11. Sınıf Sinir Sistemi, Endokrin Sistem ve Gözün Yapısı

Alternatif metin:

kılıfı oluşturarak elektriksel yalıtımı sağlar. Çevresel sinir sistemi Miyelin kılıfı oluşturarak elektriksel yalıtımı sağlar. Merkezi sinir sistemi Merkezi sinir sistemi Merkezi sinir sistemi Nöronlara yapısal olarak destek olur. Kan-beyin bariyerini oluşturur ve kandaki madde alışverişini sağlar. Merkezi sinir sisteminin boşluklarını örter. Beyin Omurilik Sıvısını (BOS) oluşturur. Sinir doku içerisinde hücresel savunma oluşturur. Akson ucu Schwann hücresi Kan Beyin Bariyeri: Merkezi sinir sistemi içindeki hücre dışı sıvı ile dolaşım halindeki kanı birbirinden ayıran özel bir bariyerdir. Glikoz ve Amino asitler aktif taşımayla; su, oksijen, CO₂ difüzyonla yapılır. Hormonların geçişine izin verir, Nörotoksinlerin geçişini önler • Astrosit tarafından oluşturulur. • Bu bariyerin zarar görmesi sonucu: menenjit ve epilepsi gibi hastalıklar oluşabilir. Nöronun Uyarılması: Uyarıların nöronda oluşturduğu elektriksel ve kimyasal değişimlere impuls denir. Bir nöronun uyarılması için gereken en az uyarı şiddetine eşik değer denir. Ya hep ya hiç kuralı: Eşik değerden daha düşük şiddetteki uyarıya cevap vermeyip eşik değerde veya üzerindeki uyarıya ise tam cevap vermesidir. Uyarının şiddeti arttıkça daha sık ve daha fazla sayıda impuls oluşur. (impuls frekans artar, hızı değişmez) Uyarı şiddeti arttıkça impulsun şiddeti değişmez. İmpulsun sayısı uyarının; şiddetine, tekrarlanma sıklığına ve etkileme süresine bağlı olarak değişir. İmpuls Hızını Etkileyen Faktörler: • Miyelin kılıfın varlığı impuls hızını arttırır. • Sinirin çapı büyüdükçe impuls hızı artar. Bir nöronun akson uçları ile diğer nöronun dendriti arasındaki yapılara sinaptik boşluk denir. Nöronların akson uçlarındaki şişkinleşmiş ve yumru şeklini almış yapılara sinaptik yumru denir. Sinapslar çok küçük aralıklar olup nöronlardan bilgi akışını kontrol eder. İnsan vücudunda 2 tip sinaps bulunur: Elektriksel ve Kimyasal Sinaps (Elektriksel daha hızlı iletir) İmpulsun Sinapslardan Geçişi: İmpulsun bir nörondan diğerine iletilmesine aracılık eden kimyasal maddelere nörotransmitter denir. En önemlileri asetil kolin, noradrenalin, dopamin, serotonin, histamindir. İmpuls nöron gövdesinden akson ucundaki sinaptik yumruya geldiğinde, 1- Ca iyonları sinaptik yumruya geçer 2- Keseciklerde bulunan nörotransmitter sinaps boşluğunda salgılanır. 3- Nörotransmitter öbür nöronun dentrit ucundaki reseptörle birleşerek dendrit zarını uyarır. 4- 2. Nöronun dendrit zarının Na* ya karşı geçirgenliği artar. Merkezi Sinir Sistemi: Beyin ve Omurilikten oluşur. Merkezi Sinir Sistemi Beyin Omurilik Ön Beyin Orta Beyin Arka Beyin Beyincik Uç Beyin Ara Beyin Omurilik soğanı Talamus Hipotalamus Epitalamus Pons Beyin Beyin: Beyin kafatasının içini tamamen dolduran nöron ve nöroglialardan oluşmuş sinir merkezidir. Vücudun yönetimini sağlar. Yaklaşık 100 milyar sinir hücresinden oluşur. Saç Kafa derisi Yağ Kan damarı Yağ Kafatası kemiği Sert zar Örümceksi zar İnce zar Beyin Kafatası tarafından korunan beyin meninges denilen üç katlı zarla