Destek ve haraket sistemi

Alternatif metin:

bağ dokunun liflerini ve aro moddeyi üretir. Bag dokunun lifleri kollojen lifler ve elastik lifler obrak görev yapar. Lenfosit 83- Fibroblast Mast Hücresi Elastik Lifler Kan Damarları Kollajen Lifler • Makrofagların fogositoz yapma özellikleri vardır ve vücut sovunmasında görev alır. • Hücrelerinde yağ depoloyon bağ dokudo vardır. Yağ sentezi yapan hücrelere lipoblast denir Deri altında. kemik iliği gibi yerlerde balca görülür • Deri görevlerine göre üst deri (epidermis) ve alt deri (dermis) olmak üzere iki kısımda incelenir. ÜST DERİ (EPIDERMİS) Korun Malpighi Tabakası Tabakası Epidermis (Üst Deri) Dermis (Alt Deri) Kıl • Çok katlı yassı epitel dokudon oluşur. Yapısında kon domari bulunmaz. List deri, taban Qarıyla bağ dokusu üzerine oturmuştur Ive alt deri (dermis) tabakasında boğ dokusu kil collorindon difüzyonla beslenir. -Gözenek Duyusal Reseptörler Kıl Kası -Yağ Bezi Kıl Kökü Ter Bezi Sinir Damar Yağ • Ust deri korun ve malpghi tabakası olmak Üzere iki katmandan oluşur. • Üst deri taboko sının kalınlığı, vücudun her yerin de aynı değildir. Fiziksel baskının daha çok olduğu ovuç içi ve topuk gibi kısımlardo daho kalındır. Keratinleşmiş ölü hücrelerden oluşan korun tabakası parmak uçlarında Malpighi tabakasında yer kalınlaşarak keratinden yapılmış tırnakları oluşturur. alan melanosit hücreleri melanin pigmenti üreterek ten oluşturur. rengini • Melanin pigmenti, güneşten gelen ultroviyole ışınları soğurorak, alt tobakalordoki hücreleri bu ışınların zararlarından korur. NOT- Albino denilen genetik bozukluk sonucu, ust deride melanin pigmenti üretilmez Deri ve tüm kıllar beyoz olur. ALT DERİ (DERMİS) • Üst derinin altındaki toboka olup, bog dokudan oluşur. Burodo kan damarları sinirler, duyu reseptörleri, kıl kökleri, ter ve yoĝ bezleri elastik ve kollojen lifler, düz koslar bulunur. • Deride bulunan mekano reseptörler; dokunmo, bosing, sicak, soğut ve ağrı gibi duyuları algılar. Isı ve • Soğuk gibi duyuları hissedilmesinde termoreseptörler görev alır. NOT- Sıcaklığı algılamaya duyarlı reseptörler genellikle 25-45°C arasındaki sıcaklık değişimlerine, soğuğu olgılayon reseptörler ise 10-20°C arasındaki sıcaklık değişimlerine duyarlıdır. Eğer sıcaklık 10°C`nin altına düşerse yo do 45°C'nin üstüne çıkarsa, ağrı algılamada görevli reseptörler uyarılır. Buno boğlı olarak kişide donmo ve hissi oluşur. yo yonmo NOT- Deride bulunan duyu reseptörleri merkel, meissner, pacini, rufini, krause cisim cikleri ve serbest sinir uşlarıdır. İSKELET SİSTEMİ Göğüs Kemiği Kaburga Kemği- El Kemikleri Kafatası İnsanlarda iskelet sistemi kemik ve kıkırdak dokudan oluşur. İskelet sistemlerinin görevleri sunlardır. Köprücük Kemiği Kürek Kemiği -Pazu Kemiği Omurga Ön Kol Kemiği Dirsek Kemiği Kalça Kemiği • Kaslar ve eklemlerle birlikte vücudun hareketini sağlamak . ic organlaro ve kaslara