HAREKET VE METABOLİZMA
5. Hareket
Canlılar çeşitli şekillerde hareket ederler:
- Bazı canlılar yer değiştirme hareketi yaparken, bazıları sadece belirli yapılarını hareket ettirebilir
- Tek hücreliler kamçı, sil veya yalancı ayak gibi yapılarla aktif hareket ederler
Örnek: Amip, öglena, paramesyum
- Bitkilerde yer değiştirme hareketi görülmez, ancak büyüme ve çiçek açma gibi hareketler yaparlar
Dikkat: Yer değiştirme hareketi tüm canlıların ortak özelliği değildir. Bazı canlılar sabit yaşarken, bazıları aktif hareket eder. Canlıların ortak özelliği olarak hareketin tanımı, her türlü hücresel veya organizmal hareketi kapsar.
6. Metabolizma
Metabolizma, canlılarda meydana gelen tüm hayatsal faaliyetlerdir. 9. sınıf biyoloji canlıların ortak özellikleri konusunun en önemli başlıklarından biridir.
Metabolizma iki ana kısma ayrılır:
Anabolizma O¨zu¨mleme/Asimilasyon:
- Canlıda meydana gelen yapım olaylarıdır
- Çok enerji harcanır
- Canlı yaşlandıkça anabolizma olayları azalır
- Örnekler:
Fotosentez
Kemosentez
Dehidrasyon tepkimeleri
Katabolizma Yıkımlama/Disimilasyon:
- Canlıda meydana gelen yıkım olaylarıdır
- Canlı yaşlandıkça katabolizma olayları artar
- Örnekler:
Hücresel solunum → ATP üretilir
Hidroliz → ATP harcanır
Bazal Metabolizma:
- Bir canlının sadece yaşamını devam ettirebilmek için gerekli olan metabolizmadır
- Dolaşım ve solunum sistemleri bazal metabolizmaya dahildir
- Örnekler:
Yaprak dökmüş bitki
Endospor halindeki bakteri
Çimlenmemiş tohum
Kış uykusuna yatmış kurbağa
Önemli Not: TYT Biyoloji Canlıların Ortak Özellikleri konusunda çıkmış sorularda metabolizma, homeostazi ic\cdenge, uyum ve üreme gibi kavramlar sıklıkla sorulmaktadır. Canlıların ortak özellikleri özet olarak bu konuları iyi anlamak, sınavlarda başarılı olmak için kritik öneme sahiptir.