ayt biyoloji(bitkiler)ders notları

Alternatif metin:

tüm bitkilerde var yanal meristem => sekonder meristemle beraber ence büyümeyi sağlar. Odunsu (crift Genekli, açılk tohumler) bitkilerde bulunur b) kökenine göre; birincil (primer) meristem => boyca uzamayı sağlar. Otsu (ve tüm bitkilerde) bulunur. Sekonder meristem => sonradan bölünme yeteneği kazanmış meristeme denir. (kambiyum), kapalı tohumlu, çift çeneklilerde bulunur, (tek Genekete yok) demet(damar) kambiyum ve montar kombiyum olmak üzere 2'ye ayrılır. demet kambiyum => yaş halkalarını Meydana getirir. mantar kambiyum => adunsu bitkilerde bulunur, ağaçların diş kısmında bullumer su kaybını önler. yaşly demet Mantar gena korteks 2.ksilem Mantar 1. floem кам 1.ksilem deret orta 1. floem kambi 2.floem Montar 2.floem →→Montor Kam 1. floem 2.floer -Temel Doku- canli a) Parankima => tüm organların yapısında bulunur, Meristemden en fazla farklılaşmış doludkir, bithide en fazla bulunan dokudur. L'e ayrılır. iletim paranking sentezlenen organik bileşiklerin diğer dokulare iletilmesini sağlar. dir havalanma parankiması => su ve bataklıkta yaşayan bitkilerde, boştuklu yapılardır, bu başlukta hava depo edilir ve bitkinin gaz alışveriş- inde görev alır. özümleme parankiması => fotosentez yapar, sünger ve palizat » parankiması olmak üzere 2'ye ayrılır, palizat parankimasi bol kloroplast, re çok fotosentez yapar, sünger parankimasi ona göre daha at fotosentez yapar, ( mezofil tabakası üst epidermis ve alt epidermis arasıdır. (stoma dahil) "Spalizat ve sünger parankiması var) değil depo parankiması => nişasta, yağ, protein gibi besin maddelerini you da su depolar. b) Kollenkima=>.canlıdır. hücre Geperinde selüloz ve pektin vardır. levha kollenkiması homogen dağılım görülür, köşe kollenkimas, köşelerde daha fazla. c) Sklerankima => ölü hücredir. selüloz velignin biriktirir. bithiye sertlik verir. Sklerankima lifleri Meyve kabuğlında bulunur, (keten lifi) tas hücreleri => armut, ayva gibi meyvelerin etli kısımlarında, ceviz, findi gibi sert habuklu Meyvelerin kabuğunda bulunur. kök Bitkisel Organlae gövde yaprak Kök => bölünme, uzama, olgunlaşme olarak 3'e ayrılır. bölünme bölgesinde primer meristem var, yeni kök ve kaliptra üretilir. Uzama bölgesinde hücre uzar ve bölünmez. hücreler farklılaşarak değişik hücre tipine dönüşür. korteks; parankima nức, olsur lepidermisin とろと emici tuy olgunlasma epidermis uzama kortk UG meristem Jbölünme kaliptra epidermis korteks altında, * endodermis => Seçici geçirgen * endodermisin iç kısmında perisul kambiyum yanal meristem ve yan köhi oluşturur. epidermis öz →ksilem floem 01 → korteks endodermis → endodermis periskl ksilem perisul Gift Genekli floem ksilem kökte yıldız gibi G ksilem ve floem arasında kambiyum var. (açık iletim) xöz yok tek Genekli kökün ortasında öz var *kambiyum you (kapalı iletim) -Kök Gesitleri - a) Kazık Kök=> tek ana kök vardır. kökten çıkan çok sayıda ve kökler vardır. elma, cam, söğüt gibi bitkiler. az gelişmiş yan toprağa Sikica b) Saçak kök => ana kök gelişmemiştir. toprak yüzeyine yakın yerlerde dallanmış çok sayıda ince, uzun kök vardır. bağlanır. erozyona karşı sağlamdır. Soğan, buğday, arpa, yulaf... Gövde => bitkinin toprak üstünde kalan sürgün sistemidir. kökler ile alınan su ve minerallerin yapraklara kadar taşınmasını sağlar. + bitkinin gövdesi üzerinde yaprağın bağlandığı kusima nodyum denir. iki nodyum arasına da internodyum denir. Моем usilemm epidermis ksilem floem •paranking Öz korteks kambiyum tek Genekli ✓ Gift Genekli öz, korteks, kambiyum yok kambiyum dmadığı için enine büyüme yok! öz, korteks, kambiyum var a) Otsu gövde => bayca