bağlanma yüzeyi oluşturmak • Vücudo şekil vermek • İç organları korumak • İliklerde kan yapımını sağlamak • Kalsiyum, fosfat • mognezyum gibi mineralleri depolamok Kan Damarları ve Sinirleri Uyluk Kemiği -Diz Kapağı Kemiği -Kaval Kemiği Baldır Kemiği -Ayak Kemikleri ilik Kanalı Süngerimsi Kemik Sıkı Kemik Kemik Doku Havers Kanal Atardamar Toplardamar Volkmann Kanalı Sinir Kemik Dokuyu Oluşturan Yapılar KEMİK DOKU • insando kemikler, embriyo döneminde kıkırdaktan oluşur. İlerleyen dönemlerde kemikleşmeye başlar. Kemik dokuyu duşturan hücrelere osteosit; hücreler arası maddeye ise osein denir. Osein organik moddelerden ve inorganik tu₂lordon oluşur Osteositler yıldız şeklindeki yer hücrelerdir ve osein içindeki lakün denen boşluklardo alır. • Kemik doku, sert (sıkı) kemik doku ve sün gerimsi kemik doku olmak üzere ikiye ayrılır. Sıkı (Sert) Kemik Doku: Uzun kemiklerin gövdesinde. baş kısmındaki süngerimsı kemik üzerinde ve tüm kemiklerın dış yüzeyinde bulunur. Kemik doku içinde boyuno uzanan Hovers Lanalları ile bu kanalları birbirine bağlayan Volkmann kanalları bulunur. Bu kanalların içinde kan damarları ve Sinirler bulunur. Osteositler ton damarlarından besin ve oksigen alırken, atık maddelerini oynı yoldon kono verirler. Süngerimsi Kemik Doku: Uzun kemiklerin baş kısmında, kısa ve içinde yossi kemiklerin alır. Gözenekleri arasında kan hücrelerini sentezleyen kırmızı kemik yer iliği bulunur. Kırmızı kemik iliğinde kan hücreleri (alyuvar, akyuvar, kan pulcuğu) üretilir. Süngerimsi kemik dokuda havers ve volkmann kanalları yoktur. Baş Kırmızı Kemik İliği -Süngerimsi Kemik Doku Epifiz Plağı İlik Kanalı Sıkı Kemik Doku • Kemikler şekline göre uzun kemikler, kisa kemikler. kemikler ve duzensiz şekilli kemikler olarak dörde ayrılır. yassı Gövde - Sarı Kemik İliği Uzun Kemikler Kol ve bacaklardo bulunan uyluk, kaval, baldır, pazu, ön kol, dirsek kemikleri ve parmak kemikleri uzun kemiklerdir. Periosit Baş Kan Damarı Iki ucu şişkin silindirik şekilli kemiklerdir. Eklem Kıkırdağı - Baş kısmının yüzeyi kıkırdak doku ile kaplıdır. Iç kısmında ise süngerimsi kemik doku vardır. Bu dokunun boşluklarında kırmızı kemik iliği vardır. - Gövde sıkı kemik dokudan oluşmuştur. Dış kısmında periost (kemik 2011) bulunur. Periostta, bol kan damarı ve sinir bulunur. Kemiğin enine büyümesi, yenilenmesi ve onarımını sağlar. - Uzun kemiklerin boş ve gövde kısımları arasında kıkırdak yapılı epifiz plağı (kıkırdak büyüme bölgesi) bulunur. Bu uzamasını sağlar. Iyapı kemiğin boyco Androjenler NOT=ilik kanalı ve sarı kemik iliği sadece uzun kemikler de bulunur ve epifiz plağının kemikleşmesine neden olur. Ergenliğe erken giren çocuklarda boy. uzamasının erken yavaşlamasının nedeni budur. NOT-Periost kemiğin enine, epifiz plağı boyuna buyümesini sağlar. kemikler dir. yassi Kisa Kemikler: Uzunluk, genişlik ve kalınlıkları birbirine yakın olan