Otonom Sinir Sistemi

Otonom sinir sistemi, vücudumuzun iç organlarını kontrol eden ve istemsiz çalışan bir sistemdir. Bu sistem, sempatik sinir sistemi ve parasempatik sinir sistemi olmak üzere iki ana bölümden oluşur.

Highlight: Genellikle her iç organa hem sempatik hem de parasempatik sinir bağlanır, bu da organların farklı durumlarda farklı şekillerde tepki vermesini sağlar.

Sempatik ve parasempatik sinir sistemi arasındaki farklar şu şekildedir:

1. Göz bebeği: Sempatik sistem göz bebeğini büyütürken, parasempatik sistem küçültür.
2. Kalp atışı: Sempatik sistem kalp atışını hızlandırırken, parasempatik sistem yavaşlatır.
3. Tüyler: Sempatik sistem tüyleri dikleştirirken, parasempatik sistem yatıştırır.
4. Sindirim: Sempatik sistem sindirimi yavaşlatırken, parasempatik sistem hızlandırır.
5. Akciğer bronşları: Sempatik sistem bronşları genişletirken, parasempatik sistem daraltır.
6. İdrar kesesi: Sempatik sistem idrar kesesini genişletirken, parasempatik sistem daraltır.

Example: Korku veya heyecan anında sempatik sinir sistemi aktifleşerek kalp atışını hızlandırır, göz bebeklerini büyütür ve tüyleri dikleştirir. Bu, vücudu "savaş veya kaç" tepkisine hazırlar.

Definition: Parasempatik sinir sistemi, vücudu dinlenme ve sindirim gibi "dinlen ve sindir" durumuna getirir. Bu sistem, kalp atışını yavaşlatır, sindirimi hızlandırır ve genel olarak vücudu sakinleştirir.

Bu iki sistem, vücudun iç dengesini (homeostasis) korumak için sürekli olarak birlikte çalışır. Otonom sinir sisteminin bu dengeli çalışması, vücudumuzun farklı durumlara hızlı ve etkili bir şekilde adapte olmasını sağlar.

Çevresel Sinir Sistemi

Çevresel sinir sistemi, vücudumuzun merkezi sinir sistemi dışında kalan sinir ağını oluşturur. Bu sistem, beyin ve omurilikten çıkıp vücudun çeşitli bölgelerine yayılan duyu ve motor nöronlarından meydana gelir.

Highlight: Beyinden 12 çift sinir çıkar ve bunlardan 10. çift olan vagus siniri, akciğer, kalp, pankreas ve bağırsaklara uzanan parasempatik bir sinirdir.

Omurilikten ise 31 çift sinir çıkar ve bunların en önemlisi bacaklarda bulunan siyatik sinirdir. Çevresel sinir sistemi, duyu ve motor bölümü olmak üzere iki ana kısımdan oluşur:

1. Duyu bölümü: Uyarıları duyu organlarından veya diğer organlardan alarak merkezi sinir sistemine taşıyan getirici nöronlardır.

2. Motor bölümü: Merkezi sinir sisteminden aldıkları cevabı tepki verecek organa ileten götürücü nöronlardır.

Definition: Somatik sinir sistemi, istemli çalışan kaslara uyarı götüren miyelinli motor nöronlarından oluşur ve merkezi beynedir.

Example: Şarkı söyleme, yürüme ve yazma gibi istemli hareketler somatik sinir sistemi tarafından kontrol edilir.

Otonom sinir sistemi ise istemsiz çalışan kaslara uyarı götüren, miyelinsiz motor nöronlarından oluşur. Bu sistemin merkezi; omurilik, orta beyin ve omurilik soğanıdır. Otonom sinir sistemi, iç organları denetler ve birbirine zıt çalışan sempatik ve parasempatik sinirlerden oluşur.

Vocabulary: Sempatik sinir sistemi, heyecan ve korku anında aktifleşirken, parasempatik sinir sistemi dinlenme anında görev yapar.