Name: Knowunity
Brand: Knowunity

Türkçe

Böbrek möbrek dalak yazili ayt biyoloji

https://content-eu-central-1.knowunity.com/CONTENT/0195cdbd-c48b-7031-aedd-fa737b7666f2_COMPRESSED.pdf

0195cdbd-c48b-7031-aedd-fa737b7666f2

Konu Anlatımı

Hak Hans

Türkiye

Anadolu Lisesi

Biyoloji

11. Sınıf AYT Üriner (Boşaltım) Sistemi

# ÜRİNER (BOŞALTIM) SİSTEMİ

+ Homeostasi denilen kararlı iç dengenin korunması için vücutta bulunan fazla ve **2ararılı** maddelerin vücut dışına atılmasına **boşaltım** denir. Boşaltımda görev alan yapılar **üriner sistemi** oluşturur.

+ İnsanda üriner sistem **böbrekler, üreter, mesane (idrar kesesi) ve üretradan** oluşur.

+ **Amonyak (NH3), üre, ürik asit, CO2 ve su** canlılarda oluşan temel boşaltım maddeleridir.

+ Proteinlerin yapıtaşları olan **amino asitlerin** hücresel solunumda ve dönüşüm olaylarında kullanılması sonucu **amonyak (NH3)** oluşur.

+ **Amonyak** zehirli bir madde olup vücuttan atılması için çok su gerekir. İnsanda su kaybını azaltmak için **amonyak**, **karaciğerde** **ornitin döngüsü** ile **üreye** çevrilir.

+ **Üre** daha az zehirli olup, daha az suyla vücut dışına idrarla atılır.

| Azotlu Atıklar | Canlılar | Zehirlilik Derecesi | Su Gereksinimi | Harcanan Enerji |
|---|---|---|---|---|
| **Amonyak** | • Kurbağa larvası<br>• Balık | Fazla | Fazla | En az |
| **Üre** | • Ergin kurbağalar<br>• Memeliler | Az | Az | Az |
| **Ürik asit** | • Böcekler<br>• Kuşlar<br>• Sürüngenler | En az | En az | Fazla | # Böbrekler dıştan bir zar
ile çevrilidir.

# Böbrekler dıştan içe doğru
kabuk (korteks),
ö (medulla) ve
havuzucuk (pelvis)
yapılarından meydana gelir.

# Atardamarla böbreklere
geien kan süzülür ve
idrar oluşur. İdrar geçici
olark havuzucuk ta
depolanır. Daha sonra idrar,
üreter aracılığıyla mesaneye
aktarılır. Mesanede biriken
idrar, üretradan vücut
dışına atılır.

**NOT:** Vücutta oluşan amonyak karaciğerde üreye dönüştürülür. Bu yüzden üre
yoğunluğu en fazla olan damar karaciğer üstü toplardamarıdır. Kan atardamar
ile böbreğe gelir. Böbrek kanı süzerek ürenin fazlasını kandan uzaklaştırır. Süzülen kan
böbrekten toplardamar geçer. Dolayısıyla üre yoğunluğu en az olan damar ise
böbrek toplar damarıdır.

**NOT:** Dişi bireylerde üretradan sadece idrar dışarı atılırken, erkek bireylerde ise
hem Sperm hem de idrar üretra ile dışarı atılır.

# Böbreğin Görevleri
1. Kanı süzerek ürenin fazlasını kandan uzaklaştırır.
2. Vücudun su ve mineral dengesini ayarlar.
3. Kanın pH derecesinin istenilen değerde sabit
kalmasını sağlar.
4. İhtiyaç durumunda amino asit, gliserol ve
yag asitlerini glikoza çevirir.
5. Eritropoietin hormonunu üreterek kemik iliğini
uyarır ve buradan kan hücresi yapımını sağlar.