çevrilidir. Bu zarın tabakaları dıştan içe doğru sert, örümceksi ve ince zardır. Sert Zar: Kafatasına yapışıktır. Örümceksi Zar: Bağ doku lifleri ile ince zar ile sert zarı birbirine bağlar. İnce Zar: Beynin tüm kıvrımlarını örter. Taşıdığı kılcal damarlar ile beynin beslenmesini sağlar. İnce ve örümceksi zarın arası BOS adı verilen sıvı ile doludur. Beyin Omurilik Sıvısının özellikleri ve görevleri: • Kan basıncı ve kılcal damarlardan çıkan sividan oluşur. • Beyni ve omuriliği darbelerden korur. • Besin ve O₂ yi sinir hücrelerine taşır, CO₂ ve atık maddeleri uzaklaştırır. • İltihaplandığında menenjit hastalığı oluşur. Beynin Bölümleri: 1-Ön Beyin İnsanda beynin en büyük kısmıdır uç beyin ve ara beyin olmak üzere iki bölümden meydana gelir. a.Uç Beyin Nasırlı cisim Uzunlamasına derin bir yarıkla birbirine ayrılan iki yarım küreden meydana gelir. Talamus Sol Beyin Fonksiyonları: Sağ el kontrolü, dil becerisi, mantık, düşünme, matematik Hipofiz Pons Omurilik soğanı Sağ Beyin Fonksiyonları: Sol el kontrolü, hayal gücü, yaratıcılık, üç boyut algılama Beyin yarım küreleri ortadan geçen köprüler ile birbirine bağlıdır. Köprülerden üsttekine nasırlı cisim, alttakine beyin üçgeni denir. Beyin kabuğundan enine kesit alındığında içte ak, dışta boz madde bulunur. Ak madde aksonlardan oluşur, boz madde dendrit ve hücre gövdesinden oluşur. Uç beyin Epitalamus Hipotalamus Beyincik Rolando yarığı Beyin kabuğundaki girintilerden bazıları daha derindir, bunlardan biride Rolando Yarığı'dır. Sağ yarım küre Sol yarım küre Ön kısmında motor merkezleri, arka kısmında duyu merkezleri bulunur. Beynin Lobları: Ön (Frontal) Lob: İstemli Hareket, yazma, konuşma Yan Kafa (Parental) Lob: Dokunma, acı, sıcaklık, basınç Arka Kafa (Oksipital) Lob: Görme görsel yorumlama Şakak (Temporal) Lob: Duyma, duyguların denetimi, koklama ve hafıza merkezi Rolondo yarığı Motor merkezler Frontal lop (Alin lobu) Duyu merkezleri Parietal lop (Yan kafa lobu) Oksipital lop (Arka kafa lobu) Beyin yarım küreleri çıkartılmış bir kurbağanın yeme, içme, yürüme gibi faaliyetleri bilinçsiz yaptığı gözlemlenmiştir. Temporal lop (Şakak lobu) Beyincik b.Ara Beyin Homeostasinin sağlanmasında çok önemli düzenlemeler yapar. Beyin yarım küreleri tarafından sarılmıştır. Talamus, epitalamus ve hipotalamustan oluşur. Hipotalamus'un alt kısmında bulunan hipofiz iç salgı bezlerinin çalışmasını düzenler. Epitalamus: Epifiz bezini bulundurur. Bu bez biyolojik saati düzenleyen melatonin hormonunu salgılar. Talamus Talamus: Bir boz madde kitlesidir. Duyu organlarından gelen uyarıları düzenleyerek beyin kabuğuna iletir. (Dağıtım Merkezi) Hipofiz Hipotalamus: Sinir hormonlarının da salgılandığı önemli bir merkezdir. Görevleri: Homeostasinin sağlanmasıyla ilgilidir. • Endokrin sistemi kontrol eder. . Eşeysel yönelme ve olgunlaşmayı sağlar. • Uyku, heyecan, stres, korku, vücut sıcaklığını düzenler. (Sıcakken terletir, Soğukken titretir) 2-Orta Beyin Görevleri: • Ön beyin ile arka beyin arasında ve ön beyin ile gözler arasındaki sinir uyartılarını düzenler. Görme ve İşitme refleks merkezleri buradadır. • • Kas tonusunu (uyarı verilmediği halde hafif kasılı olma) ve vücudun duruş/postürünü düzenler. • Göz bebeklerinin daralması, köpeklerin ses duyunca kulaklarının dikleşmesi vb. 3-Arka Beyin Arka beyin Beyincik, Pons, Omurilik Soğanı olmak üzere 3'e ayrılır. a.Beyincik (Dışta Boz, içte ak madde) Kafatasının alt arka çukuruna yerleşmiştir. Omurilik soğanının üzerinde yer alır. Görevleri: • • Hareket ve denge merkezi, görme işitme arasında koordinasyonu sağlar. İskelet kaslarının düzenli çalışmasını koordine eder. Pons Omurilik soğanı • Beyincik zarar görürse yürümede bozukluk, titreme ve denge kaybı olur. Epitalamus Hipotalamus Beyincik b.Pons Omurilik soğanının üstünde, beyinciğin önünde yer alan beyin kökünün bir kısmıdır. Görevleri: • Solunum merkezini düzenler. • Beyinciğin yarım küreleri arasında impuls iletimini sağlar. . Orta beyine impuls iletir ve buradan gelenleri alır. Orta beyin Pons Omurilik soğanı • Omurilik soğanı ile birlikte yutma, kusma ve sindirmeyi düzenler. c.Omurilik Soğanı Görevleri: • • Omurilik ve beyin arasında impuls iletir. Kalp atışının hızının ayarlanması, Soluk alıp verme, emmme, yutma, hıçkırma, kan şekerinin ayarlanması vb. • Omurilik soğanı hayati merkezleri bulundurduğu için hayat düğümü olarak adlandırılır. Omurilik Enine kesit olarak incelendiğinde dışta ak, içte H şeklinde boz madde görülür. Sağ arka kök Duyu nöronu Ara nöron Arka boynuz • • Öndekilere ön boynuz (ventral) Arkadakilere arka boynuz (dorsal) Yandakilere yan boynuz (lateral) Ön boynuzda motor nöronlarının dendritleri ve nöron gövdeleri bulunur. Bunların aksonları omurililiğn ön kökünden çıkarak iskelet kaslarını çalıştırır. Ön boynuz Uyarının omurilikte izlediği yol: Reseptör - Duyu Nöronu- Arka Kök - Ara Nöron - Ön Kök - Motor Nöron - Efektör Sağ ön kök Motor nöron İstemli Hareket: Beyin kabuğundan gelen impulslarla oluşur. Refleks (İstemsiz Hareket): Beyin kabuğundan habersiz, sadece omurilikten veya beynin diğer refleks merkezlerinden gelen impulslarla oluşur. Omuriliğin Görevleri: • İskelet kaslarının istemsiz hareketlerini sağlar. • Beyinden gelen impulsları ileterek istemli hareketi sağlar. Omuriliğe gelen duyu impulslarını beyne iletir. Arka boynuz Arka kök On boynuz İnce zar On kök Örümceksi zar Sert zar Kan damarları • Öğrenilmiş hareketlerin otomatik olara yapılmasını sağlar. • Bazı iç organların istem dışı çalışmasını sağlar. Refleksler: İstemli Çalışma: Beyin kabuğu tarafından düzenlenir. İskelet kasları hem istemli hem de istem dışı çalışabilir. İstemdışı Çalışma: Refleks Kalp kası, düz kaslar, endokrin ve ekzokrin bezler sadece reflekslere cevap verir. Refleks Yayında İzlenen Yol: Reseptör - Duyu Nöronu - Ara Nöron (Değerlendirme) - Motor Nöron - Tepki Organi Kalitsal Refleks: Doğuştan gelen ortak reflekslerdir. Örn: Emme, göz kapağını kırpma, diz kapağı refleksi Şartlı Refleks: Öğrenilmiş refleksler, Limon denince ağız sulanması, Beyin Kabuğu ile ilişkili Talamus Çevresel Sinir Sistemi: Duyu Nöronu: Reseptörlerden aldığı uyarıyı merkeze iletir. Motor Nöron: Merkezden aldığı uyartıyı efektöre iletir. Beyin Sinirleri: Beyinden çıkan sinirlerdir. 