Dolaşım sistemi

Alternatif metin:

değişmez. Endokart: Tek katlı epitel dokudan oluşan bu taboka kolbin ic iç yüzeyini oluşturur. Коудал ve pürüssü bir yapiya sahiptir. İnsanın kalbi dört odockton oluşur. Üst kısımdo iki tane kulakçık (atrium), alt kısımdo ise iki tone karıncık (ventrikül) bulunur. Kalbin sol kısmı oksigence zengin, sağ kısmı oksigence fakir kandan oluşur. • Kalpte bulunan kapakçıklar, kanın doğru yönde akmasını sağlar ve kanın geri dönmesini engeller. Sağ kulakçık ile sağ karınak arasında bulunan kapakçığo triküspit kapakçık, sol kulokçık ile sol karıncık arasındaki kopok çığa ise biküspit (mitrol) kapakçık adı verilir. Bu ikisine AV (atrioventriküler) kapakçıklar denir. NOT- Triküspit ve biküspit kapakçıklar tek yönlü açılır. Kanın kulakçıklardan karıncıklardan gesmesine izin verir. Karıncıktan kulakçıklaro geri dönüşüne izin vermezler. Kalbin karıncıklarından çıkan atardomarların (oort ve akciğer otardomarı) başlangıç kısımlarında kapakçıkları (semilunar kapakçıklar) yarımay bulunur. Yarımay kapakçıkları karıncıklar kasıldığında, sol karıncıktaki kanın aort atardamarına; sağ karıncıktaki kanın ise akciğer atardamarına geçişine izin verir. Fakot karıncıkların gevşemesi sırasında atardamarlardaki kanın kolbe donmesine izin vermez. . geri Kapakçık yapısı bozuk olursa, kan kapakçıktan geriye doğru fışkırır. ve kolp üfürümü adı verilen anormal bir ses oluşur. • Damarlar kalp ile olan bağlantılarına göre adlandırılır. Kolpten çıkan damarlara atardamar, kalbe giden damarlara ise toplardamar adı verilir. • Kulakçıklara toplardamar bağlanır. Sol kulakçıĝo akciğer toplardaman, sağ kuloksiĝo ise üst and toplardamar ve alt and toplardamar bağlanır. • Karıncıklar atardamar ile bağlantılıdır. Sol karıncıktan oort atardamarı, sağ karıncıktan ise akciğer atardamarı çıkar. KALBİN ÇALIŞMASI • Kalp kasının kasılmasına sistol, gevşemesine ise diastol adı verilir. Kalbin bir odacının gevşemesiyle ° odaciĝo kan dolar; kasılmasıyla ile de o odocık taki bon, damarlara Ive yo diger odaciĝo aktarılır. Kalbin kulakçıkları aynı anda kasılırken bu sırada karıncık lar geuser, karıncıklar kasıldığında ise kulakçıklar gevşer. 2 Kulakçık Sistolu ve Karıncık Diastolu Kulakçık ve Karıncık Diastolu 0,4 sn 0,1 sn 0,3 sn ③Karıncık Sistolu ve Kulakçık Diastolu Kalp Döngüsü • Kalbin çalışmasını üst and toplardamarının sağ kulakçıkla birleştiği bölgede bulunan. sino atrial düğüm denetler. Sinootrial düğümü sinir hücrelerine benzeyen elektriksel impulslar üretir. Bu impulslar kulakçıkların kasılmasını sağlar. • Sinoatrial düğümden çıkan impulslar, kulakçıkların ve karıncıkların birleştiği yerde bulunan. atrioventrikular düğüme ulaşır Atrioventrikular düğümden gelen impulslar, karınakların duvarında bulunan his demetleri ve purkinje lifleri aracılığıyla kalbin us noktasına iletilir. Böylelikle karın cıkların kasılması sağlanır. Kalp döngüsü verilen bu süreç yaklaşık 0.85 sn sürer. Bu sürenin yaklaşık 0,15 saniyesi kulak şıkların kasılması. 0.30 saniyesi karıncıklanın kasılması, 0.40 saniyesi ise kalbin dinlenmesi ile geser • Kalbin ritmik kasılması ve gevşemesinin atardamarlarda his se dilmesine na biz adı verilir Dinlenme halinde bir bireyin nabal 60-80 civarındadır Kalbin kulakçık ve karıncıklanı belli bir düzende ve ritmik obrak kasılır. Bu düzenin bozulmasına aritmi adı verilir. Sinoatrial impulsun artması sinir sel etkiler, stres nedeniyle kalbin ritmi bozulabilir. Kalp hızının artmasına taşikardi, yavaşlamasına bradikardi denir. • Kalp atışı hızlanırsa kalp döngüsüde halanır. Bu durumda kolp. odacıkların