büyüme (enine kalınlaşma yok) odun ve kabuk you. tek ya da çift çenekli olabilir. b) Odunsu gövde: kalın yapılı ve koruyucu kabuğu vardır. Gift Geneklilerin çoğu, hemenine hem boyuna büyüz. * patates depo⇒ yumru gövde + çilek => sürünücü gönde *asma=> sarılıcı (sülük) gövde -Yaprak- * bitkilerde fotosentez, terleme, gaz alışverişinin gerçekleştiği organ. yaprak dökümü = boşaltım ( yaprak sapı ve yaprak ayoısından oluşmuştur. yaprak sapı=> yaprağı gövdedeki nodyuma bağlar. genellikle Gift Geneklilerde. tek çeneklilerde yok. (palmiye istisna) yaprak kuni => koruyucu kılıf yaprak ayası => fotosentezin en çok olduğu yer. büyüklüğü arttıkça terleme artar ve bu da su kaybına yol açar. tek Genekli => paralel damarlanma Gift Genekli => bir ağ sistemi gibi, çok fazla dallanmış ve ince kollara ayrılmış. mezofil tabakası => sünger ve palizat parankiması ✓ fotosentez az * nemli bölgede ↓ Saçak kök 4 fotosentez çok * kurak bölgede بل kazık kök (derinlerdeki suyu alır) Bitki Hormonları etilen absisik asit oksin Sitokinin giberellin toksin keşfedilen ilk hormondur, ✓ oksin, giberellin, Sitokinin büyümeyi teşvik eder. absisik asit ve etilen ise büyümeyi yavaşlatır. Absisik Asit => neredeyse tüm bitkilerde vardır; floemde ve ksilemae taşınabilir, kuraklık stresinde stomaların kapanmasını teşvik eder. tohumun uyku durumunda kalmasını (dormansi) sağlar. erken Gimlenmeyi engeller, yaprak yaşlanmasını sağlar. Meristem hücrelerinde bölünmenin durmasına ve tomurcukların kın ile Gevrilmesine neden olur. Etilen-> gaz halindedir, tüm hücrelerde üretilir. Stres hormonudur. meyvede nisastanın şekere dönmesini sağlar. Meyle olgunlaşmasını sağlar. yaprak dökümünü teşvik eder, yatay büyüme ve yanal gelişmeyi sağlar, gövde uzamasını. engellee. kök ve kök emici tüylerin duşumunu arttır. yaşlanmayı hızlandırır. Oksin => gövde uzamasını uyarır ve hücrelerin uzamasını sağlar. yan kök oluşumunu uyarır. bitkinin işığa ve yer çekimine yönelmesini sağlar, yaprak dökümünü geciktirie: Meyve gelişimini uyarır, dökülmesini engeller. doku kültürü ile bitki üretiminde kullanılır. fazla salgılanması etileni uyarır ve büyüme durur. kambiyum hücrelerin bölünmesini uyarır ve sekonder meristemi. aktif hale getirir. Sitokinin => sürgünlerde ve köklerde mücre bölünmesini düzenler. yanal tomurcuk büyümesini teşvik eder. besin maddelerinin depo dotulara taşınmasını arttırır. tohum Gimlenmesini juyarır, (klorofit, sentezini uyarır.. oksin ile hücre bökinmesini ve farklılaşmayı uyarır, yaşlandırmayı geciktirir. oksin ile büyümeyi sağlar. Giberellin => tohum gelişimini ve çimlenmeyi arttırır, gövdenin uzamos polen gelişimini ve meyvenin iRileşmesini sağhe. gençlik evresinden olgunlaşmaya geçisi sağlar, kök büyümesinde etkisi azdır. bazı bitkilerde çimlenmeyi uyarır. oksin hormonu ile birlikte Meyve oluşumunda görev yapar, -Bitkilerde Hareket- a) Tropizma => (yönelme) bitkinin büyüyen ve uzayan kısımlarindo. oksin hormonunun düzensiz dağılımı sonucu asimetrik büyümeden kaynaklanan yönelme hareketine denir. uyaranın geldiği yöne doğru gerçekleşen pozitif tropizma, tersi yönüne negatif tropizma denir. - Fototropizma => bitkilerin ışık uyaranına karşı gösterdiği yönelme. kökte negatif fototropizmo.. gouttente pozitif fototropizma. ✓ Milea (oksin geçirmez) agar blok (oksin geçirir) Işık karanlık yönelme de var karanlık büyüme de var yönelim yok loksin simetrik) büyüme var büyüme de var Işık ·Işık geçirmez yönelim de var büyüme var yönelim yok -Geotropizma => bitkinin yer cekimi etkisine bağlı gösterdiği hareket. bitki kökü pozitif geotropizma, gövde negatif geotropizme pozitif ↓ kök ↑ negatif - Hidrotropizma => bitki köklerinin suya doğru yönelim göstermesi. - Kemotropizma=> bitki köklerinin toprakta bulunan farklı kimyasal Maddelere karşı gösterdiği yönelim. - Traumatropizma => yaralanma durumunda meydana gelir. yaralanan bölgeye hormon salgılanır, o normon etkisiyle bitki tam tersi yöne büyüne, - Haptotropizma => bitkinin dokunmaya karşı verdiği tepkiye denir. b) Nasti => hareket yönüme bağlı olmayan. (ırganım) turgor basıncı etkisi ile gerçekleşir. tropizmaya göre malıdır. Irganim = acılıp kapanma. -Fotonasti => Işık etkisiyle gerçekleşir. fasulye bitkisinin yapraklor- Inın gündüz dike gece eğri durması. - Sismonasti => sarsıntı ve dokunmanın neden olduğu nast. dokunduğumuzda bitkinin yapraklarını kapatması. - Termonasti => sıcaklığın etkisinde gerçekleşir, lale çiçeklerini düşük sıcaklıkta açar, yüksek sıcaklıkta kapatır. * Foto periyodiam => bitkinin yılın en uygun zamanını saptamak için kullandığı Gevresel uyarıdır, çeşitleri vardır. - kusa gün (uzun gece) bitkisi - uzun gün (kasa gece) bithisi - nöte gün bitkileri 245004 gündüz Giçek açmaz gündüz gece gündüz gece gece uzun gere bitkisi Çiçek açtı uzun gün bitkisi gündüz gündüz gece gere çiçek açar gece çiçek açar burası gündüz sayıldı kesintiye uğradı, gündüz gece gece gündüz gere 1 çiçek açımaz ! çiçek açmaz Bitkilerde Madde Taşınımı inorganik -Su he Mineral emilimi -Su ve Mineral taşınması organik - fotosentez ürünlerinin taşınması *kökteki emici tüyler topraktan aktif taşıma ile Mineral ve su alır. osmoz ile de suyu alır. * topraktan alınan minerali biriktirir ve emici tüylerdeki osmotik basıncın toprak Gözeltisine göre daha yüksek olmasını sağlar. kökteki K+ iyonu topraktakinden çok olduğu tüylere su ozmos ile geçer.. için kökteki emici - Suyun iletimi ksilem boruyla gerçekleşir, bu yüzden topraktan emilen Su ve mineral ksileme kadar iletilmesi lazımdır, bu iki you ile gerçekleşir. 1- simplast yol => su re minerallerin bir kismi hücrelere girer ve apoplast yola göre yavaş taşınır, emici tüy epidermis → korteks → endodermis - ksilem (seçici geçirgen) * endodermisin içinde haspari şeridi bulunut, kaspari şeridinin içinde süberin (sugu geçirmez) olduğu için zorlu bir bariyerdir. O yüzden bu yol daha uzun sürer. 2- apoplast you => su ve mineraller hücre içine girmez, hücreler arası boşluktan hızlı taşınırlar. * bitkiler ihtiyaç duydukları Mineralleri topraktan pasif taşıma, aktif taşıma ile alırlar. * bitkilerin yaşamları boyunca çok fazla intiyac duyduğu elementlere Makro element denir. çok az ihtiyaç duyduğu elementlere ise Mikro element denir. Makro elementler = C,O,S,Co., N, K.P, H, Mg. Mikro elementler => Fe, Ni, Mo, Cu,B, Mn, Zn, Cl * eksiklikleri başka elementlerle geçmez. 1 ortamda miktarı en aza göre hareket edilir. (minimum yasası) Bitki + bakteri => nodul (bakteri azot intiyacı fazla olan, ر mutualist baklagillerin kökwine yerleşir Mantar + bitki => Mikoriza (Mantar hifleri bitkinin yüzey L J Mutualist alanını genişleterek fosfat, su ve Mineral emilimini sağlar hif => su ve inorganik iyonları emer -havanın nemi arttıkça terleme azalır, - •nizgarın şiddeti artması terlemeyi artHIME. ·Sıcaklığın artması önce terlemeyi arttırır ancak sonra azaltır. - Işık şiddetinin artması terlemeyi arttırır ancak aşırı artması ise - - terlemeyi azaltır. CO₂ miktarı artarsa terleme artar sonra sabit hacker. > atmosferdeki - bekçi hücrelerdeki CO₂ miktarı artması terlemeyi azaltır. topraktaki su miktarı artması önce terlemeyi arttırır sonra sabit kalır. + Stomaların Auılıp Kapanması + *gün içerisinde yaprak yüzeyine ulaşan ışık şiddeti arttiklia açılır. (fotosentez yapılır) *K+ ve pH artması stomaların artmasını