12 çifttir, göğüs ve karın boşluğundaki organların çalışmasını düzenler. Omurilik Sinirleri: Omurilikten çıkan sinirlerdir. 31 çifttir, bunlar vücuda dağılır. Somatik Sinir Sistemi: • İstemli çalışan iskelet kaslarını yönetir. • Motor Nöronları miyelinli aksonlara sahiptir. • Yürüme, yazma, konuşma Otonom Sinir Sistemi: • İstem dışı çalışan organları yönetir. • • Omurilik, omurilik soğanı ve hipotalamus tarafından kontrol edilir. Homeostasiyi sağlar. Sinir Sistemi Hastalıkları: Multipi Skleroz: Miyelin kılıfların zarar görmesi sonucu oluşur. Titreme, konuşma bozukluğu Epilepsi: Beyindeki nöronların elektrokimyasal boşalma yapması. Nöbet, geçici bayılma Alzheimer: Unutma, zihinsel kapasitede azalma Parkinson: Dopamin üretimi hasar görür, titreme Menenjit: Beyni saran zarın iltihaplanması sonucu oluşur. Çocuk Felci: Polio virüsünün neden olduğu bir hastalıktır. 1-4 yaş arası çocuklarda gözlenir Kuduz: Isırıkla ya da yaralara kuduz hayvan salyasıyla bulaşır. Depresyon: Bedensel, zihinsek karamsarlık mutsuzluk Bitkisel Hayat: Beyin hasarı olan ama sapı hasarsız olan. Solunum, dolaşım çalışır Beyin Ölümü: Her ikiside zarar görmüştür, kendi solunumu yok, beyin sapı refleksleri yok. Sinir Sisteminin Sağlıklı olması için: Dengeli ve yeterli beslenme. • Stresten uzak durma • Düzenli uyku ve düzenli spor yapmak. • Alkol, sigara, uyuşturucu gibi maddelerden uzak durma Endokrin Sistem: Endokrin bezleri inceleyen bilim dalı endokrinolojidir. Hormon: Endokrin sistemin organları tarafından üretilen özel moleküllerdir. Nörohormon: Sinir hücreleri tarafından üretilir. Hedef Organ: Hormonu tanıyan reseptörleri bulunduran organ. Not: Sinirsel iletim, hormonal'den hızlıdır, saniyeler içinde gerçekleşir. Hormonal iletim yavaştır, dakika saat haftalar içinde gerçekleşebilir. Hormonların Genel Özellikleri: • Her canlı kendi hormonunu kendi sentezler. • Salgılandıkları hücreden hedef dokuya kadar kan ile taşınır. • Az miktarları bile büyük etkilere neden olur. • Gerektiğinde sentezlenir, ihtiyaç olmadığında yıkılır. Bunları enzimler yürütür. Hormonların Kimyasal Yapıları: Protein: Büyüme hormonu ve ganadotropinler. (FSH,LH) Peptidler: Oksitosin, ADH, ACTH, glukagon, insülin Aminoasit ve türevleri: Tiroksin, Adrenalin, Nöroadrenalin Steroidler: Eşey hormonları, Aldosteron, kortizon Endokrin Bezler: (İç Salgı) Ürettiği salgıyı doğrudan kana veren bezlerdir. Bu bezlerin ürettiği salgıya hormon denir. Ekrokzin Bezler: (Dış Salgı Yapan Bezler, Kanallara) Salgılarını bir kanalla vücut boşluğuna veya dışarı boşaltan bezlerdir. Sindirim enzimleri, göz yaşı, tükürük, ter, süt ve yağ bezleri örnek verilebilir. Karma Bezler: Hem endokrin hem de ekzokrin özelliği gösteren bezlerdir. Yani salgılarını hem kana hem de kanallara bırakan bezlerdir. Mide, bağırsak bezleri, pankreas ve eşeysel bezler. Hipofiz Bezi: Hipotalamus, çalışmasını düzenler. Bazı bezleri kontorl eder. Ön lob ve arka lobdan oluşur. Hipofizin Ön Lobundan Salgılanan Hormonlar: 1.Büyüme Hormonu STH: . DNA eşlenmesini uyarır, RNA ve protein sentezini uyarır, hücre büyümesini ve bölünmesini hızlandırır. • Hormonal Bozukluk: Fazla salgılanırsa devlik (jigantizm), az salgılanırsa cücelik (nanizm) neden olur. 2.Folikül Uyarıcı Hormon FSH: • Yumurtalık ve testisleri uyararak çalışmasını düzenler. • Dişide yumurta oluşumu ve östrojen salgılanması, erkekte sperm üretimini başlatır. 