tam olarak kanla dolmasına izin verecek kadar gevşeyemez. NOT Kalp dinlenme durumunda iken kulakçık ve karıncıklar aynı anda gevşemiş durumdadır. Fakat kulakçık ve karıncıklor aynı anda kasılmazlar. Kalp Atım Hızını Etkileyen Faktörler: Adrenalin ve tiroksin hormonları kalbin atış haını artırır. Asetil kolin hormonu kalbin atış hızını azaltır. . Sempatik sinir sistemi kalbin atış hızını artırırken parasempatik Sinir sistemi (vagus) azaltır. • Kanda karbondioksit yoğunluğunun artması kanın pH ini azaltır ve kalp atış hızı artar. • Nikotin, kafein ve tein gibi bazı kimyasallar kalp atış haını artırır. • Vücut sıcaklığının artması Sinoatrial düğümü uyarır. ve kalp atışı hızlanır. Bu durum ateşti hastalıklarda kalp atışının halanmasına neden olur. NOT-Damarlardaki kanın damar seperine yaptığı basınca tansiyon denir. Karıncıkların kasılmasıyla damarlardaki bosing ortar. Karıncıkların kasıl- masıyla damarlarda oluşan en büyük basınca büyük tansiyon, karıncıkların gevşemesiyle damarlarda duşan en küçük basınca küçük tansiyon denir. • Dolaşım sisteminin merkezinde kalp bulunmasına rağmen kanın tüm vücut hücrelerine kadar iletilmesi damarlar sayesinde gerçekleşir Atardamar, toplardamar KAN DAMARLARI Kılcal Damar Atardamar Ucu Atardamar Düz Kas Bağ Doku Endotel' Tabaka Toplardamar Ucu Kılcal Damar Endotel Toplardamar Tabaka - Düz Kas -Bağ Doku Kapakçık ve kılcaldamar olmak üzere vücutta üç çeşit damar bulunur. NOT Ator ve toplardamarın duvarları destan ice doğru; bağ doku, düz kas ve epitel dokudon (endotel) oluşmuştur. Kılcal damarlar ise sadece tek sıralı epitel dokudan oluşmuştur. • Endotel tabakası tek sıra yassı epitel hücrelerinden oluşur. Pürüssüz bir yüzey oluşturarak kan akışını kolaylaştırır. • Damarların yapısındaki elastik lifler, yaşlılığa ve beslenmeye bağlı olarak elastikiyetini kaybettiğinde damar sertliği (ateroskleroz) Oluşur. Bu durumda kan basıncı artar. Atardamar • Kanı kalpten alarak kılcal damarlara taşır Akciğer atardamarı hariç atardamarların tümü oksigence zengin kan taşır. • Kan basıncının ve kan akışının en yüksek olduğu damarlardır. • Atar domarlarda kanın hareketi su faktörle sağlanır: Karıncıkların kasılmasıyla oluşan basınç, atardamarların seperindeki düz kasların kasılıp gevşemesi, arkadan gelen kanın öndeki kanı itmesi, yer çekim. NOT- Akciğer atardamarı haris, atardamarlar oksigence zengince kan taşır NOT- Akciğer toplardamarı dışındaki toplardamarlar oksijence fakir kan taşır. Toplardamar • Kanı kılcal damarlardan alarak kolbe getirir. Akciğer toplardamarı dışındaki toplardamarlor oksijence fakir kan taşır. • Kan basıncı ve kan akış hızı atardamarlara göre daho 02 dir. Vücudun alt kısmında bulunan toplardamarlarda kanın geriye doğru akmasını engelleyen tek yönlü açılan kapakçıklar bulunur. Toplardamardaki kapakçıkların bozulması ile. varis denen hostolık ortaya cikar kısmındaki • Toplardamarlarda kanın hareketi şu faktörle sağlanır: Toplardamar çevresindeki iskelet kaslarının etkisi, vücudun alt toplardamarlarda bulunan tek yönlü kapakçıklar, soluk alma sırasında göğüs bölgesinde basıncın azalması, toplardamar çevresindeki düz koslar, yer çekimi, kalbin kulakçıklarındaki gevşeme ile oluşan emme kuvveti. - amonyağı daho a zehirli olan NOT= T= Karociğer.. Greye sevirir Karaciğer üstü toplardamarı üre derişiminin en fazla olduğu domardır. Vücuttaki üre miktarının minimum olduğu domor böbrek toplardamarıdır. Tokluk Durumunda: Kapı toplardamarında glikoz derişimi > Karaciğer üstü toplardamarındaki gliko2 derişimi Açlık Durumunda : Karaciğer üstü toplardamarındaki