Name: Knowunity
Brand: Knowunity

Türkçe

https://content-eu-central-1.knowunity.com/CONTENT/01932509-539d-7c09-833a-a7ba892bdd89.pdf

01932509-539d-7c09-833a-a7ba892bdd89

Konu Anlatımı

Bünyamin

Türkiye

Fen Lisesi

Biyoloji

Ayt biyoloji 

KEMİK DOKU ve İSKELET SİSTEMİ
11. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI
11.1.2. Destek ve Hareket Sistemi
Anahtar Kavramlar
eklem, kas, kemik, kıkırdak, tendon
11.1.2.1. Destek ve hareket sisteminin yapı, görev ve işleyişini açıklar.
a. Kemik, kıkırdak ve kas doku açıklanır.
b. Destek ve hareket sisteminin yapısı işlenirken görsel ögeler, grafik düzenleyiciler, e-öğrenme
nesnesi ve uygulamalarından yararlanılır.
c. Kemik ve kas çeşitleri açıklanır.
ç. Kıkırdak ve eklem çeşitleri ile vücutta bulunduğu yerlere örnekler verilir. Yapılarına
girilmez.
DESTEK ve HAREKET SİSTEMİ
-Destek ve hareket sistemi kıkırdak, kemik ve kas dokudan oluşur.
Yeni doğmuş bir çocukta yaklaşık 300 kemik bulunur. Ancak yaş ilerledikçe bazı kemiklerin
birbirleriyle kaynaşması sonucu 206 kemik içeren iskelet sistemi oluşur.
-İnsandaki iskelet yapıyı kemik ve kıkırdak doku oluşturur.
-İskelet; baş, gövde ve üyeler iskeleti olarak gruplandırılır.
-a. Baş iskeleti, beyni koruyan kafatası kemikleri ile yüzümüze şekil veren yüz kemiklerinden
oluşur.
-b. Gövde iskeleti, Göğüs kemiği, omurga, omuz, kalça ve kaburga kemiklerinden oluşan iç
organların korunması ve vücut desteğinin sağlanmasında önemli rol oynar.
-c. Üyeler iskeleti: Vücudun hareketinde görevli kol ve bacak kemikleri ile birlikte omuz ve kalça
kemerlerinden oluşur.
-Omuz kemeri: Bir adet köprücük kemiği ve bir adet de kürek kemiğinden oluşur. İnsanda iki
adet omuz kemeri vardır.
-Kalça kemeri: Oturga, kalça ve çatı kemiklerinden oluşur.
İskelet Sisteminin Görevleri
Kaslar ve eklemlerle birlikte
vücudun hareketini sağlamak.
- Vücuda şekil vermek.
- İç organları korumak.
- İç organlara ve kaslara
bağlanma yüzeyi oluşturmak
- Mineral depolamak.
Kafatası
Üst çene kemiği
Köprücük kemiği
Alt çene kemiği
Göğüs kemiği
Kürek kemiği
Kaburga
Omurga
Kalça kemiği
Sağrı kemiği
Kuyruk sokumu.
Çatı kemiği
Kan yapımını sağlamak (Kırmızı
kemik iliklerinde alyuvar, akyuvar
ve kan pulcukları üretilir.)
Oturga kemiği
A. Kemik Doku ve Çeşitleri
Pazu kemiği
Dirsek kemiği
Ön kol kemiği
El bilek kemikleri
El tarak kemikleri
El parmak kemikleri
Uyluk kemiği
Diz kapağı
Kaval kemiği
Baldır kemiği
Ayak bilek kemikleri
Ayak tarak kemikleri
Ayak parmak kemikleri
Şekil: İnsanda iskelet yapısı
-Kemik dokusunun oluşumu genel olarak iki aşamada gerçekleşmektedir. Öncelikle bu iş için
özelleşmiş hücreler tarafından kemik dokusunun organik kısmı salgılanır. Daha sonra oluşan ara
maddeye minerallerin birikimi gerçekleşir.
-Doğrudan kemik oluşumunda embriyonal bağ dokusundan doğrudan doğruya kemik dokusu
oluşmaktadır. İskeletteki kısa kemiklerin gelişimi ile uzun kemiklerin kalınlaşması bu yolla
sağlanmaktadır.
-İndirekt kemikleşmede ise öncelikle ileride oluşacak kemiğin taslağı olarak hiyalin kıkırdak
gelmekte, daha sonra bu kıkırdak modelinin üzerine kemik dokusu yapılmaktadır. Fakat hiçbir
zaman kıkırdak dokusu doğrudan kemik dokusuna dönüşmemektedir. Kıkırdak doku harabiyete
uğrayarak kemik doku için gerekli temeli oluşturmaktadır. Meydana gelen kemik doku
