Karbonhidrat ve Protein Sindirimi

Karbonhidrat sindirimi ağızda başlayıp ince bağırsakta tamamlanan karmaşık bir süreçtir. Polisakkaritlerin sindiriminde ilk adım ağızda amilaz enzimi ile başlar. Burada nişasta gibi büyük moleküller daha küçük parçalara ayrılır. Midede karbonhidrat sindirimi gerçekleşmez, çünkü mide asidi amilaz enzimini etkisiz hale getirir.

İnce bağırsakta karbonhidrat sindirimi pankreatik amilaz ve diğer enzimlerle devam eder. İnce bağırsak bölümleri olan duodenum, jejunum ve ileumda maltaz ve diğer enzimler sayesinde karbonhidratlar en küçük yapı taşları olan monosakkaritlere kadar parçalanır. Bu süreçte glikoz metabolizması aktif rol oynar.

Tanım: İnce bağırsak, sindirim sisteminin mideden kalın bağırsağa kadar olan yaklaşık 6-7 metrelik bölümüdür. Besinlerin sindirimi ve emiliminin büyük kısmı burada gerçekleşir.

Proteinlerin sindirimi ise midede pepsin enzimi ile başlar ve ince bağırsakta tripsin, kimotripsin gibi enzimlerle devam eder. Son aşamada dipeptidazlar sayesinde aminoasitlere kadar parçalanır. Sindirim ürünleri kan ve lenf dolaşımına katılarak vücutta kullanılır.

Koku Alma Mekanizması

Koku alma olayı, burun boşluğundaki özel reseptörler aracılığıyla gerçekleşir. Koku reseptörleri, burun boşluğunun üst kısmında yer alan özelleşmiş sinir hücreleridir. Koku molekülleri burun boşluğuna girdiğinde mukus tabakası içinde çözünür ve reseptörleri uyarır.

Beyindeki koku alma merkezi temporal lobda bulunur. Koku reseptörleri uyarıldığında, sinir impulsları önce koku soğanına, oradan da temporal lobtaki koku merkezine iletilir. Koku reseptörleri mekanoreseptör değil, kemoreseptördür ve koku moleküllerinin kimyasal yapısına tepki verir.

Önemli: Koku alma duyusu, diğer duyulardan farklı olarak talamus üzerinden geçmeden doğrudan beyin korteksine ulaşan tek duyudur.

Koku reseptörleri nasıl iyileşir sorusunun cevabı, bu hücrelerin kendini yenileyebilme özelliğinde yatar. Yaklaşık her 60 günde bir yenilenen bu hücreler, sürekli olarak yeni reseptör hücreleri oluşturur.

Endokrin Sistem ve Hormonlar

Adrenal bez, vücudun stres yanıtında önemli rol oynayan kortizol ve adrenalin gibi hormonları üretir. Kortizol, vücudun strese karşı direncini artırır ve bağışıklık sistemini düzenler. Adrenalin ise kan basıncını ve oksijen tüketimini artırarak "savaş ya da kaç" tepkisini tetikler.

Pankreas bezi hem endokrin hem de ekzokrin görevlere sahiptir. İnsülin hormonu, kan şekerini düşürür ve glikojen yapımını uyarır. Glukagon ise tam tersi etki göstererek kan şekerini yükseltir ve glikojen yıkımını tetikler.

Vurgu: Pankreas bezinin salgıladığı insülin ve glukagon hormonları, kan şekeri dengesinin sağlanmasında birbirini tamamlayıcı rol oynar.

Adrenal bezin ürettiği aldosteron hormonu, böbreklerde sodyum geri emilimini artırarak kan basıncının düzenlenmesinde görev alır. Ayrıca az miktarda üretilen cinsiyet hormonları da vücudun genel hormon dengesine katkıda bulunur.

Üriner Sistem ve Böbrek Fonksiyonları

Böbrek Yapısı ve İşlevleri Böbrekler, vücudumuzun yaşamsal fonksiyonlarını sürdüren kompleks filtrasyon sistemleridir. Kabuk (korteks), öz (medulla) ve havuzcuk (pelvis) olmak üzere üç ana bölümden oluşur. Böbreğin en önemli işlevsel birimi olan nefronlar, kan filtrasyon ve homeostazi süreçlerini yönetir. Her bir nefron, glomerulus adı verilen özelleşmiş kılcal damar yumağı ve Bowman kapsülünden oluşan Malpighi cisimciğini içerir.

Tanım: Nefron, böbreğin işlevsel birimidir ve kan filtrasyonu, geri emilim ve salgılama işlemlerini gerçekleştirir.

Filtrasyon ve Geri Emilim Mekanizması Glomerulus kılcallarında gerçekleşen filtrasyon, tek yönlü ve kan basıncı etkisiyle pasif taşıma yoluyla gerçekleşir. Bu süreçte, kan hücreleri ve plazma proteinleri gibi büyük moleküller Bowman kapsülüne geçemez. Süzüntüde su, glikoz, aminoasitler, vitaminler, çeşitli tuzlar ve üre gibi maddeler bulunur. Proksimal tübül, Henle kulpu ve distal tübülde gerçekleşen geri emilim süreçleriyle vücut için gerekli maddeler kana geri alınır.

Önemli: Kan basıncı artışı böbreklerde süzülme hızını artırır. Bir maddenin kandaki miktarı eşik değerinin üzerindeyse geri emilim olmaz ve madde idrarla atılır.

Böbreğin Hormonal ve Metabolik Fonksiyonları Böbrekler, eritropoietin hormonu salgılayarak kemik iliğinde alyuvar yapımını uyarır. Ayrıca D vitaminini aktifleştirerek kalsiyum seviyesinin düzenlenmesine yardımcı olur. Uzun süreli açlık durumunda böbrek ve karaciğerde, laktik asit, piruvat, gliserol ve aminoasitlerden glikoz sentezlenir. Bu glukoneogenez süreci, kan şekeri dengesinin korunmasında önemli rol oynar.