Pankreas: Karma Bir Bez
Pankreas, midenin alt kısmında bulunan yaprak şeklinde bir organdır. Hem endokrin hem de ekzokrin işlevlere sahip olması nedeniyle karma bez olarak adlandırılır.
Tanım: Karma bez, hem iç salgı (endokrin) hem de dış salgı (ekzokrin) yapabilen bezdir.
Pankreasın ekzokrin görevi, asiner hücreler tarafından gerçekleştirilir. Bu hücreler pankreas öz suyunu üreterek sindirime yardımcı olur.
Vurgu: Asiner hücreler, pankreas sindirim enzimlerini üreterek besinlerin parçalanmasına katkıda bulunur.
Pankreasın endokrin görevi, Langerhans adacıkları tarafından yerine getirilir. Bu adacıklar, kan şekeri düzeyini düzenleyen hormonları üretir.
Örnek: Langerhans adacıkları hangi hormonu üretir? Başlıca iki hormon üretir: alfa hücreleri glukagon, beta hücreleri ise insülin salgılar.
İnsülin hormonu, kan şekerini düşürücü etki gösterir. Glukozun hücrelere girmesini sağlar, karaciğer ve kas dokusunda glikojen olarak depolanmasını teşvik eder. Ayrıca protein ve yağ sentezini uyarır.
Vurgu: İnsülin ve glukagon ne işe yarar? İnsülin, kan şekerini düşürürken; glukagon, kan şekerini yükseltir.
Glukagon hormonu, insülinin tam tersi etki gösterir. Karaciğerde depolanmış glikojeni yıkarak kan şekeri seviyesini yükseltir. Ayrıca yağ ve proteinlerin yıkımını sağlayarak glikoz sentezini artırır.
Tanım: Glukagon hormonu görevi, düşük kan şekeri durumunda vücudun enerji ihtiyacını karşılamaktır.
Pankreas görevini yapmazsa ne olur? İnsülin yetersizliği durumunda, kan şekeri normal seviyeye düşürülemez. Bu durum, diyabet (şeker hastalığı) olarak adlandırılır. Glukoz idrarla atılır ve vücut hücrelerine yeterli enerji sağlanamaz.
Vurgu: Pankreas Hangi hormonu salgılar? Başlıca insülin ve glukagon hormonlarını salgılar, ancak somatostatin ve pankreatik polipeptid gibi diğer hormonları da üretir.
Son olarak, pankreasın ürettiği hormonlar antagonist ve sinerjist olarak çalışabilir. Örneğin, insülin ve glukagon antagonist hormonlardır, yani birbirlerinin etkisini tersine çevirirler. Glukagon, adrenalin ve adrenokortikotropik hormon ise sinerjist hormonlardır, yani birbirlerinin etkisini güçlendirirler.
Örnek: Glukagon ve insülin antagonist hormonlardır, kan şekeri seviyesini zıt yönlerde etkilerler.