gliko2 derişimi > Kapı toplardamarında glikoz derişimi Kil cal Damarlar • Atardamarlar ile toplardamarlar arasında bulunur Tek sıralı yassi epitel doku (endotel)' den meydana gelmişlerdir. • Geniş yüzeyler oluşturacak şekilde dokuların arasına • yayılır. Böylece kan ile hücreler arasında modde alışverişini gerçekleştirir. • Kas ve bağ doku içermee • Kanın akış hızı, hızlıdan yava sa doğru; Atar damar > Toplar damar > Kılcal damar • Ceper kalınlığı, kalından inceye doğru; Ator damar Toplar damar > Kılcal damar • Kan basıncı, yüksekten düşüğe doğru; Atar damar Kılcal damar >Toplar damar • Damar sapları, büyükten küçüğe doğru; Toplar damar> Atar damar > Kılcal damar Atardamar Kılcaldamar Kan Basıncı Kan Akış HIZI NOT-Kılcal damarlar, üst deride. göz merceğinde, korneado ve kıkırdak dokuda Toplardamar yoktur. Atardamar Kılcal Toplardamar Damar Damarlardaki kan basıncı ve kan akış hızı NOT= Karaciğerden çıkan bir üre mole- külü böbreklere ulaşıncaya kadar su yollar- dan geser: Karaciğer üstü TD - Ana olt TD- Sog kulakçık - Sağ karıncık -, -Ak ciğer AD- Akciğer kılcalları - Akciğer TD - Sol kulakçık Sol karıncık Aort - Böbrek AD-Böbrek • Toplam уйжу alanı, büyükten küçüĝe; Kılcal damar > Toplar damar > Atar damar • Kan basıncı kanın damar seperine sürtünmesinden dolayı, kolpten uzaklaştıkça azalır. Buna göre kan basıncı; atardamarlarda en kılcal damarda daha az ve toplardamarda en düşüktür. yüksek, • Kanın akış h121 dar bir damardo daha hızlı olduğu için; atardamarlardo kanın akış hızı, toplardamarlardan doho fazladır. Kılcal damarlarda ise çok geniş bir yüzeye yayıldığı için kanın akış hızı yavaşlar. Kanin yavaş akması, hücrelerle kan arasında madde alışverişinin en verimli şekilde olmasını sağlar. Toplardamarların toplam alanı, kılcal damarlardo kan tekrar hızlanır. Kılcal Damarlarla Doku Hücreleri Arasındaki Madde Alışverişi (Starling Hipotezi) Kılcal damarlardaki madde alışverişlerinde etkili olan iki farklı bosing vardır. Bunlar kan basıncı ile kanın osmotik basıncıdır. Bu iki basıncın etkisiyle kılcal damarlarda modde alışverişi gerçekleşir. • Kılcal damarın atardamar ucunda kan basıncı, kanın protein osmotik basıncından yüksek olduğundan kandaki su ve çözünmüş maddeler önce doku SIVISino, Sonra da doku hücrelerine geçer. (Süzülme) • Toplardamar ucundo ise kanın protein osmotik basıncı kan basıncından yüksek olduğundan, doku hücrelerindeki su ve çözünmüş maddeler once doku Sivisina, Sonra kılcal damara. geçer (emilim) NOT- Kılcal damarların atardamar ucunda süzülme, toplardomar ucunda geri emilim olur. (glomerulus kılcalları hariç) Kanın Akış Yönü Kan Basıncı 40 mmHg Doku hücresi 40 25 mmHg 25 mmHg Yüksek kan 15 mmHg Doku SIVISI basıncı etkisiyle damardan doku Sivisina madde geçişi ⚫Glikoz Kılcalin Atardamar Ucu Kan Basıncı .CO₂ NH₂ 25 Kılcalin Toplardamar Ucu 15 Kanın Protein Osmotik Basıncı Protein Osmotik Basıncı Yüksek asmotik basing etkisiyle doku sıvısından damara madde gesisi. NOT- Kanın protein osmotik basıncı kılcal damar boyunca sabittir. NOT- Atardamar ucundan toplardamar ucuna doğru kan basinci azalır. • Kan basıncının etkisiyle damardan doku sivisına geçen su ve çözünmüş maddeler, doku Sıvısından domara gesenden fazladır. Bu durumda kan, Su ve çölünmüş madde kaybeder, kanın hacmi azalır; doku sıvılarındaki su ve cölünmüş madde miktarı artar. Artan bu maddeler lenf kılcal damarlarına geçer ve lenf dolaşımı ile tekrar kan dolaşımına katılır; böylece kanın hacimce azalması engellenmiş olur. • Doku sıvısının artmasına. ödem denir. NOT-Doku SIVISI kan plazmasının kılcal damarına