezler.dil, dişler, pankreas, karo ciger ve safra kesesi sindirime yardıma organlardır. AĞIZ • Hem mekanik hem de kimyosal sindirimin -Mine Taç İnce yapıldığı bölümdür. Dentin Bağırsak -Diş Eti • Ağız boşluğunun iç yüzey çok katlı Boyun yassi -Pulpa Kök Kemik Apandis Rektum Anüs epitel hücrelerinden oluşmuş muko20 ile kaplıdır. • Ağız boşluğunda dil ve dişler bulunur Dil besini lokma haline getirerek yuto go gönderilme- sini sağlar. Dişler kesme, parçalama öğütme işlevleri ile besinin yüzey alanını artırarak Sindirime ugrotir. metonik Dişlerin sene kemiği için deki kısmına kök dış to kalan görünen kısmino tas, diş etiyle sarılı kısmına boyun denir. -Sinirler Kan Damarları örten koruyucu kısım mine; • Dis, distan ise doğru ; mine, dentin, ve pulpa (öz bölgesi) olmak üzere us tobakodon oluşur En dis yüzeyini minenin altındakı kemik sertliğindeki kısımo dentini sinir ve bağ dokudan oluşan kısımo pulpo denir. • Dişler biçimlerine ve görevlerine göre; kesici dişler, köpek dişleri,ōn azı ve arko 021 dişleri olarak isimlendirilir. • Dişlerimizin dayanıklılığını vücudun en sert ve en • yoğun miner alleşmiş maddesi olan diş minesi sağlar. • Mine dişe beyoz rengini verirken dentin sarı - koyu rengini verir. Diş yaşlandık ço dentin miktori or tar, mine miktarı azalır. Bu da yaşlandık- so dişlerin daho son görünmesine sebep olur. • Mine tobako sında sinir hücreleri olmadığı için bu toboko duyarlı değildir. Diş minesi Sinirlerle kopli olsaydı yemek yerken, sırma, ezme signeme gibi durumlordo cot ocı şekerdi. • Ağız boşluğuno solgilonon tükürük; kulak altı, cene alti ve dil altında bulunon tükürük bezleri tarafından salgılanır. Tükürük SNISI İçinde glikogenin kimyasal sindirimini başlatan amilaz enzimi, mukus ve tampon bileşikler, ağız yoluyla girebilecek bakterilere karşı antimikrobiyal etki yaparak koruma sağlayan l1202im enzimleri bulunur. nişasto ve YUTAK (FARINKS) Besin kanalında hareketi kolaylaştırır. -Yutak Dil Epiglottis • Yutak ağızın gerisinde yemek ve soluk borusunun başlangıcında yer alan, kas ve zor yapıdaki boşluktur. • Üstte ağız ve burun boşluğuna, alttan ise yemek borusuna açılır. Ağızda öğütülen besin- lerin yemek borusuna iletilmesini sağlar. • Yutkunma sırasında girtlak kapağı (epiglottis), soluk borusunu kopotorak besinlerin • -Yemek Borusu -Soluk Borusu Soluk borusuno koçmasını önler. Yutmo refleksinde sorun olursa, besin soluk borusuna giderek boğulmaya yol açabilir. NOT-Cigneme oloy, istemli olarak başlayıp istemli olarak devam eder. NOT- Sindirim kanalında bulunan sfinkter denen kopokçık sayesinde besinin sindirim YEMEK BORUSU (ÖZOFAGUS) - Yemek Borusu Kasılma • Yutak ile mide arasında bulunan ve yaklaşık 25 cm uzunluğundaki kaslı bir kanaldır. Yemek borusu en içte mukoza tabakası, ortodo düz boslar, en disto ise boğ doku tabakasından oluşur. yapı sindirim kanalı boyunca devam eder. Peristaltik Dalga Bu Besin • Yemek borusundaki düz koşların kasılıp gevşemesi sonucu oluşan dolga hareketine peristaltik hareketler denir. Yemek borusu besini peristaltik hareketlerle yutokton mideye doğru iletir. NOT Yemek borusundo mekanik ve kimyosal sindirim olmo2. → Gevşeme ince bağırsağa bağlandığı bölüme • Besinlerin geçici olarak depo MİDE Sindirimin yapıldığı edildiği, mekonik ve kese şeklindel organdır. Onikiparmak Bağırsağı Kardia kimyasal • Midenin yemek borusuna ve oniki parmak