3.Lüteinleştirici Hormon LH: • Dişide ovaryumdan yumurta atılmasını sağlar. (Ovulasyon) • Dişide korpus luteum (sarı cisim) den östrojen ve progesteron salgılanmasını sağlar. Erkekte testesteron üretilmesini sağlar. 4.Tiroid Uyarıcı Hormon TSH: • Tiroid bezini uyararak tiroksinin sentezini ve salgılanmasını sağlar. 5.Prolaktin LTH: • Annelik iç güdüsünün oluşmasını ve süt üretimini uyarır. Döllenme olursa sarı cisimi uyararak östrojen ve progesteron salgılatır. 6.Adrenekortikotropik Hormon ACTH: • Böbrek üstü bezinin kabuk kısmını uyararak hormonların salgılanmasını sağlar. 7.Melanosit Uyarıcı Hormon MSH: Fetal evrede melanosit denilen içinde melanin pigmenti bulunan hücreleri uyarır. Hormon STH LTH ↓ FSH, LH TSH ACTH MSH Endorfinler Hedef yapı Kemikler Meme bezleri Testisler veya yumurtalıklar Tiroid bezi + Adrenal korteks Derideki melanositler Beyindeki ağrı reseptörleri Hipofizin Arka Lobundan Salgılanan Hormonlar: 1.Antidiüretik Hormon ADH: • Böbrek hücrelerini etkileyerek suyun geri emilmesini arttırır, su dengesini sağlar. • Aşırı kan kaybı sonucu kan basıncı azaldığında, düz kasların kasılmasını uyararak basıncı arttırır. Eksikliğinde Şekersiz Diyabet hastalığına neden olur. (Fazla su kaybı) 2.Oksitosin Düz kasların kasılmasını, doğumdan sonra da emme sırasında sütün memeden akmasını sağlar. Tiroid Bezi: Hipofiz tarafından denetlenir. İki loblu bir bezdir. 1.Tiroksin Hormonu: • Soğuk havalarda daha fazla salgılanır, tirozin amino asidinin bir türevidir, oksijenli solunum hızını arttırır, bazal metabolizma değerini yükseltir. Tiroksin Salgısının Denetimi: Vücut sıcaklığı düştüğünde hipotalamusta bulunan ısı merkezi uyarılır. Hipotalamus TSRF salgılayarak hipofizi uyarır → Hipofiz TSH salgılayarak tiroid bezini uyanr. → Tiroid bezi tiroksin hormonu ile vücut hücrelerini uyanır Vücut hücrelerinde bazal metabolizma hızı artar. Oksijenli solunum hızı ve Isı üretim hızı artar Hipotiroidizm: (Az Salgılanması) • Fetüs iken az salgılanırsa Kretenizm (Ahmaklık) hastalığına neden olur. • • Cücelik, zeka geriliği, eşeysel organlar olgunluğa erişemez, annenin hamileliği sırasında yeterli iyot almaması en sık nedendir. Ergenlikteyken az salgılanırsa Miksödem hastalığına neden olur. • Bazal metabolizma hızı düşer, Vücut sıcaklığı düşüktür, Kıl dökülmesi, Uyuşukluk, Deride bozulmalar Tiroid neden Tiroksin hormonunu az salgılar? 1. İyotlu bir hormon olan tiroksin sentezi için gerekli iyotun besinlerle alınmaması. (Basit Guatr) 2. T lenfositlerinin, tiroid dokusuna saldırması. (Hashimato Hastalığı) Hipertiroidizm: (Fazla Salgılanması) • En çok görülen şekli Graves hastalığıdır. . Tiroksin artışında: Kilo kaybı olur, iştah artar, kalp atışları ve kan basıncı artar. Negatif bildirim ile kandaki TSH azalır. 