cikan kısmıdır. Doku sıvısında, kan plazmasında bulunan büyük yapılı proteinler bulunmaz KAN DOLAŞIMI Kan vücutta iki büyük sistem halinde dolaşır. Bu sistemler küçük kan dolaşımı ve büyük kan dolaşımı olarak adlandırılır. Büyük Kan Dolaşımı: Sol karıncık to başlayıp, sağ kulakçık to biter. Oksigence zengin kanı aort ile vücuda gönderir. Doku kilcollorindo oksigence fakirleşen kanı üst ve alt ana toplardamarlarla kalbin sağ kulakçığına getirir. Küçük Kan Dolasımı: Sağ karıncık to başlayıp sol kulakçıkta biter. Oksijence fakir kanı akciğer atardamarı ile akciğer atardamarı ile akciğerlere gönderir. Alveol kılcallarında oksijence zenginleşen kanı akciğer toplardamarıyla getir Baş Ve Kollar Akciğer Atardamarı, CO2 02 Akciğer Toplardamarı Üst Ana Toplardamar Akciğerler Alt Ana Toplardamar Karaciğer Karaciğer Üstü Toplardamar Kapı Toplardamarı Böbrek Toplardamarı sol kulak siga NOT- Küçük dolaşım kalple akciğer arasında, büyük dolaşım ise kalple vücut ara sin da gerçekleşir. KANIN GÖREVLERİ Taşıma: Hücreler arasında çeşitli moleküllerin taşınmasını sağlar. Böbrekler Kalp CO2 02 Gövde Ve Bacaklar Düzenleme: Vücudun su, asit boz dengesini düzenler. Ayrıca vücut sıcaklığının sabit tutulmasında Savunma: Ürettiği antikorlar ile vücudu mikroplara karşı savunur. Koruma Görevi: Yaralanma durumunda pıhtılaşarak kanamayı KANIN YAPISI durdurur görev yapar Aort Sindirim Sistemi Böbrek Atardamarı Damarlarımız içinde dolaşan kan plazma adı verilen Sivi ile farklı tipten hücrelerden oluşan özelleşmiş bir bağ dokudur. Kanın 1.55 ini plazma, 145'ini ise kan hücreleri oluşturur. Kanımızdan bir miktar alınıp içine pihtilasmayı önleyici bir madde damlattıktan sonra santrifüj edilirse tüpün dibinde yoğun kırmızı bir çökelti görülür. Bu çökelti kan hücreleridir, üzerindeki açık sarı renkli Sıvı ise plazmadır. Plazma %55 ΚΑΝ Akyuvarlar ve Kan Pulcukları %4 Alyuvarlar %41 Aminoasit Su İyonlar Protein Plazma %55 Organik Molekül Glikoz Mineral Ve Vitaminler Yağ 02 ve CO2 Azotlu Artıklar Alyuvar T Lenfosit Hücreler %45 Akyuvar Kan Pulcukları B Lenfosit NOT Khan proteinleri genellikle karaciğerlerde üretilir ve ekzosito2 ile damarlara aktarılır. NOT= Kando glikogen, nişasta gibi organik besinler ve sindirim enzimleri bulunmaz Plazma Kan dokunun sıvı olan ara maddesidir. Plazmanın büyük bir kısmı (190) sudur. Bu sıvının içinde çözünmüş olarak iyonlar plazmo proteinleri (albumin, globulin, fibrinogen), organik ve inorganik moleküller bulunur. Pihtılaşma faktörleri (fibrinogen) ve uzaklaştırılmış kan plazmasına serum denir. Kan Hücreleri. Kan dokuda alyuvar, okyuvar gibi hücreler ile kan pulcukları denilen hücre parçacıkları bulunur. Alyuvarlar (Eritrositler) • Yapılarında hemoglobin bulunur Kana kırmı 21 rengini verir. Hemoglobin, oksigen ve yaşa cinsiyete ve deniz seviyesinden yüksekliğe göre değişir. karbondioksidin taşınmasında görev alır. Alyuvar sayısı ile karşılar. Memelilerin olgun olyuvarlarında çekirdek ve mitokondri gibi organeller bulunmaz Ömürleri kısadır. Çekirdekleri olmadığı için bölüneme2. Mito kon drileri olmadığı için oksigenli solunum yapamaz. Energi ihtiyaçlarını fermantasyon Memeliler dışındaki omur galılarda, alyuvar daha büyük ve çekirdeklidir. • Alyuvarlar embriyo döneminde karaciğer ve dakakta, ergin dönemde kırmızı kemik iliğinde üretilir. • Böbrekten salgılanan eritro protein hormonu. Akyuvarlar (Lökositler) alyuvar üretimini uyarır • Bazıları fagositoz yaparak, bazıları ise antikor oluşturarak vücut savunmasında görev alır. • Enfeksiyon durumlarında sayıları geçici olarak artar. Bir çesit akyuvar