bağırsağı- no boğlandığı kısımlarda kapakçıklar bulunur. Midenin yemek borusuno boğlandığı bölgeye kordia, ise pilor ad verilic Pilor Yemek Borusu Mide Mukoza • Midenin yapısında isten diso doğru: muko 20, duz kos ve bağ doku tobakosi bulunur. Bağ dokunun dışı ise periton 2011 ile örtülüdür. Mideye besinler ulaşınca mide bezlerinden mide 62 suyu salgılanır. Mide 02 suyu içinde, pepsin en ziminin inaktif şekli olan pepsinogen, HCI ve yüzeyini koruyan mukus bulunur. mide NOT-Goblet hücrelerinin salgıladığı mukus, mideyi HCI`nin zararlı etkilerinden korur. NOT- Gastrin hormonu mide boşluğunda bulunmaz. Kono solgılanır. Kan yoluylo tekror mideyı uyarır. • HCI, posif holdeki pepsinogen aktifleştirir ve pepsine dönüştürür. Pepsin proteinlerin kimyasal sindirimini sağlar. • Midenin salgı yapması hormonal, sinirsel ve mekanik olarak kontrol edilir. Mide 82 suyunun salgılanmasi vogus sinin (sinirsel etki) ve gastrin (hormonal etki) hormonu tarafından düzenlenir. Besinlerin mide duvarıylo temosi (mekanik etki), kokusu yada görüntüsü vagus siniri uyarısıyla mide bezlerinden gastrin hormonu salgilatır. Bu hormon mide 02 solgısını artırır. • Midede besin kimus adı verilen bulam as haline getirilir İNCE BAĞIRSAK • Sindirim sisteminin yaklaşık 6-7 metrelik boyu ile en uzun Besinlerin bölgesidir. kimyasal sindiriminin tamamlanması ve kano emilimi burado gerçekleşir. • İlk 25 cm'lik bölümüne onikiparmak bağırsağı (duodenum), or to kismino boş bağırsak (jejunum). kalın bağırsağa bağlanan kısmına ise Livrımlı boğir sok (ileum) adı verilir. • ince bağırsak dıştan ice doğru; boĝ doku, düz koslar ile epitel dokudon oluşur. Bağ dokunun üzerini periton denen karın sarı örter. ortiran villus adı verilen kıvrımlardon oluşur. Villusların bağırsak içine bakan yüzeylerinde ise • İnce bağırsağın iç yüzeyi emilim mikro villus denen uzantılar bulunur. yüzeyini • Kimusun oniki pormok bağırsağına geçmesiyle, bağırsak epiteli tarafından sekretin ve kolesistokinin hormonları salgılanır, Hormon Hedef Organın Cevabı Salgılandığı Organ Hedef Organ Gostrin Mide Mide Mide Pankreastan bikarbonat iyonlarını salgilatorak Öz suyu salgılanması Onikiparmak Bağırsağı Ponkreas Sekretin Onikiparmak Bağırsağı Karaciğer ince bağırsak pH'sini düzenler. Karaciğerlerde safra üretimini ve salgılanmasını sağlar. Onikiparmak Bağırsağı Ponkreas Pankreas enzimlerinin salgılanmasını sağlar Kolesistokinin Onikiparmak Bağırsağı Sofro Kesesi Safra kesesinin kasılmasını ve burado depolonon sofronn onikiparmak bağırsağıno dökülmesini sağlar. NOT- Hormonlar kanda bulunur. Sindirim kanalında hormon yoktur. NOT Pankreas mide ince bağırsak karmo bezdir. NOT= Pankreas 02 suyu bazik bir sıvıdır Bu salgı taşıdığı bikarbonat iyonları sayesinde, sofra ile birlikte mideden ince bağırsaĝo gelen asit özellikteki kimusun nötralleşmesini sağlar. ince bağırsağın salgıladığı enzimler; enterokinaz, amino peptido2, tripeptido2, dipeptido2, maltaz, lokto₂, sükroz ve dekstrino2dır. • Besinlerin emilim olayi viluslarda bulunan kon kılcal damarları ve lenf kılcallarında gerçekleşir. -Duodenum Jejunum İleum Lenf Kılcal Damarları Mikrovillus Villus Kılcal Kan Damarları KALIN BAĞIRSAK • Sindirim kanalının ince bağırsaktan sonra başlayıp anus ile biten yaklaşık 1,5-2 metre uzunluğundaki kısmıdır. • İnce bağırsağa bağlandığı yerde kör bağırsak çekum yer alır. Kör