2.Kalsitonin Hormonu: • Parathormon ile beraber kandaki Ca düzeyini ayarlarlar. Kandaki Ca arttığında Tiroid bezi uyarılır, Kalsitonin salgılanır, Kalsitonin Ca'nın kandan kemiğe geçmesini ve kemikte birikmesini uyarır, böbreklerden Ca'nın geri emilimini azaltır. Antagontist: Zıt yönde etkili olan hormonlar: İnsülin kan şekerini - Glukagon + Sinerjist: Aynı yönde etkili olan hormonlar: Glukagon kan şekeri + Adrenalin kan şekeri + Paratiroid Bezi Tiroid bezine gömülmüş bezelye şeklinde 4 küçük bezdir. Parathormon: PTH: Parathormon Ca iyonu 000 PTH Düşük kan kalsiyumu paratiroid bezini uyarır. Paratiroid bezi Paratiroid bezi kan damarına parathormon salgılar. • kalsiyum ve fosfatın kemikten kana geçmesini, • • kalsiyumun bağırsaklardan emilerek kana geçmesini, kalsiyumun böbreklerden geri emilerek kana geçmesini • fosfatın böbreklerden idrarla atılmasını sağlar. Hormonal Bozukluk: • PTH az salgılanırsa kanda kalsiyum azalır, kaslar ağrılı kasılmalar yapar, Artan kan kalsiyumu pa- ratiroid bezinin parathormon salgısını azaltır. Kemik, böbrek ve bağırsaktan kana geçen kalsiyum azalır, titremeler olur. (Tetani) • Kemik Kemiklerden kana Ca geçişi 3 Böbrek Emilen Car kana geçer. Ince bağırsak Böbreklerde Ca geri emiliminin artması Bağırsaklarda Ca emiliminin artması PTH fazla salgılanırsa kemkiklerden kana kalsiyum geçişi artar, kanda kalsiyum artar, kemikler zayıflar, kalsiyum böbreklere taşınır ve fosfat ile birleşerek böbrek taşlarını oluşturur. Böbrek Üstü Bezi: Kabuk ve Öz olmak üzere iki kısımdan meydana gelir. Kabuk Bölgesinden Salgılanan Hormonlar: 1.Aldosteron: • Sodyum ve Potasyum metabolizmasını düzenler. • • Böbrek nefronlarında, Na ve Cl iyonlarının geri emilimini sağlar, Na ve Cl emilimine bağlı olarak su emilimi sağlanır, Potasyum iyonunun atılımını hızlandırır. Normalden az salgılanırsa kan basıncı düşer (hipotansiyon), kaslarda zayıflama, Addison hastalığı Fazla salgılanırsa atılan Potasyum artar, aşırı kas zayıflığı, kanda Na ve Cl artar, kan basıncı artar 2.Kortizol Hormonu: • Karbonhidrat, yağ ve protein metabolizmasını düzenler, bağışıklığı baskılar, temel olmayan işlevleri baskılar, alerji ve iltihap önleyici etkileri bulunur. 3.Eşey Hormonları: Kabuktan çok az miktarda androjen, östrojen ve progesteron salgılanır. (Adrenal Eşey) Öz Bölgesinden Salgılanan Hormonlar: 1.Adrenalin • Acil durumlarda sempatik sinir sistemi ve adrenalinin etkisiyle vücutta düzenlemeler yapılır. Karbonhidrat ve Yağ metabolizmasında önemli değişiklikler olur. . Glikojen yıkımı uyarılır, kalp atışı hızlanır, kandaki glikoz artar, beyne giden kan artar 2.Noradrenalin • Etkisi adrenaline göre azdır. Atardamarlarda kas kasılmasını arttırarak damarları daraltır ve kan basıncını yükseltir. Pankreas: Hem iç hem dış salgı yapan karma bir bezdir. Üzerindeki adacıklar insülin ve glukagon salgılar. İnsülin Hormonu: • Kanda glikoz düzeyi belirli bir değere çıktığında salgılanırve glikoz düzeyini düşürür. • İnsülin yetersizliğinde Tip 1 Şeker Hastalığı oluşur. İnsülin fazla salgılanırsa, kan şekeri çok düşer, sinir hücreleri uyarılamaz duruma gelir, ani kasılmalar başlar sonucu ölüm olabilir. Glukagon Hormonu: • Kanda glikoz düzeyi