olan lenfositler fagositoz yapamaz. B lenfositler, kemik iliğin de olgunlaşır: Salgıladıkları antikor ile Sivisal (humoral) bağışıklık sağlar. T lenfositler timüs bezinde olgunlaşır ve mikroplara doğrudan saldırarak hücresel bağışıklık sağlar. Khan Pulcukları (Trombositler) • Özelleşmiş kemik iliği hücrelerinden kopan sito pla 2mik parçacıklardır. Çok küçük yapıda okip çekirdek içermezler. Kan pulcukları, kanın hemde yapısal pihtila sma sında hem Kanin Pihtılaşması moleküler işleve sahiptir. Pıhtılaşma sürecinde kan pulcukları ile protrombin ve fibrinogen proteinleri görev yapar. Ayrıca K vitamini ile kalsiyum iyonlan do pıhtılaşma da görev alır. • • Karaciğer tarafından üretilen protrombin ve fibrinogen inoktif durumdadır. Yaralanma durumunda aktifleşir NOT-Heparin damar içinde pıhtılaşmayı önlerken, fibrinogen damar dışına kan çıkması durumunda pıhtılaşmayı sağlar. LENF SİSTEMİ insanlarda kan dolaşım sistemi dışın do lenf sistemi olarak adlandırılan ikinci bir dolaşım sistemi vardır. Görevleri şunlardır • Doku sıvısının fazlasını kana geri taşıyarak ödem oluşumunu engelleme • ince bağırsakta emilen gliserol ve yağ asiti gibi besin maddelerini kana taşıma • Len fosit denen akyuvarları olgunlaştırıp kana vererek vücut Savunmasında görev alma NOT- Lenf Sivısında alyuvar bulunmadığından renksizdir. Bu yüzden ak kon olarak adlandırılırlar. Lenf sistemi; lenf düğümleri, lenf Sivisi ve lenf damarları olmak üzere us farklı kısmından oluşur. Lenf Düğümleri. Lenf damarlarının birleştiği bölgelerdir. Vücut savunmamızda önemli görevleri olan lenfositleri üretir. Vücut bir enfeksiyon- la savaşırken, bu hücreler hızla çoğaldıklarından, lenf düğümleri şişer ve hassas hale gelir. • Lenf düğümlerinin görevi, lenf SIVI sından zararlı mikroorganizmaları bo dem cik ve daloktır. ve diğer yabancı maddeleri süzmektir En önemli lenf düğümleri Lenf Sivisi: Lenf damarlarına giren doku Sivisi lenf Sıvısı olarak adlandırılır. Lenf Sıvı sında silomikron, yağda çözünen vitaminler, rlar, küçük kon proteinleri ve bir miktor doku SIVISI bulunur. Lenf Sivisında fibrinojen ve ak yuvar lo NOT- Lenf Sivi sının akış hızı yavaştır. Sivi vücut disina akar sa ges pıhtılaşır. alyuvar yoktur. NOT- Lenf sisteminde atardamar yoktur. Bu sebeple lenf sıvısı dokulardan kolbe tek yönlü olarak atar. Lenf Damarları: Lenf kıl calları ve lenf toplardamarından oluşur. • Lenf kılcalları dokunun içine yayılmış, bir ucu kapalı çok ince damarlardır. Tek sıralı epitel dokudan olusur Lenf toplardamarlarına bağlanır. • Lenf toplardamarları daha büyük çaplıdır. Yapısında tek yönlü kapakçıklar vardır. • Lenf Sivisının toplar damar içindeki hareketi iskelet kaslarının kasılması, soluk alma sırasında göğüs boşluğunda oluşan emme kuvveti, tek yönlü açılan kapakçıklar, arko dan gelen sivinin öndekini itmesi ile sağlanır. • Lenf Sıvısı iki farklı yolla taşınarak kon dolaşımına katılır. Birinci yol peke sornici, göğüs lenf kanalı ile sol köprücük olti to plardamarına; ikinci yol sorg lenf kanalı ile sağ köprücük altı toplardamarına bağlanır. Büyük Lenf Damarı Sol Köprücük Altı Toplardamarı Sağ Köprücük Altı Toplardamarı Üst Ana Toplardamar Peke Sarnıcı Bacaklardan Toplanan Lenf Damarları 1. YOL Bacaklardan ve bağır saklardan toplanan lenf Lenf Damarları Bo sin ve göğsün sol kısmı Lenf Düğümleri ↓ Göğüs Kanalları Bağırsaklardan Toplanan Lenf Damarları ile sol koldan toplanan lenf Peke Sarnıcı ↓ Göğüs Lenf Kanalı Sol Köprücük Altı Toplardamarı (Lenf. Kana Karışır.) NOT- Sag ve sol köprücük altı toplar domar, lenf sistemine değil kan sistemine aittir. Sag