bağırsağın ucundaki çıkıntıya apandis adı verilir. Anüs ile birleştiği kısım ise düz bağırsak (rektum) adını alır. NOT-Kolin bağırsağın yapısındo villus bulunmaz ve burodo kimyasal sindirim gerçekleşmez NOT-Kolin bağırsak to organik modde emilimi olur (vitamin). Fokot organik besin monomerlerinin emilimi olmaz. • Kolin bağırsağın temel işlevi. geçici olarak depolanan Sindirim atıklarındaki su ve elektrolitlerin (No*. CI¯. K* gibi) emilimini sağlamaktır • Kalın bağırsakta yosoyon bazı simbiyotik bakterilerin sentezlediği K ve B vitaminlerinin emilimi burada gerçekleşir. • Dışkının yapısında bozi bakteriler, tu2, sindirilmemiş diğer atık maddeler ve selvilo2 lifleri bulunur. In Sondo seluloz Sindirimi olmaz. Fotot seluloz lifleri, mukus salgısının artmasında ve diştinin boğarsok to ilerlemesini sağlar. NOT- Uzun süreli antibiyotik kullanımı, bağırsaklar da yaşayan B ve K vitamini üreten faydalı bakterilerin zarar görmesine neden olduğundan vitamini eksikliğine yol açar. B ve K SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLAR VE YAPILAR TÜKÜRÜK BEZLERİ Tukurük bezleri tarafından salgılanan tükürük ağzın nemli kalmasında, besinlerin koy kayganlaşması ve totların alınmasında, karbonhidratların kimyasal Sindiriminin başlamasında görevlidir. Ayrıca tükürükte bulunan liz0zim enzimi. bakteri hücre duvarını parçalayan antibakteriyel etkisi sayesinde diş çürümelerine neden olan bakterilerin NOT- Gözyaşı 1, ter, burun salgısı KARACİĞER edilmesini sağlar. ve tükürük içerisinde bulunan li202im enzimi, vücudu mikroplara karşı korur. Yaklaşık 1.5 kg ağırlığı ile deriden sonra vücudun en ağır organıdır. Sorg ve sol lop olmak üzere iki loptan oluşan karaciğer, canlılık için olduk so onemli olon su görevleri yerine getirir; • Yoğlanın mekanik Sindirimi sağlayan So fro salgısını üretir. Üretilen safra, safra kesesinde depolanır. • Glikozun fozlosını glikogen olarak depolar. Gerektiğinde tekrar glikoza çevirip kono verif • A.D.E.K vitominlerini ve demir minerallerin depolar. Provitomin A`y.. A vitominine dönüştürür. Alkolun ve ilaçların 20rarlı etkilerini 020lter. Zehirli moddeleri etkisiz hole getirir. Hidrogen peroksiti (H₂O₂) parçalayan katolaz enzimini üretir. • Zehirli olan amonyağı (NH3), doho 02 zehirli olan üreye Sevirir. • Besin maddelerinin birbirine dönüşmesini sağlar. (Aminoasit →Gliko2). Temel ominoasitler dışındakı amino asitleri sentealer • Kan proteinlerini (albumin, globulin, fibrinogen) sentealer. • Yoşlanmış ve işlev görmeyen alyuvarları kupfer hücreleri ile parcalar. . Embriyonik dönemde kan hücrelerini sentezler. • Kandaki Steroit Karaciğer yapılı hormonların seviyesini ayorlar, fozlosını kandan uzaklaştırır. NOT Tokken, kopi toplardamarındaki besin Vater Kabarcığı Safra Kesesi derişimi loro ciğer üstü toplardamarındaki besin Koledok Kanalı Safra Kanalı Alt Ana Toplardamar AORT derişimi. Acken Loro ciğer üstü toplardamarındaki besin. KARACİĞER Pankreas Wirsung Kanalı Onikiparmak Bağırsağı derişimi kapı toplardamarındaki besin derişimi NOT- Korociĝere başlico iki koynaktan kon gelir. Birincisi T Karaciğer Üstü Karaciğer Atardamarı Kapı Toplardamarı Toplardamarı İnce Bağırsak dolak ve sindirim kanalından gelen kapı toplardamarıdır. İkincisi ise portton ayrılarak temiz kanı getiren karaciğer atardamarıdır. Karaciğerden çıkan ve koni kalbe götüren damar ise karaciğer üstü