mezenşimden gelişmektedir. Kafatası kemiklerinin bazıları ile bütün uzun kemikler örnek buna
verilebilir.
-Kemik dokuyu oluşturan hücrelere osteosit, organik ve inorganik maddelerden oluşan ara
maddeye de osein denir. (Osteoklast ise kemik yıkımını gerçekleştiren hücrelerdir.)
-Oseinin organik kısmı protein yapısındaki kollagen liflerden oluşur. İnorganik kısmı ise kalsiyum
fosfat, kalsiyum karbonat, kalsiyum florür, potasyum ve magnezyumdan meydana gelir.
NOT:
-Yaş ilerledikçe oseindeki organik madde azalır, inorganik madde artar. Bu nedenle
yaşlandıkça kemikler sertleşir ve kırılganlığı artar.
SORU 1. (2014-LYS2 / BİY)
Bir çocuğun kaval kemiğinin epifiz
plaklarından biri tahrip olursa
aşağıdakilerden hangisinin ortaya
çıkması beklenir?
A) Kemikte enine kalınlaşmada sonlanma
B) Kemikte boyuna uzamada yavaşlama
C) Kemik dokuda zayıflama
D) Kemik dokuda kan hücresi üretiminde
azalma
E) Sari ilik üretiminde azalma
SORU 2. (1997 ÖYS)
Normal bir insanda,
I. Osein
II. Kalsitonin
III. D vitamini
IV. Parathormon
มา
maddelerinden hangilerinin miktarının
artması, kemiklerin sertleşmesini
sağlar?
A) Yalnız I
D) II ve IV
B) I ve II
C) Il ve III
E) III ve IV
SORU 3. (1995 ÖYS)
İnsan vücuduna ait bazı eklemler,
hareket yeteneklerine göre azdan çoğa
doğru nasıl sıralanabilir?
A) Kafatası eklemleri-omurlar arası
eklem-diz eklemi
B) Omurlar arası eklem- kafatası
eklemleri-diz eklemi
C) Diz eklemi-omurlar arası eklem-
kafatası eklemleri
D) Kafatası eklemleri--diz eklemi -
omurlar arası eklem
E) Omurlar arası eklem- diz eklemi-
kafatası eklemleri
SORU 4. Aşağıda kemik gelişimini
etkileyen bazı faktörler verilmiştir.
I. Mineraller
II. Hormonlar
III. Güneş ışığı
IV. D vitamini
Bunlardan hangileri kemik gelişimini
etkileyen çevresel faktörlerden değildir?
A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve II
D) I, III ve IV E) II, III ve IV
SORU 5. Sarı kemik iliği bulunduğu
bilinen bir kemiğe aşağıdakilerden
hangisi örnek verilemez?
A) Dirsek kemiği
B) El parmak kemikleri
C) El bilek kemikleri
D) Baldır kemiği
E) Uyluk kemiği
SORU 6. İnsanda aşağıdakilerden
hangisi kemiklerin bir görevi değildir?
A) Bazı iç organları korumak.
B) Kan hücrelerini üretmek.
C) Vücudun hareketinde etkili olmak.
D) Vücut için önemli bazı mineralleri
üretmek.
E) Bazı iç organlarına ve kaslara
bağlanma yüzeyi oluşturmak.
www.biyolojiportali.com -Kemik hücreleri yıldız şeklinde olup kemik dokusunda lakün adı verilen boşluklarda yer alır.
-Bütün kemiklerin dışında kemik zarı (periost) bulunur.
-Periost, bağ dokudan yapılmış, bol miktarda sinir ve kan damarı içerir.
NOT:
-Periostun görevleri:
-Yeni kemik hücreleri oluşturmak
-Kemiğin enine büyümesini sağlamak
-Kemiğin yenilenmesini ve onarımını sağlamak.
-İnsan kemikleri, iki farklı kemik doku
bulundurur. Bunlar, sert (sıkı) kemik
doku ve süngerimsi kemik dokudur.
1. Sert (sıkı) kemik doku: Kemiklerin dış
kısmında bulunan sert tabakadır. İçinde
kan damarları ve sinirlerin bulunduğu
boyuna uzanan havers kanallarına
Havers
Osterosit
Lakün
sahiptir. Havers kanallarını birbirine
kanalları
bağlayan enine kanallara ise volkman
Kemik doku
kanalları adı verilir.
Volkman
kanalları
2. Süngerimsi kemik doku: Uzun
kemiklerin baş kısımlarında, kısa ve
yassı kemiklerin içinde bulunur.
Gözenekli bir yapıya sahiptir ve bu
gözeneklerin içinde kan hücrelerinin