Kulak cik Üst Ana Toplardamar 1 • Lenf damarları, bazı parazitler tarafından tıkanırsa kol, bacak veya vücudun diğer bölümlerinde aşını şişmeler (ödem) olur. Buna fil hastalığı denir. • Lenfoma (lenf kanseri). lenfatik yapılardaki normal hücrelerin yerinde anormal. Şekil da hal bölünme özellikleri olan yo lenf düğümlerinin şişmesiyle kendini gösteren Ödem: Doku sıvısının Sag Köprücük Altı Toplardamarı (Lenf. Kana Karışır.) ↑ Sog Len fotik Kanal 1 hücrelerin ortaya çıkması neticesinde ve lenfositlerden oluşan urlardır. Baş ve Göğsün Sağ Kısmi ile artması ödeme neden olur Ödem sebepleri şunlardır; Kan basıncının normalin üzerine çıkması • Lenf damarlarının tıkanması • Kanın asmotik basıncının normalin altına duşmesi • Kılcal damar geçirgenliğinin ortması Böbrekler tarafından fazla su ve tu₂ tutulması NOT Aşırı tuzlu besinlerle Sag Koldan Toplanan Lenf 2. YOL •Doku sıvısının osmotik basıncının artması bol su içmemiz gerekir. beslenmek ödeme sebep olabilir. Bu durumda BAĞIŞIKLIK (SAVUNMA) SİSTEMİ • Vücudumuza su, hava ve besin yoluyla giren virus, bakteri ve diğer patogenlerden koruyan sisteme bağışıklık sistemi adı verilir. Patogenik organizmaların insan vücuduna girerek çoğalmasına enfeksiyon denir. Vücudumuzun enfeksiyonlara karşı gösterdiği tepkiye ise bağışıklık adı verilir. Vücudo girdiğinde yabancı olarak kabul edilen ve antikor oluşumuna sebep olan tüm moleküllere antigen adı verilir. İnsanda bağışıklık sistemini oluşturan mekanizmalar iki genel grup şeklinde incelenir. Bunlar özgül olmayan savunma Savunmadır. DOĞAL BAĞIŞIKLIK (Tüm hayvanlarda bulunur.) Çok sayıda hastalık etkenine ait zellikleri tanır ve hızlı tepki verir. Savunmanın ikinci Hattı Fogositik Hücreler Doğal Katil Hücreler ve öz gül (spesifik) Sovunmanın Birinci Hattı Deri, mukus, HCI, tükürük, gözyaşı, ter ÖZGÜL OLMAYAN SAVUNMA Antimikrobiyol Hücreler (inter feronlar) Yangisal Tepki (iltihaplanma) Ateşlenme KAZANILMIS BAĞIŞIKLIK Sadece omurgalılarda bulunur. Belirli hostalık etkenlerine özgü özellikleri Savunmanın Üçüncü Hattı. B lenfositleri tarafından üretilen antikorlar, vücut sıvılarındaki enfeksiyono karşı Sovunmo yapar. (humoral bağışıklık) ÖZGÜL SAVUNMA tanir ve daha yavaş tepti verir. T lenfosit hücreleri enfeksiyona neden olan antigente doğrudan ilişkiye girer ve yok eder. (hücresel bağışıklık) Özgül Olmayan Savunmo Mekanizmaları (Doğal Bağışıklık) Vücudo 2arar veren hastalık yapıcılara karsı, onları ayırt etmeden hangisi olurso olsun direnç gösteren savunma tipidir. • Genlerimizde var olan, doğuştan sahip olduğumuz bağışıklıktır. • Doğal bağışıklığın aktif hale geçmesi için daha önceden bir patojenle karşılaşıp karşılaşmanın bir önemi yoktur. Bir enfeksiyon durumunda hemen aktif hale gesip hastalık yapıcıların (patogen) vücuda girmesini engeller ya da bunları yok eder. • Fiziksel engeller (1. hat), fagositler, doğal katil hücreler, antimikrobiyal proteinler (interferonlor), yongisal tepki (iltihaplanma) ve ateşlenmeler (2. hat) doğal bağışıklık çeşitleridir. NOT- Özgül olmayan bağışıklıkta hastalık ettenini tanıma yoktur. Yabancı olarak algılanan hersey (antigen) vücudo sokulmomoyo ve yok edilmeye çalışılır. Doğal bağışıklık ikiye ayrılır. Savunmanın Birinci Hatti: Vücut savunmasında öncelikli olan, hastalık yapıcıları vücuttan uzak tutmaktır. Deri, midedeki HCI, tükürük, gözyası mukus içindeki li202im hastalık etkenlerinin vücuda girişini engeller. NOT-Tükürük, gözyaşı ve müköz salgılarındaki li202im, bakterilerin hücre duvarını parçalayan bir enzimdir. Enfeksiyon riskini azaltır ve Savunmanın ikinci Hattı • 1. hattaki Savunma engellerini aşan patogenler, vücudun iç kısmında bulunan 2. Savunma hattı ile karşılaşır. Bu hat, sovunma engellerini aşan mikroplara ayrım yapmadan saldıran yapılardan oluşur. • Ís savunma hattında, fagositoz yapan akyuvarlar, doğal katıl hücreler, anti mikrobiyal proteinler ve yangsal tepki (iltihaplanma) bulunur. Fagositik Akyuvarlar: Fagositoz ile hücre içine aldıkları mikroorganizmaları sindirim yolu ile parçalayarat etkisiz hale getirir. Doğal Kotil Hücreler Fogosito2 yapmazlar. Salgıladıkları li2020m enzimleri ile virüs bulaşmış ya da konser - leşmiş hücreleri eder. Yangısal Tepki (iltihaplanma): Zarar görmüş yo do mikroorganizmalar tarafından enfekte edilmiş dokulardo iltihaplanma ortaya çıkar. İltihaplanma sırasında, bölgede öncelikle histamin etkisiyle damar geçirgenliği ve kanın akış hızı artar. Bu sayede okyuvarların ve pıhtılaşma faktörlerinin yaralanma bölgesine daha hızlı ulosmosi sağlanır Bunun sonucunda kızartı ve ödem oluşur. Akyuvarlar yaralı dokudaki hastalık yapıcı yok eder. Bir süre sonra pihtilasma faktörleri bölgede pıhtılaşmayı sağlayarak mikropların sağlıklı dokulara yayılmasını engeller. Yangi bölgesinde toplanan akyuvarlar. ölmüş bakteri hücreleri ve hasar görmüş doku hücreleri birlikte Akyuvar hücresinin bakteriyi fagositoz etmesi irin denilen oluşturur faktörleri Patojen Kıymık • Histamin, bağ dokuda bulunan mast hücreleri ve bazı akyuvarlar tarafından Mast hücresi Uyarıcı Makrofaj moleküller- Sıvının hareketi Kılcal damar Fagositoz Alyuvarlar Akyuvar salgılanır. Histaminin gereğinden fazla sal, Salgılanması alergik tepkilere yol açar. Vücudumuza girdiğinde alergik tepkilere neden olan antigenlere alerjen denir. Alergenlere gösterilen tepkiye alergi denir. enfeksiyonlarına karşı koyarak doğal savunma sağlayan proteinlerdir üretilir. inter feron, normal bir hücre ile temas ettiğinde hücre Antimikrobiyal Proteinler: interferonlar, bakterilere, para 2itlere ve virüs Вон akyuvar çesitlerinden ve virüsle enfekte olmuş hücreler tarafından 2arındakı reseptörlere bağlanarak sitoplazmodo antiviral proteinlerin sentezlenmesini sağlar. interferonlar ayrıca diğer bağışıklık hücrelerinin jorılmasınıda sağlayarak bağışıklığın oluşmasında etkili olur. NOT- inter feronlar belli bir virüs türüne özgü değildir. Bir virüs için üretilen interferonlar, başka bir virüse de etki edebilir. Ateşlenme: Normal sınırlar içerisinde hastalık durumda vücut ısısının artması faydalıdır; çünkü yüksek vücut sıcaklığı interferonların daha etkili çalışmasını sağlar, fogo sitik hücrelerin etkilerini artırır. Ayrıca artan sıcaklık sonucunda kalp atışı hızlanacağından bağışıklık hücrelerinin vücuttaki dolaşımı hulanır. Böylece patojenlerin üremesi yavaşlar. Savunmanın Üçüncü Hatti Antikor 10 Yoğunluğu 10¹ • Doğal bağışıklıktan sonra, patogenler hola etkinse kazanılmış bağışıklık devreye girer. Bu iki sistem birlikte çalışır. A'ya karşı 1 yo. 10 antikorlar B'ye karsı antikorlar Doğal bağışıklıktan farklı olarak, kazanılmış bağışıklık mikroba özgü tepkiler verilmesini sağlar. • Kazanılmış bağışıklıkta B ve T lenfositleri coĝolmaya başlar Bu durum- da sırasıyla birincil ve ikincil bağışıklık tepkisi oluşur 10+ 10° 7 14 21 A antigeniyle karşılaşma Zaman (Günler) 35 42 49 56 A ve 8 antigenleriyle karşılaşma . Antigenle karşılaşan lenfositlerin bir kısmı antigenle Savaşan kso ömürlü hücrelere, bir kısmı ise antigeni tanıyan uzun ömürlü hafıza hücrelerine dönüşür. Bu olaya birincil bağışıklık denir. Bir süre sonra aynı antigenle tekrar karşılaşıldığında hafıza hücreleri plazma