toplardamarıdır. PANKREAS Pankreas hem endokrin hem de etao krin bez olarak görev yapan, karma bez görevin de dir. • Pankreas sindirim enzimleri ve bikarbonot iyonlarını taşıyan Sindirim SIVISI üreterek egzokrin bez; insülin ve üreterek endokrin bez özelliğini gösterir. • Pankreas ö2 suyu, wirsung kanalı ile ince bağırsağın vater kabarcıĝına dökülür. • Ponkreos 82 suyu glukagon hormonları içinde; amilaz, lipoz, tripsinogen, kimotripsinogen, karboksi peptidaz ve nükleozlor gibi sindirim enzimleri bulunur. SAFRA KESESİ Karociĝerin altında bulunan, kaslı bir yapıdır. Karaciğerde üretilen safra buraya gelir ve depolanır. • Kolesistokinin hormonu safra kesesini uyararak so fro SNisinin solgilon mosını sağlor Sofranın içinde su, sodyum bikarbonat, safro tuzları, sofra pigmentleri, kolesterol, yağ asitleri ve bilurubin bulunur • Safro koledok kanalından oniki parmak bağırsağının vater kabarcığına dökülür ve burada yağları daha küçük domlocıklarıno parçalayarak mekanik sindirim • yapar. Bağırsak hareketini artır. • Safro tuzları yağların ve yagdo eriyen vitominlerin emilimini kolaylaştırır Hemoglobinin parçalanması sonucu oluşan bilurubin gibi yıkım ürünlerinin atılmasında rol oynar. • Antiseptik özelliği ile bağırsakto zararlı bakterilerin üretilmesini engeller • Safranın içerisinde bulunan maddelerin oranlarında bir bozulma olduğunda bu moddelerin (kolesterol, bilurubin) kristal şeklinde çökmesi safro tosi oluşumu için zemin oluşturur. NOT- Sofroy, so fro kesen üretmez. NOT- Sofra kimyosol sindirim дортог BESİNLERİN KİMYASAL SİNDİRİMİ KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİ Karbonhidratların kimyasal sindirimi ağızda başlar, ince bağırsakto biter. Midede karbonhidratların kimyasal sindirimi olmaz Bağırsakto Nisosto veya Glikojen +Su Amilor (Tükörük) Moltoa + Dekstrin Nisosto veyo Glikojen +Su Amiloz (Pankreas) Moltoa +Dekstrin Моног Moltoa +Su Gliko2 + Gliko2 Sukraz Sükroz + Su ·Glikoz + Fruktoz Laktoz+ Su Dekstrin+ (n-1) Su Dekstrinaz (n) Gliko2 Laktaz, Glikoz + Golaktoz YAĞLARIN SİNDİRİMİ Yağların kimyasal sindirimi ince bağırsakta başlar ve ince bağırsakto biter. Yağ Safra Svis Yağ Damlocıklan Yağ Damlocıkları + Su Lipa2 Yağ Asiti + Gliserol NOT-Midede karbonhidrat ve yağ sindirimi olmaz NOT- Pepsinogen, tripsinogen, bimotripsinogen enzimleri pasif olarak salgılanır. PROTEİNLERİN SİNDİRİMİ Proteinlerin kimyasal sindirimi midede başlar, ince bağırsakto biter. HCI Pepsinogen (Pasif) Pepsin (Aktif) Pepsin Protein +Su Polipeptit (Pepton) Ince Bağırsakta Enterokinaz Tripsinogen Trip Sin Trip Sin Kimotripsinogen Kimotripsin Trip sin ve Kimotripsin Polipeptit + Su Küçük Polipeptitler Aminopeptidoz Küçük Polipeptitler + Su Karboksi peptidoz Tripeptitler + Dipeptitler + Aminoositler NÜKLEİK ASİTLERİN SİNDİRİMİ Nükleik asitlerin sindirimi pankreaston salgılanan nükleaz Tripeptitler + Dipeptitler + Su Dipeptido Tripeptido2 Aminoositler enzimi torofindon ince bağırsak to gerçekleştirir. Oluşan nükleotitler, ince bağırsak epitel hücrelerinden salgılanan nükleotidoz enzimlerinin etkisiyle 020th organik bazlaro, şekerlere ve fosfotloro ayrıştırılır. Nükleo2 DNA/RNA +Su Nükleotit Nükleotidoz Nükleotit + Su Organik Baz Şeker Fosfat NOT-Kalın bağırsakta kimyasal sindirim yoktur. NOT Sindirim enzimleri kando bulunmaz. NOT insan ve geçer. hoyvanların hücrelerinde nişosto sindirimi