kemiklerdir. El, ayak ve bilek kemikleri kısa kemiklere örnektir. Yassi Kemikler: Yossi,ince Ive geniş yüzey alanına sahip kemiklerdir. Kafatası, kürek, kalça ve kaburgo kemikleri Düzensiz Şekilli Kemikler: Vücudun değişik bölümlerinde bulunan ve belirli bir şekli bulunan kemiklerdir. KEMİK GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER insando kemik yapımı ve • yıkımı sürekli devam eden bir süreçtir. Genç yaşlardo kemik yapım olayları fazlayken yaşlanmaya bağlı olarak yıkım olayları yapım olaylarından daha fazlo gerçekleşir. Kemik gelişiminde etkili olan faktörler şunlardır: hormonlar (kalsitonin, parathormon, büyüme hormonu ve eseysel hormonlar), beslenme (proteinler, A-C-D vitaminleri, Co-P mineralleri), güneş ışığı, genetik özellikler. KIKIRDAK DOKU Embriyonik dönemde tüm iskeletimizi oluşturan kılar dağın önemli bir bölümü doho sonro kemik oluşumunu sağlar Ancak burun, kulak, soluk borusu, kaburgo oluşumu gözlenmez. Bu kısımlar hayat boyu kıkırdak olarak devam eder • Kıkırdak doku hücrelerine kondrosit, kondrositler arasında bulunan ara maddeye ise kondrin adı verilir. Kondrin içindeki kondrositler, tek tek ve ya birkaç tane bir arada olacak şekilde kapsül adı verilen yapılar tarafından sarılı olarak bulunur. Kapsül Kondrosit Kondrin NOT-Kıkırdak doku do kan domarı yoktur Hücreler bağ dokudon difüzyonla beslenir. Atık moddeler oynı yol ile uzaklaştırılıc Hiyalın Kıkırdak: insonların embriyo dönemindeki iskeleti hiyalin kıbrdakton oluşur. Ergin bireylerde soluk borusundo. burundo, bronşlardo koburgo uçları ve oynar eklemlerdeki kemiklerin eklem yüzeylerinde hiyolin kıkırdak bulunur. Elostik Kıkırdak: Bükülebilir yapido olup, kulak kepçesi, Östaki borusu gibi kısımlarda bulunur. Fibroz Kıkırdak Ara maddesi fazla. fakat hücresi azdır. Basing ve sekmeye karşı doyanıklı olup omurlar arası disklerde bulunur. EKLEMLER Sert Kemik Ligament Sinoviyal Sivi Kıkırdak sağlayan eklemler eklemlerdir. Kemiklerin oynar Oynar Eklem: Kol ve bacaklarda hareketi eklem yapan yüzeylerinde eklem kıkırdağı bulunur Bu Iyapı hiyalin kardokton oluşur. Ekleme ait olan iki kemik birbirine ligamen Herle bağlanır. Eklem bölgesinde bag dokudon yapılmış eklem kapsülü bulunur. Bu kapsülün iç kısmında bulunan sinoviyal zar, eklem boşluğuna eklem SIVISI (Sinoviyal SNI) salgılar. Bu sıvı eklemlerde koyganlık sağlayarak eklem yüzeyindeki aşınmayı önler. Eklem Kapsülü Sinoviyal Zar Kemik Zari -Süngerimsi Kemik ki bazı eklemler bu grubo girer. NOT=A₁₂ oynor ve oynamaz eklemlerde eklem kapsülü ve eklem Sivisi bulunmaz NOT-Ligamentler kemiği kemiğe, tendonlar kosları kemiğe bağlar. NOT-İskelet kaslarının bir tarafi kemiğe bağlanırken diğer tarafı hareketli bir ekleme yodo deriye bağlanır. Kemiğe bağlandığı bölgeye başlangıç noktası, ekleme bağlandığı yere Sonlanış noktası denir. A2 Oynar Eklem: Sınırlı oranda hareket edebilen