hücrelerine dönüşerek, daha çok ve daha uzun süre kanda kalan antikorlar üretir. Bunado ikinci bağışıklık denir • Bir antigenle ilk kez karşılaşma birincil bağışıklık cevabını oluşturur. Eğer birey, aynı tip antigente yeniden karşılaşırşa tepki daha hızlı, daho etkili ve daha uzun Süreli olmaktadır • B lenfositleri hücresel bağışıklıktan T lenfositleri ise hücresel bağışıklıktan sorumludur. NOT- Lenfositler fagositoz yapamaz. В lenfositler antikor üreterek, T lenfositleri doğrudan hücreyi yok ederek bağışıklık sağlar. Humoral (Sivisal) Bağışıklık: B lenfositler ve ürettikleri antikorlar tarafından sağlanan bağışıklıktır. B lenfositleri, mikroplarla uyarıldı - ĝında antikor adı verilen özel ontimikrobik proteinler üreterek bağışıklık sağlar. B lenfositlerin bir kısmı ise bellek hücrelerine hızla başlatır. Bu sayede bazı hastalıkları bir kere dönüşerek aynı mikropla tekrar karşılaştığında 。 mikrobu yok edecek olo ylori geçirdikten sonra bidaha geçirmeyiz Hücresel Bağışıklık T lenfositleri toro findon salgılanır. Bakteri, virüs. çok hücreli para zitler, mantarlar, kanserli hücreler, doku noklinde aktarılan hücreler ve enfekte olmuş hücrelere karşı hücrelere karşı savunma sağlar. T lenfositleri, antigenlere doğrudan temas ederek onları yok ettiği için bu bağışıklık çeşidine hücresel bağışıklık adı verilir. NOT = T lenfositleri yabancı dokularıda yok etmeye calıştıkları için organ naklini zorlaştırır. AKTİF VE PASİF BAĞIŞIKLIK Kazanılmış bağışıklık doğumdan sonra kazanılan bağışıklıktır; aktif ve posif bağışıklık olmak üzere ikiye ayrılır. Kazanılmış Bağışıklık Sonradan Kazanılır Birey Aktif Bağışıklık Antikoru Kendi üretir Pasif Bağışıklık Birey Antikoru Hazır Alır Doğal Yollo Hastalığı Geçirme Yapay As Yolla Yapay Yollo Doğal Yolla Serum Plasenta ve anne Sütü ile antigenler işaretl or etleyiciler bağlantı yerleri antikorlar Aktif Bağışıklık: Antigenlere maruz kalındıktan sonra ortaya çıkan bağışıklıktır. İki etkeniyle karşılaşmak, ikincisi ise aşı yapmaktır. Her ikisindede birey ontikoru kendi üretir. yollo kazanılır. Bunlardan birincisi hastalık • Aşı, etkisiz hale getirilmiş ya da öldürülmüş hastalık etkenlerinin toksinlerini içeren biyolojik maddelerdir. Aşılanan kışi daha sonra aynı hastalık etkeni ile karşılaştığında vücudu hızla antikor üretir ve hastalık etkenini etkisiz hale getirir. Pasif Bağışıklık : Hasto kişiye vücut dışından hazır • Annenin hamilelikte plasento yoluyla doğumdan sağlar. Antikorların hostalık sırasında serum olarak . antikor verilmesiyle sağlanan bağışıklıktır. Sonra ise anne sütü ile çocuğuna aktardığı hazır antikorla doğal yolla pasif bağışıklık verilmeside yapoy yollo pasif bağışıklık sağlar hastaya Serum hazırlanırken genellikle at, koyun, sığır gibi hayvanlara hastalığın mikrobu verilir Hayvanlar bu mikrobo karşı antikor uretir Hayvanın kanından alınan ontikorlar ile serum oluşturulur. NOT-Virusler enzim sistemine sahip olmadığından ve zorunlu hücre ici parazit olduklarından antibiy antibiyotiklerden etkilenmez. AŞI • Aktif bağışıklık sağlar. • Vücudo etkisi yok • Koruyucudur. edilmiş antigen verilir •Hastalanmadan önce uygulanır. •Bağışıklık süresi uzundur. Hafiz hücrelerinin oluşmasına neden olur SERUM • Pasif bağışıklık sağlar. Vücudo antikor verilir. Tedavi edicidir. •Hastalık sırasında uygulanır. •Bağışıklık süresi kısadır. NOT-Bozen bağışıklık sistemi bireyin kendine ait dokularını antigen olarak algılayarak antikor üretir. Bunun sonucun do do bazı hastalıklar ortaya Bu hastalıklara otoimmun hastalık denir. •Hafiza hücrelerinin oluşmasına neden olmaz. çıkar