olmaz. Sindirim kanalında yani hücre dışında sındirilir. Glikoz olarak kano BESİNLERİN EMİLİMİ Sindirilen besinlerin yaklaşık 1.90°; ince bağırsakto emilir. İnce bağırsağın üst bölgelerinde sindirim, alt bölgelerinde emilim daha fazla gerçekleşir. İnce bağırsak yüzeyini artıran villus ve mikrovilluslar sayesinde emilim yüzeyi artar. Difüzyon ve aktif tosimo ile emilme gerçekleşir. Her vilusun yapısında kan kılcal damar aĝi ve lenf kilcoli bulunur. Vilus ve mikro viluslardo emilen besinler bu damarlaro dolosimino katılır. geçerek vücut NOT-Ağız ve midede emilim çok azdır. Ağızda bazı zehirler, nikotin ve iyanlar emilir. Mideden alkol, baz zehirler, potasyum, sodyum, klor iyonları ve Su emilir. Kalın bağırsakta su, Bvek vitaminleri ve mineraller emilir. KAN KILCALLARI İLE EMİLİM Glikoz, aminoasitler ve sudo eriyen B ve C vitaminleri, su ve mineroller viluslar doti kulcal kan damarları ile emilir. • Kan kılcalları ile emilen besinler kapı toplardamarı ile karaciğere gelir. Besin içeriğindeki toksik maddeler karaciğer tarafından etkisiz hale getirilir. Epitel Hücreleri Mikrovillus Lenf Kılcalı Kan Kılcalları Glikoz, aminoasitler, B ve C vitaminler Villus Bağırsak Boşluğu Mukoza Tabakası Kandaki foalo glikoz karociğerde glikojen olarak depolanır. • Daha sonra karaciğer üstü toplardamarından alt and toplardamara geçerek kolbin Soğ kulakçığına gelir ve vücudo gönderilir. Üst Ana Toplardamarlar Sol Köprücük Altı Toplardamarı Göğüs Kanalı Gliserol, Yağ Asitleri A.D. E ve K vitaminleri Alt Ana Toplardamar Karaciğer Üstü Toplardamarı Karaciğer Peke Sarnıcı Villus Epiteli Villus Epiteli (şilomikron oluşur.) Kapı Toplardamarı Lenf Düğümleri Kan Kilcolları Kapı Toplardaman Karociger Karaciğer Üstü Toplardamarı Alt Ano Toplardamarlar Kalbin Sag Kulak cığı Lenf Kilcallan Peke Sarnıcı Göğüs Konali Sol Köprücük Altı Toplardamarı (Silomikronlar Kana Karışır) Üst Ano Toplar damarlar Kılcal Kan Damarları Lenf Kılcalları -İnce Bağırsak LENF KILCALLARI İLE EMİLİM • Yağ asitleri, gliserol ve yağda sözünen vitaminler (A,D,E,K) villuslardaki lenf kulcalları tarafından emilir. • Villusların epitel hücrelerinde, yağ asidi ve gliserolden yeniden trigliserit Sentealenir. Daha sonra trigliseritlerin çevresi kolesterol ve özel proteinlerle Sarılarak silomikrona dönüştürülür • Silomikronlar, lenf kılcalları ile emildikten sonra, lenf toplardomarino geçer ve sırasıylo pake Sarnia, göğüs kanali, and lenf domarina taşınıp, kan dolaşımına sol köprücük altı toplardomar, ile katılır. Buradan üst and toplardamar ile kalbin sağ kulok sığına gelerek vücuda gonderilir. doğrudan kano geçip taşınması zararlıdır. Trigliseritler doğrudon kano geçerse nedenle trigliseritler silomikrono çevrilir. Bu büyük bir molekül olduğu için kon kılcallarına geçerek • Gliserol bir çeşit alkoldür. Bu nedenle gliserolün duvarino geçemez. yapışıp Damar damar tıkanma ihtimali vardır. Bu geçirgenliği fazla olan ve lenf kılcalina SİNDİRİM SİSTEMİ RAHATSIZLIKLARI taşınmak zorunda kalır domor • Sindirim sisteminin sağlığı için; dengeli beslenme alışkanlığı edinmek, besinleri iyi çiğnemek, lifli gıdalar tüketmek, sigara, alkol ve asitli içeceklerden uzak durmak, yeterince su içmek çok önemlidir. • Sindirim sistemi ile ilgili hastalıklara gastrit, ülser, reflü, lokto2 hassasiyeti, diş çürükleri, aftlar, hemoroit, kabızlık ve ishal örnek olarak verilebilir.