eklemlerdir. Birbirine bağlanan kemikler orasında sürtünmeyle aşınmayı engelleyen kıkırdak doku yapısındaki disk bulunur. Omurlar arasınd Oynamaz Eklem: Oynamaz eklem ile birbirine bağlanan kemiklerde hareket söz konusu değildir. Ko fatosı kemikleri arasındaki eklemler bu grubo girer. • Zorlayıcı fiziksel foaliyetler kemik ve eklemlerde bazı bozulma loro sebep olabilir. Kırık, çıkık, burkulma, menisküs, eklem iltihapları ve yüzey bozulmaları eklemlerde oluşabilecek sorunlara örnek olarak verilebilir. • Kemik kırıklori periost toro findan onarılır. ⚫ D vitamini eksikliği sonucunda çocuklardo roşitiam, yetişkinlerde osteomalozi, osteoporoz denen hostalıklar oluşur. Vücudun hareket etmesinde ve şeklinin ağırlığının yaklaşık yarısını kaşlarımız KAS SİSTEMİ korunmasında iskelet sistemi ile birlikte kas sistemide görev alır. Vücudumuzun toplam oluşturur. • Koslor, oktin ve miyozin olmak üzere iki forklı protein içerir. Bu proteinlere miyofibril denir. • Kos hücrelerinin 20rino Sarkolemma, plazmosino sar koplazmo denir Bu hücrelerde bulunan endoplazmik retikulum ise sorkoplazmik retikulum olarak adlandırılır. Sor koplazmik retikulumdo, kas kasılmasında görev yapon kalsiyum mineroli depolanır. • Vücudumuado en kuvvetli kas çene bosı, uyarılara en hızlı tepki gösteren ve en hareketli kos göz kapağı kasıdır. • Koslor enerjinin en yoğun üretildiği ve hor condiği yerdir. Bu yüzden kaslarda mitokondri fazladır. soyisi Kos sistemi vücutto su görevleri yerine getirir; Hareket: Koslar, kemiklerle berober vücudun horeketini sağlar. Vücut Sıcaklığının Düzenlenmesi: Soğuk havalarda üşüdüğümüzde istem siz olorok titremeye başları2 Titreme olayı ile kaslardo horetet, dolayısıyla oksijenli solunum ortor. Buna bağlı olarak vücut sıcaklığı ortar. Böylece vücut sıcaklığı korunur. Vücut to Madde Taşınması: Kalp kosi kanın pompalanmasını ve gerekli yerlere ulaşmasını sağlar. İskelet kasları damarlara basınç uygulayarak kanın ve lenf sıvısının taşınma sindo rol oynor. Vücut Şeklinin Oluşması: Kemiklerin etrafını soran kaslar vücut şeklinin korunmasını sağlar. Vucut to iskelet kası (cizgili kos), düz kos ve kalp kası olmak üzere üç sesit kos dokusu vardır. miyozin proteinlerinden meydana gelen miyofibriller her üç kos çeşidinde de bulunur. NOT- Aktin ve Düz Kasların Yapısı Düz Kas Kas Bag Doku Kas Kan Lifleri Damarları Sarkomer Aktin Miyofibril Miyozinler İskelet Kaslarının Yapısı Kalp Kaslarının Yapısı Kalp Kası DÜZ KASLAR • Hücreleri mekik biçimindedir. Miyofibriller sitoplazmada dağınık olarak bulunur. Bu nedenle ban Hoşma görülmez. Tek çekirdeklidirler. Çekirdek oval şekilli olup hücrenin ortasında bulunur. Kasılmaları yavaş, düzenli, ritmik ve uzun sürelidir. Yorulmo2. • Otonom sinirler ile bağlantılıdır. Bu nedenle istemsiz çalışırlar. İsteğimia dışındo calison dolaşım, Sindirim, solunum, üreme ve başaltım sistemi or rganlarının yapısında