yapıldığı kırmızı kemik iliği bulunur.
Kan damarları
ve sinirler
Periost
Şekil: Kemik dokuyu oluşturan yapılar
Şekillerine göre kemik çeşitleri
1. Uzun kemikler: Kol ve bacaklarda bulunan, uzunluğu kalınlığından fazla olan, silindir
şeklindeki kemiklerdir.
NOT:
El ve ayak parmak kemikleri, Ön kol, dirsek, uyluk, kaval ve baldır kemikleri uzun kemiklerdir.
-Uç kısımlarındaki şişkin bölgelere baş, iki baş kısım arasındaki bölgeye ise gövde adı verilir. Baş
kısımlarının dışı sert kemik doku, içi süngerimsi kemik doku yapısındadır. Süngerimsi kemik
dokunun içindeki boşluklarda kan hücrelerinin üretildiği kırmızı kemik iliği bulunur.
-Gövdede sert kemik doku bulunur. Gövdenin ortasındaki boşlukta ise sarı kemik iliği yer alır.
-Uzun kemiğin baş kısmı ile gövdesi
arasında, kemiğin boyuna uzamasını
sağlayan kıkırdak doku yapısında
epifiz plağı denilen büyüme bölgesi
bulunur. Bu kıkırdak yapı 19-23
Baş
Kırmızı kemik iliği
Süngerimsi kemik doku
Epifiz plağı
Siki kemik doku
İlik kanalı
Sari kemik iliği
Gövde
Periost
Kan damarı
yaşından sonra kemikleşir ve
kemiğin boyuna uzaması durur.
İnsanlarda boydaki uzamanın sınırlı
olmasının nedeni budur.
Baş
Eklem kıkırdağı
Şekil: Uzun kemiğin yapısı
2. Yassı kemikler: Yassı ve ince kemiklerdir. Kafatası, kaburga, kürek ve kalça kemikleri yassı
kemiklere örnek verilebilir.
3. Kısa kemikler: Uzunluk, genişlik ve kalınlıkları birbirine yakın olan kemiklerdir. Örneğin el ve
ayaklardaki bilek kemikleri kısa kemiklerdir.
4. Düzensiz şekilli kemikler: Belli bir şekli olmayan, baskılara karşı dayanıklı, sağlam kemiklerdir.
Örneğin omurlar ve çene kemikleri düzensiz kemik çeşitleridir.
NOT:
-Periost (kemik zarı), süngerimsi kemik doku, set kemik doku, kırmızı kemik iliği, havers ve
volkman kanalları tüm kemik çeşitlerinde bulunur.
-İlik kanalı ve sarı kemik iliği sadece uzun kemiklerde bulunur.
BİRAZ DETAY
Sarı kemik iliğinin büyük ölçüde yağ hücrelerinden oluşur. Yağ hücrelerinin renginden
ötürü bu ismi alır. Yeni doğanlarda kemik iliğinin hepsi kırmızı kemik iliğiyken, büyümeyle
birlikte, zaman içerisinde yerini sarı kemik iliğine bırakmaya başlar. Sarı kemik iliği, ağır
kanamalar veya hipoksi (oksijen yetersizliği) durumunda, aktif olarak kan hücresi üretme
yeteneği de olan kırmızı kemik iliğine dönüşebilir.
SORU 7. Kemik ile ilgili aşağıdakilerden
hangisi söylenemez?
A) Bütün kemik çeşitlerinde süngerimsi
kemik doku bulunur.
B) Havers ve volkman kanalları sert
kemik dokuda bulunur.
C) Epifiz plağı uzun kemiklerde bulunur
ve boyca uzamayı sağlar.
D) Kemik hücreleri lakün denilen
boşluklarda bulunur.
E) Süngerimsi kemikte kan damarı ve
sinir hücreleri bulunmaz.
SORU 8. Kemik zarı (periost) ile ilgili
olarak,
I. Sadece uzun kemiklerde bulunur.
II) Kemiğin boyuna uzamasını sağlar.
III. Kemiğin beslenmesini ve onarımını
sağlar.
IV. Kan damarı ve sinirler oldukça
yoğunlaşmıştır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız III
D) III ve IV
B) I ve II C) Il ve III
E) II, III ve IV
SORU 9. İnsanın destek ve hareket
sisteminde kemiği kemiğe bağlayan yapı
(1), kasi kemiğe bağlayan yapı (II)
isimleri aşağıdakilerden hangisinde
doğru verilmiştir?
||
A)
Tendon
B)
Ligament
Ligament
Tendon
c)
Epifiz plağı
Tendon
D)
Ligament
E)
Kas kirişi
Sinoviyal zar
Ligament
CEVAPLAR ve ÇÖZÜMLERİ
1. Epifiz plağı belirli bir yaşa kadar