belirli bir değere indiğinde salgılanır ve glikoz düzeyini arttırır. གྒནྟེ 150 100 • Glikozun kana geçmesini engeller, karaciğer hücrelerini etkiler. Kandaki Glikoz Miktarının dengelenmesi: Kan glikoz düzeyi (mg/ml) 55 | || III Eşeysel Bezler: IV Normal değer Zaman (saat) Kanda glikoz miktarının normal değerinin üstüne çıkmasıyla, Pankreastan insülin salgılanmaya başlar. ✓ Kandaki glikoz karaciğer, kas ve yağ doku hücrelerine geçer. Böylece kanda glikoz miktarı düşer. Kanda glikoz miktarının normal değerinin altına düşmesiyle, Adrenalin ve glukagon salgılanır. Bu hormonların etkileriyle glikojen yıkımı uyarılır. ✓ Glikoz karaciğer organından kana geçer. ✓ Bağırsaklardan kana geçen glikoz artar. ✓ Kanda glikoz miktarı artar. Testisler (Erbezleri): Leydig bezlerinden salgılanan hormonlara androjenler denir. Bunlardan en önemlisi testesterondur. Testesteron Hormonu: • Sperm oluşumunu ve olgunlaşmasını sağlar. • Erkeklerde ikincil eşeysel karakterlerin gelişmesine yardımcı olur. (Sakal, bıyık, ses kalınlaşması, kaslı bir vücut yapısı) Ovaryumlar (Yumurtalıklar): (Dişiyi gebeliğe hazırlayan hormonlar) Progesteron Hormonu: Yumurtalıklarda oluşan sarı cisim tarafından üretilir, dişiyi gebeliğe hazırlar, gebeliğin devamını sağlar. LH ve LTH etksi ile salgılanır. Östrojen Hormonu: • FSH etkisi ile folikül keselerinden, LH ve LTH etkisi ile sarı cisimden salgılanır. • Dişilerde eşeysel olgunlaşmayı düzenler, ses inceliği, üreme organlarının büyümesi, dişiye özgü vücut yapısı. Hamilelikte plasenta östrojen ve progesteron salgılar. Timüs Bezi: . Göğüs boşluğunda bulunur, yaş ilerledikçe küçülür, timosin hormonunu üretir, T lenfositlerinin korunmasında görevlidir. Epifiz Bezi: • Melatonin hormonunu salgılar. (Bu karanlık ortamda artar) Biyolojik saatin düzenlenmesinde görev alır. Hormon Salgısının Düzenlenmesi Pozitif Geri Bildirim uyarıyı güçlendirir ve daha fazla tepki oluşumunu sağlar, sürekli hormon üretimini teşvik eder. Negatif Geri Bildirimde hormon tarafından uyarılan hücre bir ürün üretir. Bu ürün hormon salgılayan endokrin bezin aktivitesini engeller. Duyu Reseptörleri ve Gözün Yapısı: • Kemoreseptör: Kimyasal uyarılara duyarlı. Tat, koku • Fotoreseptör: Işığa duyarlı. Görme • Mekanoreseptör: Mekanik etkenlere duyarlı. İç kulaktaki işitme • Termoreseptör: Sıcaklığa duyarlı. Deri Göz: 1.Sert Tabaka: • • Göz yuvarlağını dıştan sarar. Gözün iç kısımlarını korur. Göz yuvarlağına dayanıklık kazandırır. Kornea • Göz yuvarlağının ön tarafında ve ortasında incelerek saydam bir yapı kazanit. (Saydam Tabaka Kornea) İris Göz • Kornea az da olsa ışığı kırar. bebeği 2.Damar Tabaka (Koroid): • Sert tabakanın altında yer alır. Mercek Sert tabaka Damar tabaka Ağ tabaka Sarı benek Kör nokta . Gözü besleyen kan damarlarına sahiptir. • Kornea ile iris arasındaki kalan boşluğa ön oda, iris ile Kan damarları Görme sinirleri mercek arasındaki boşluğa arka oda denir. Camsı cisim • Mercek ile retina arasında kalan kısma karanlık oda denir. Burası jel kıvamında bir sıvı ile doludur. Bu siviya camsı sıvı denir. • . • Damar tabakanın iç tarafında koyu renk pigmentli