düz kos bulunur. Sadece oksijenli solunum yapar. KALP KASI Silindirik hücrelerden oluşur. ° İskelet kosları gibi çizgili bir yapı gösterir. Yapı olarak iskelet kasına, çalışma prensibi olarak düz kosa benzer. • Ritmik colışır. Yorulmaz. • Otonom sinirler ile bağlantılı olup istemsia calışır. • Kendi başına kasilip gevşeyebilir. NOT= Düz kaslar beyaz renklıdır. Çizgili koslar ve kolp kası miyoglobinden dolayı kırmızı renklidir. NOT-İskelet kası hücreleri embriyonik gelişim sırasında çok sayıda hücrenin kaynaşması ile oluştuğundan çok çekirdeklidir. NOT- Kas çeşitlelirinin kasılma hızı yavaştan hızlıya doğru düz kas, kalp kası, çizgili kas olarak sıralanır. ÇİZGİLİ KAS (İSKELET KASI) Kemiklen ve vücudu horeket ettiren iskelet kasına çizgili kas do denir. • Çok çekirdekli ve silindirik şekilli hücrelerden oluşur. • Kemiklere bağlanır. • Somotik sinir sistemi ile bağlantılıdır. Beynin kontrolünde istemli çalışır. • Düz koşlaro oranlara daha hızlı kasılır ancak sabuk yorulur. Miyofibriller sitoplazmada düzenli olarak dizilmiştir. Miyozin proteinlerinin olduğu kısımlar koyu, oktin proteinlerinin bulunduğu kısımlar ise açık renkli görülür Bu nedenle enine bontlaşma görülür. • Oksijen de polayabilen ve demir içeren miyoglobin pigmenti taşıdığındon kırmızı renkli görünür. • 'Oksigenli solunumun yanında, gerektiğinde laktik asit fermantosyonu ile energi üretilebilir. KAS KASILMASI Çizgili kaslarda aktin ve miyosin ipliksiklerin dizilimi Sonucu olan bantlar şunlardır; Sarkomer: iki Z çizgisi arasında kolan bölgedir. Sarkomer bosların kasılma birimidir. A Bandi: Miyozin filamentlerin boyunu gösterir. İçinde - Sarkomer Aktin (ince) Miyozin (Kalın) Aktin Miyozin Z Z Çizgisi ok tin ve miyozin filamentleri bulunur. Koyu renklidir. miyozin H Bölgesi A bandının ortasında sadece filament- lerinin bulunduğu bölgeleridir. | Bandi: Sadece aktin filamentlerinin bulunduğu H Bandı A Bandı | Bandı açık renkli bölgedir. Aktin filamentlerinin bağlandığı kısımlara Z cizgisi denir. Çizgili Kas Birimi Olan Sarkomerin Yapısı KAS KASILMASI (HUXLEY KAYAN İPLİKLER MODELİ) • İskelet kosları, merkezi sinir sisteminden gelen miyelinli motor nöronlar tarafından uyarılır. Motor nöron ile iskelet kası hücreleri arasındakı bağlantı motor us plak olarak adlandırılır. • Motor nörondan salgılanon asetilkolin, kas hücresinin 20rındaki reseptörlere bağlanır Ive kos hücresi uyarılır. Uyarıyı olan kos hücresinde oluşan impuls, SR`dan sito. to plazmoyo Co+2 iyonlarının salgılanmasına sebep olur. • Coth troponin molekülüne bağlanır Miyozinin baş kısmındaki ATPoz enzimi ortamdaki ATP'yi parçalayarak energi ortaya çıkarır. • Bu energi ile miyozin bağlı olduğu aktini sorbomerin merkezine doğru çeker. Böylece oktinler, miyozinler üzerinden içeriye doğru koyor Ive kosilmo gerçekleşir. Ko silma tamamlandıktan sonra. Co+2 oktif toşimo ile SR'o geçer ve kas gevser • Ölünce kosilmo sonrası sitoplazmaya bırakılan Co *2 iyonları Sorkoplozmik retikuluma alinomo di ĝindon koslor basılı kalır. Bu durumo ölüm kotlig denir. Sarkomer Z Çizgisi Motor Nöron Aksonu Çekirdek Sarkomer Gevşeme Halinde Sarkomer Kasılma Halinde İskelet Kas Lifleri Z Çizgisi H Bandı A Bandı | Bandı KASILMA SIRASINDA Miyozin Aktin Motor Uç Plak Motor Nöron Aksonu Mitokondri Motor Uç Plak • Z cizgileri birbirine yaklaşır ve sarkomerin boyu kısalır. • 1 bandı daralır, H bölgesi daralır yoda kaybolur. • Gevşeme de ise bu olayın tam tersi gerçekleşir. • Aktin ve miyozin filamentlerinin uzunluğu ve A bandının boyu, kosin hacmi kosilmo dodo gevşemedede değişmez. NOT=Yoğun egzersizler Sırasında kas hücrelerindeki; ATP, kreatin, fosfat; glikoz, glikojen ve oksigen miktarı azalır. ADP inorganik, fosfat, kreatin, karbon- dioksit, isi ve laktik asit miktori ar tor. T Tübülü Sarkoplazmik Retikulum Aksiyon Potansiyeli Sarkoplazmik Retikulumdan Miyofibril Ca 2 Salınması Sarkomer Sarkolemma Kreatin Fosfat + AOP Egzersiz Dinlenme Kreatin + ADP Kaslar ihtiyaç duydukları ATP'yi ΑΤΡ Su Siroyb kullanır. 2 1 ATPO ATP + H₂O AOP+P+ENERJİ 3 Lottik Asit Fermantosyonu > ATP Glikojen Glikoz ATP O`li Solunum Sprint atmo gibi kısa süreli egzersizlerde laktik asit fermantasyonu, moroton gibi uzun süreli egzersizlerde oksijenli solunum tepkimeler, baskındır. NOT= Glikojen yıkıldığında glikoz -6-fosfat açığa çıkar. Bu modde kano geçemediği için sadece boslarda yakıt olarak kullanılır. • Kosin kasılmasını sağlayan en küçük uyarı şiddetine eşik şiddeti denir. Bir kas teli eşik şiddetinin altındaki uyarılara tepki vermezken, eşik ve üzerindeki uyarılara ise aynı şiddetle tepki gösterir. Bu durum yo hep Sidde ti yo hiç prensibi obrak adlandırdır. • Dinlenme durumundaki başlar, belirli derecede kasılma durumundadır. Buno kas tonusu denir. Uyarılan bir basın Kasılma Oranı bir kez basılıp gevşeyerek eski halini almasina kas sarsı yada kas sarsılması adı verilir. Bu süreçte sırasıyla gizli evre kosilmo evresi ve gevşeme evresi görülür. Kas hücresi art arda uyarılırsa, gevşemeye fırsat bulomadon tekrar kasılır. Buna fizyolojik tetonos denir. 0 a 0,01 b 0.05 0.1 Zaman (s) Uyari agiali evre b→ Kosilma Evresi c→ Geuseme Evresi Normal Yarım Kasılma Tetanos Fizyolojik Tetanos Miyo fibriller in Kasılması Uyarının Esik Esik Zaman Siddeti Değer Değeri Fizyolojik Tetanos Kas Teli Kasılması Kas Demeti Kasılması Kos Demetinin Kasılması Uyarının Siddeti Kasıl Sarsılma • İskelet kosları genellikle çiftler holinde çalışır. Bu boslardan biri kasılırken digen gevşer. Bir biriyle 2ıt çalışan kaslaro antogonist kaslar + Ayni denir ando kasılıp gevşeyen kosloro sinergist kos denir. Bir kas teli "yo hep of hiç kurolino Ancak bir cok tas telinden oluşan uyor. kos demeti bu kurolo vymoz. Çünkü her kas demetini oluşturon her kos telinin uyorti Şiddeti aynı değildir.