insanlarda kemiğin uzamasını sağlar.
Tahrip olursa boyca uzama yavaşlar.
Cevap: B
2. Kemikleri setleştiren kemik dokuya
yerleşen kalsiyumdur. D vitamini kemiğin
kalsiyum tutmasını sağlar. Kalsitonin
hormonu kandaki kalsiyumu kemiklere
geçmesini sağlar. Dolayısı ile bu iki faktör
kemiği sertleştirir. Parathormon
kemikteki kalsiyumu kana geçirir. Yani
kemiğin sertliğinin azalmasına neden
olur. Osein ise kemik ara maddesidir.
Cevap: C
3. Hareket yeteneklerine göre eklemler
oynamaz, yarı oynar ve oynar eklemler
olarak sınıflandırılır. Buna göre hareket
yetenekleri azdan çoğa, kafatası-
omurlararası ve diz eklemi şeklinde
Sıralanmalıdır.
Cevap: A
4. Hormonlar, çevresel faktörlerden
değildir.
Cevap: A
5. Sari ilik bulunduğuna göre uzun
kemiktir. El ve ayak bilek kemikleri kısa
kemiktir. Sari ilik bulunmaz.
Cevap: C
www.biyolojiportali.com Kemik Gelişimini Etkileyen Faktörler
İnsanda kemik yapımı ve yıkımı sürekli devam eden bir süreçtir. Genç yaşlarda kemiklerde
yapım olayları fazlayken yaşlanmaya bağlı olarak yıkım olayları yapım olaylarından daha fazla
gerçekleşmeye başlar.
Kemik yapımında etkili olan faktörler şunlardır:
-Hormonlar: Kalsitonin, parathormon, büyüme hormonu ve eşeysel hormonlar.
NOT:
-Kalsitonin, kandaki kalsiyumu kemik dokuya geçirir. Kemiği sertleştirir.
-Parathormon kemikteki kalsiyumu kana geçirir. Kemik sertliğini azaltır.
-Büyüme hormonu (=STH), kıkırdak ve kemik doku büyümesini uyarır.
-Eşeysel hormonlar, kemik yıkımını önler.
-Mineraller: Kalsiyum, fosfor, magnezyum ve potasyum mineralleri kemiğin sertleşmesini
sağlar.
-Vitaminler: A-C-D vitaminleri etkilidir.
-D vitamini kemiklerde kalsiyum ve fosfat birikmesini sağlar. D vitamini eksikliğinde kemiklerde
yumuşama ve eğilmeler meydana gelir.
-A vitamini eksikliğinde kemiklerin büyümesi yavaşlar.
-C vitamini özellikle kemik yapısında bulunan kollagen liflerin üretiminde etkilidir.
-Güneş ışığı: Provitamin D'yi (pasif D = öncül D) deri altında aktif D vitaminine dönüştürür.
-Genetik özellikler: Kemiğin enine ve boyuna büyümesinde, kemiğin son şeklini almasında
belirleyici faktördür.
-Dengeli ve yeterli beslenmenin yanı sıra hareket ve sporun da kemik gelişimi üzerinde önemli
rolü vardır.
EKLEMLER
İskeleti meydana getiren kemiklerin birbiriyle bağlantı kurduğu yere eklem denir.
-Eklemler hareket derecelerine göre üçe ayrılır:
6. Kemiklerimiz vücut için önemli bazı
mineralleri depo eder, üretmez.
Cevap: D
7. Süngerimsi kemikte kan hücreleri
üretilir, buradan dolaşıma salınır.
Dolayısı ile kan damarları ve sinirler
vardır.
Cevap: E
8. Kemik zarı bütün kemiklerin dış
kısmında bulunur, enine büyümeyi
sağlar, beslenme ve onarımı
gerçekleştirir, kan damarı ve sinirler
bakımından zengindir.
Cevap D
9. Eklem yapan iki kemik ligamentlerle,
kaslar ise kemiğe tendon (kas kirişi) ile
bağlıdır.
stall.
1.Oynar eklem: Kol ve bacak kemikleri arasında bulunan ve vücudun hareketini kolaylaştıran
eklemlerdir.
Ligament ile tendonu birbirine karıştırmamak
lazım.
-Ligament: Eklem bölgelerindeki kemikleri,
birbirine bağlayan bağlardır.
-Tendon (kas kirişi): Kasları kemiklere bağlayan
bağlardır.
Tendon
Ligament
Kas
Kemik
2. Yarı oynar eklem: Boyun ve omurlar arasındaki eklemler bu tür eklemlerdir.
3. Oynamaz eklem: Kafatası kemikleri bu eklem çeşidi ile birbirine bağlanır.
www.biyo
www.biyolojiportali.com