hücreler bulunur, bunlar fazla ışığı emerek çok sayıda görüntü oluşmasını engeller. İris: Damar tabakanın gözün ön kısmının kalınlaşması ile oluşur. Düz kaslardan oluşan yuvarlak bir yapıdır. Gözün renkli görünmesine neden olur. Göz bebeği: İrisin ortasında bulunur. Göze ışığın girmesini sağlar. Aydınlıkta küçülür karanlıkta büyür. Bu ayarlanmaya ışık uyumu denir. • . • • Göz Merceği: İrisin arkasında yer alır. İki tarafı dış bükey olan saydam yapıdır. Göz bebeğinden gelen ışınların kırılmasını ve ağ tabaka üzerinde toplanmasını sağlar. Göz küresine asıcı bağlar ve kirpiksi kaslarla bağlanır. Bu kaslar gözün ön kısmında değişime uğrayan damar tabaka tarafından oluşturulur. Kirpiksi kasların kasılıp gevşemesi sonucunda göz merceği yassılaşır, yuvarlaklaşır. Böylece cisimlerin görüntüsünün retina üzerine net olarak düşmesini sağlar. Buna göz uymu denir. Uzaktaki bir cisme bakıldığında Göz bebeği büyür. Kirpiksi kaslar gevşer. Asıcı bağlar kasılır. Mercek yassılaşır. Merceğin kırıcılığı azalır. Görüntü ağ tabakaya düşer. 3.Ağ Tabaka (Retina) Yakındaki bir cisme bakıldığında Göz bebeği küçülür. Kirpiksi kaslar kasılır. Asıcı bağlar gevşer. Mercek yuvarlaklaşır. Merceğin kırıcılığı artar. Görüntü ağ tabakaya düşer. Işığa duyarlı reseptör hücreler ve sinir hücreleri içeren ağsı bir yapıya sahiptir. Çubuk Hücreleri: • Düşük şiddetli işığa, konilerden daha duyarlı olup, renge karşı duyarlı değildir. Koni Hücreleri: Sert tabaka Kirpiksi kaslar Asıcı bağlar Kornea Iris Göz bebeği Ön oda Göz merceği Çubuk hücreleri Koni hücreleri Damar tabaka tabaka Ağ Arka oda Camsi SIVI • Renklere karşı duyarlıdır. Parlak ışığın, cismin renginin, bir cismin ayrınıtlarının algılanmasını sağlar. • Retinada kırmızı, yeşil ve mavi ışığı algılama özelliğine sahip 3 tip koni hücresi vardır. (Bir grubu bulundurmayan ren körüdür)(Hiç bulundurmuyorsa siyah-beyaz görür {Total renk körlüğü}) • Kornea ile göz merceğinden geçen eksenin gözün arkasında retinayı kestiği yerde sarı benek bulunur. • • Çubuk hücreleri Koni hücreleri Sarı benekte koniler daha çok olduğundan görme daha nettir. Kenarlara doğru gidildikçe retinada koniler azalır, çubuklar artar ve sonunda sadece çubuklar kalır. Bu nedenle yandan gelen cisimlerin önce şeklini sonra rengini algılarız. Duyu nöronlarının aksonları gözün arkasındaki bir nokta da birleşerek göz sinirini (optik sinir) meydana getirir. Göz siniri göz yuvarlağından çıkarak beyne gider. Göz sinirinin göz yuvarlağından çıktığı yerde fotoreseptör bulunmaz. Bu nedenle ışığa duyarlı olmayan bu bölgeye kör nokta denir. Kör nokta san beneğin alt kısmında bulunur. Bu noktaya düşen görüntü görülmez Görme Olayı: 1. Işınlar korneada kırılır. 2. Işınlar göz bebeğinden geçer. 3. Işınlar göz merceğinde kırılır. 4. Işınlar retina tabakasında görüntü oluşturur. Bu görüntü ters ve iki boyutludur. 5. Retinadaki görme reseptörleri uyarılır. Bunlar da görme sinirlerinde impulslar başlatır. 6. Impulslar sinirlerle talamusa uğradıktan sonra beynin görme merkezine iletilir. 7. Beyindeki değerlendirmelerden sonra cisim düz, net, üç boyutlu ve renkli olarak görülür.