sağlar. * Stoma etrafinda iki adet bekçi hücreleri vardır, kloroplast bulundur- urlar ve açılıp kapanmayı sağlarlar, bekçi hücrelerin etrafında komşu epidermis hücreleri vardır ve Geperleri incedir. → kloroplast yok! * gündüzleri komşu epidermis hücrelerinden bekei nücrelerine kt iyonu geçer, gece tam tersi! k+ iyon derişimi artışı bekçi hücrelerde Ozmotik basıncı arttırır, komşu hücrelerden bekçi hücrelere asmoz ile su geçer ve turgor basıncı artar, stoma acıiılması Stoma Aulması, * fotosentezin başlaması nişasta hidrolizi * glikozun artması + CO₂ azalması *PH artması +K+ artışı (kapanması tam tersi) Stoma Kapanması, + fotosentez durup Solunumu devam etmesi *nişasta sentezi * glikoz azalması CO₂ artması * pH azalması + K+ azalışı * topraktan alınan ve ksileme ulaşan suve Mineraller üç şekilde taşınır. 1- Terleme ve 2-Kök Basıncı Konezyon Gerilim Teorisi (ethi en fazla) 3-Kılcallik (ethisi en az) Kılcallık => canlı, cansız yapılarda gerçekleşir. suyun adezyon özelliği ile ksilemle su arasında bir çekim kuvveti oluşturması. ince boru- da çok yük- selir kalın baruda az yükselir Kök Basıncı => kökteki bulunan emici tüylerde Mineral birikmesi ile ozmotik basing artar, kök ozmotik basıncının her zaman (su alma isteği) toprak szmatik basıncından fazla olması lazım, bu basing sayesinde su kökten yapraklara taşınır, bazi otsu bitkilerde ihtiyactan fazla olan su yapraklara gutasyon (damlama) ile atılır. cantı yapılardı gerçekleşir. Terleme, Kohezyon=> yapraklarda sürekli terleme (su kaybı) olur. bu da yapraklarda emme kuvveti oluşturur, suyun kohezyon kuvveti sayesinde ksilemde alttan yukarı doğen su taşınması olur, fotosentez sırasında su kullanım ve stomadan gaz halinde su atimi su kaybına (terlemeye) neden olur, canli ve cansız yapılarda gözlenir. terleme damlama, - su buhar halinde atılır + Su sivi halde atılır emme kuvveti etkili * sadece su atılır + stoma, lentisel, ince kütikulada yapılır. + kök basincrethili Su ve mineral atılır +hida+otlarda yapılır. -Meyve Oluşumu - * yumurtalık döllenmeden sonra meyveyi oluşturur, döllenmeden sonra -canak ve tax yaprak dökülür, erkek ve dişi organlar solar ovaryum etlenerek şişkinleşir ve Meyveye dönüşür. * Meyveler 3'e ayrılır. ↳ tohumları korur ve yayar a) Basit Meyve => bir çiçeğe ait tek bir yumurtalığın gelişmesiyle oluşur. portakal, limon, kayısı, kiraz... b) Küme Meyve => bir çiçeğe ait birbirinden ayrı, yumurtalıkların bir bütün olarak gelişmesiyle oluşur. cilek, dut... c) Bileşik Meyve bir çiçek sapına bağlı birden fazla çiçeğe ait yumurtalıkların bir bütün olarak gelişmesi. ananas + yalnız yumurtalığın gelişmesiyle oluşan meyvelere gercek Meyve denir. kiraz fenek * yumurtalıkla birlikte çiçeğin diğer kısımlarının da Meyve oluşumuna katılmasıyla oluşan meyvelere yalancı meyve denir. Gilek senek * olgunlaşmış tohumdaki embriyonun uygun koşullarda yeni bitkiyi oluşturmak üzere tohum kabuğunun çatlayıp dışarı çillup gelişmesine * döllenmeden sonra oluşan Cimlenme denir. → ethili faktörler; *Sıcaklık + Su +oksijen Gimlenmeden önce ya da Sonra fotosentez olmaz! sadece solunum olur ve bitkinin kuru ağırlığı azalır. yapılar & zigot triploik embriyo endosperm Gekirdek yumurtalık meyve tohum taslağı → tohun →kabuk tohum taslağı dis Geperinin kalınlaşması * tohumda büyümenin ve gelişmenin askıya alındığı, embriyado. Metabolik hızın son derece düşük olduğu duruma tohum dormansisi denir. tohumlar çimlenene kadar uylu halinde kalır, uygun koşullar olduğunda vyku halinden çıkar, %15'in altına düşen su miktarı uyku halini arttırır. absisik asit vyku halinde kalmasını sağlarken, giberellin vyku halinden çıkmasını sağlar.