Ayt biyoloji

Aradığını bulamıyor musun? Diğer derslere göz at.

Knowunity, beş Avrupa ülkesinde 1 numaralı eğitim uygulaması!

Knowunity, Apple tarafından büyük ilgi gördü ve Almanya, İtalya, Polonya, İsviçre ve Birleşik Krallık'ta eğitim kategorisinde sürekli olarak en üst sıralarda yer aldı. Hemen Knowunity'e katıl ve dünya çapında milyonlarca öğrenciyle yardımlaş.

4.9+

17 M

#1

950 K+

Kararsız mısın? Bizi bir de dünyanın dört bir yanındaki kullanıcılarımızdan dinle!

Kesinlikle harika bir uygulama, resmen hayatımı kolaylaştırdı.

Uygulama çok basit ve iyi tasarlanmış. Şimdiye kadar aradığım her şeyi buldum

Ba-yıl-dım ❤️, çalışırken neredeyse her an kullanıyorum

Ayt biyoloji

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Aradığını bulamıyor musun? Diğer derslere göz at.

Knowunity, beş Avrupa ülkesinde 1 numaralı eğitim uygulaması!

Knowunity, Apple tarafından büyük ilgi gördü ve Almanya, İtalya, Polonya, İsviçre ve Birleşik Krallık'ta eğitim kategorisinde sürekli olarak en üst sıralarda yer aldı. Hemen Knowunity'e katıl ve dünya çapında milyonlarca öğrenciyle yardımlaş.

4.9+

17 M

#1

950 K+

Kararsız mısın? Bizi bir de dünyanın dört bir yanındaki kullanıcılarımızdan dinle!

Kesinlikle harika bir uygulama, resmen hayatımı kolaylaştırdı.

Uygulama çok basit ve iyi tasarlanmış. Şimdiye kadar aradığım her şeyi buldum

Ba-yıl-dım ❤️, çalışırken neredeyse her an kullanıyorum