Dolaşım sistemi, kalp, damarlar ve kandan oluşan vücudumuzun yaşamsal sistemlerinden biridir. Kan dolaşım sistemi, vücudumuzda madde taşınması, hormonların iletimi, düzenleme, savunma ve koruma gibi hayati görevleri yerine getirir.

Tanım: Dolaşım sistemi, vücuttaki tüm hücrelere besin ve oksijen taşıyan, atık maddeleri uzaklaştıran ve vücut savunmasında rol oynayan yaşamsal bir sistemdir.

Kalp, göğüs boşluğunda ortada ancak sola meyilli konumlanmış, ortalama 280-300 gram ağırlığında bir organdır. Sağ akciğer 3 loblu, sol akciğer 2 lobludur ve kalp bu boşlukta yerleşmiştir. Kalp kası üç temel tabakadan oluşur: En dışta bağ dokudan yapılmış perikard, ortada kalp kasından oluşan miyokard ve en içte epitel dokudan oluşan endokard bulunur.

Özellikler: Kalbin çalışma mekanizması dört odacıklı bir yapı üzerinden işler. İki kulakçık ve iki karıncıktan oluşan kalbin sol tarafında daima temiz kan, sağ tarafında ise kirli kan bulunur. Kulakçıklar ve karıncıklar arasında tek yönlü kapakçıklar yer alır.

Kalbin çalışması sırasında gerçekleşen olaylar kendine özgü bir düzen içinde gerçekleşir. Kalp, miyokard tabakasında bulunan özel düğümler sayesinde kendi kendine çalışabilen bir organdır.

Önemli: Büyük kan dolaşımı kalpten başlayarak tüm vücudu dolaşır ve tekrar kalbe döner. Küçük kan dolaşımı ise kalp ile akciğerler arasında gerçekleşir.

Kalbin çalışması sırasında gerçekleşen olaylar sırasıyla şöyle gerçekleşir: SA düğümünden çıkan uyarı ile kulakçıklar kasılır, ardından bu uyarı AV düğümüne geçer ve his demetleri ile purkinje liflerine iletilir. Bu sayede karıncıklar kasılır ve bir kalp atımı tamamlanmış olur.

Örnek: Ergin bir insanda kalp dakikada 70-80 kez atar. Her atım yaklaşık 0,85 saniye sürer: 0,15 saniye kulakçık kasılması, 0,30 saniye karıncık kasılması ve 0,40 saniye dinlenme evresi.

Vücudumuzda üç temel damar çeşidi bulunur: Atardamarlar, toplardamarlar ve kılcal damarlar. Büyük kan dolaşımı nerede başlar nerede biter sorusunun cevabı, sol karıncıktan çıkan aort atardamarından başlayıp sağ kulakçıkta biter şeklindedir.

Tanım: Açık kan dolaşımı nedir: Bazı canlılarda görülen, kanın doğrudan vücut boşluğuna verildiği dolaşım sistemidir. İnsanlarda ise kapalı dolaşım sistemi bulunur.

Atardamarlar genellikle temiz kan taşır ve kalbin dışına doğru kan iletir. Toplardamarlar ise genellikle kirli kan taşır ve kanı kalbe geri getirir. Her iki damar türü de üç tabakadan oluşur: Dışta lifli bağ doku, ortada düz kas ve içte tek katlı yassı epitel doku.

Özellikler: Hızlı kan dolaşımı belirtileri arasında nabız artışı, yüzde kızarma ve vücut ısısında artış sayılabilir. Normal kan dolaşımının düzenlenmesi, sinir sistemi ve hormonlar tarafından kontrol edilir.

Dolaşım sistemi hastalıkları günümüzde en yaygın sağlık sorunları arasında yer alır. Kalp kası hastalığı belirtileri arasında göğüs ağrısı, nefes darlığı, yorgunluk ve çarpıntı sayılabilir.

Önemli: Kalp kası özellikleri arasında yorulmadan çalışabilmesi, istemsiz kasılması ve özel bir uyarı sistemiyle çalışması yer alır.

Kalbin sağlıklı çalışmasını etkileyen faktörler arasında kandaki karbondioksit oranı, vücut sıcaklığı, bazı hormonlar ve sinirsel uyarılar yer alır. Düzenli egzersiz, dengeli beslenme ve stresten uzak durma, dolaşım sistemi sağlığı için önemlidir.

Tanım: Dolaşım sistemi görevleri arasında besin ve oksijen taşınması, vücut savunması, hormon iletimi ve vücut ısısının düzenlenmesi yer alır.

Dolaşım sistemi vücudumuzun en önemli sistemlerinden biridir. Bu sistemin temel yapı taşlarından olan kılcal damarlar, vücut hücreleri ile kan arasındaki yaşamsal madde alışverişini sağlar. Kan dolaşım sisteminin en ince damarları olan kılcal damarlar, tek katlı yassı epitel dokudan oluşur.

Tanım: Starling hipotezi, kılcal damarlardaki madde değişimini açıklayan temel prensiptir. Bu değişim kan basıncı ve ozmotik basınç olmak üzere iki temel kuvvet tarafından yönetilir.

Kılcal damarlarda gerçekleşen madde değişimi, süzülme ve emilim olmak üzere iki aşamada gerçekleşir. Atardamara yakın bölümde kan basıncı 40 mmHg iken, ozmotik basınç 25 mmHg'dir. Bu fark, plazmanın dışarı süzülmesini sağlar. Toplardamara yakın bölümde ise kan basıncı 15 mmHg'ye düşer ve 10 mmHg'lik farkla doku sıvısı damara emilir.

Büyük kan dolaşımı ve küçük kan dolaşımı, vücudumuzdaki iki temel dolaşım sistemidir. Küçük kan dolaşımı, kirli kanın akciğerlerde temizlenmesini sağlarken, büyük kan dolaşımı temiz kanı vücudun tüm hücrelerine ulaştırır.

Önemli: Büyük kan dolaşımı nerede başlar nerede biter sorusunun cevabı: Sol karıncıktan başlar, sağ kulakçıkta sona erer. Aort atardamarı ile vücuda dağılan kan, üst ve alt ana toplardamarlar aracılığıyla kalbe geri döner.

Kalbin çalışma mekanizması bu iki dolaşımın kusursuz işlemesini sağlar. Kalp kası özellikleri sayesinde yorulmadan çalışarak kanın sürekli pompalanmasını sağlar. Kalbin çalışması sırasında gerçekleşen olaylar sırasıyla: Kulakçıkların kasılması, karıncıkların kasılması ve kalbin gevşeme evresidir.

Damarlar yapısal ve işlevsel özellikleri bakımından farklılıklar gösterir. Atardamarlar, kılcal damarlar ve toplardamarlar kan basıncı, akış hızı ve duvar kalınlığı gibi özellikler açısından birbirinden ayrılır.

Örnek: Kan basıncı atardamarlarda en yüksek, kılcal damarlarda orta, toplardamarlarda en düşüktür. Kan akış hızı atardamarlarda en yüksek, kılcal damarlarda en düşüktür.

Dolaşım sistemi hastalıkları genellikle bu damarların işlevlerinin bozulmasıyla ortaya çıkar. Özellikle kalp kası hastalığı belirtileri ve hızlı kan dolaşımı belirtileri, dolaşım sisteminin düzgün çalışmadığının göstergeleridir. Damar duvarı kalınlığı atardamarlarda en fazla, kılcal damarlarda en azdır. Bu yapısal özellikler, her damar tipinin kendine özgü görevini en iyi şekilde yerine getirmesini sağlar.