6. D vitaminini aktifleştirir.
Vücudun Ca$^{+2}$ dengesini ayarlar. NOT: Glomerulus kılcalları tek katlı epitel dokudan oluşur ve etrafları bowman kapsülü ile çevrelenir. Bu sayede glomerulus kılcalları yüksek kan basıncına karşı daha dayanıklı olur.

+ Glomerulus kılcalları ile nefrona ait bowman kapsülü, proksimal tüp ve distal tüp böbreğin korteks (kabuk) bölümünde yer alırken, "U" şekilli henle kulpu ise böbreğin medulla (öz) bölümünde yer alır.

+ İdrar toplama kanalları bir araya gelerek malpighi piramitlerini oluşturur. Malpighi piramitleri böbreğin medulla (öz) bölgesinde bulunur ve havuzcuğa açılır.

NEFRONLARDA İDRAR OLUŞUMU

+ Süzülme, geri emilim ve salgılama olayları ile nefronlarda idrar oluşur.

1.SÜZÜLME (Filtrasyon)

□ Yüksek kan basıncının etkisi ile glomerulus kılcallarından → bowman kapsülüne çeşitli maddelerin difüzyonla (pasif taşımayla) geçmesine süzülme denir.

□ Süzülme olayında ATP enerjisi kullanılmazken, geri emilim ve salgılama olaylarında ise ATP harcanır.

□ Glomerulus kılcallarından bowman kapsülüne süzülmeyle üre, su, amino asit, tuz, glikoz ,vitamin gibi maddeler geçer. Büyük yapılı olan kan hücreleri, kan proteinleri ve yağ molekülleri ise geçiş yapamaz.

NOT: Getirici atardamarın çapı, götürücü atardamarın çapından daha büyüktür. Bu sayede glomerulus kılcallarında kan basıncının düşmesi engellenir. ve daha fazla süzülme gerçekleşir.

□ Süzülme glomerulus kılcallarından → bowman kapsülüne doğru tek yönlü olur.

NOT: Süzülme hızı, kan basıncı ile doğru orantılıdır. Kan basıncının artması, süzülme hızını ve oluşan idrar miktarını arttırır.

2. GERİ EMİLİM

□ Süzülme sonucu nefron kanallarına geçen yararlı ve işe yarar maddelerin, tekrar kana alınmasına geri emilim denir. ☐ Glomerulustan çıkan götürülücü atardamarın devamında nefron kılcal damarları gelir. Bu kılcallar, nefron kanallarını sarar ve gerekli maddeleri nefrondan→ kana geri alır.
☐ Geri emilim pasif ve aktif taşıma ile gerçekleşir. Aktif taşımada ATP harcanır.
☐ Geri emilimin büyük bir kısmı proksimal tüpte olur. Su, glikoz, amino asit, tuz, $HCO_3$ (bikarbonat iyonları), vitamin gibi maddeler buradan geri emilir.
☐ Henle kulpunun inen kolundan suyun geri emilimi gerçekleşirken, çıkan kolu suya geçirgen olmadığından buradan su geri emilimi meydana gelmez.
☐ Henle kulpunun çıkan kolundan sodyum ($Na^+$) ve klorun ($Cl^-$) kana geri emilimi gerçekleşir.
☐ Henle kulpundan sonra gelen distal tüp, üreye geçirgen değildir. Distal tüpten→ kana $Su$, $tuz$ ve bikarbonat iyonları ($HCO_3$) geri emilir.
☐ İdrar toplama kanalından ise üre, su ve tuz ($NaCl$) geri emilimi gerçekleşir.
**NOT:** Sağlıklı bir insanın idrarında glikoz ve amino aside rastlanmaz. Bir maddenin kanda bulunması gereken miktarına eşik değer denir. Bu miktar, eşik değerin üzerinde ise fazlası geri emilmez, idrarla dışarı atılır. Bu yüzden kan glikoz değeri normalin üzerinde olan şeker hastalığı gibi durumlarda fazla olan miktar idrarla atılır.
**NOT:** ADH (Antidiüretik hormon=Vazopressin), böbrekleri uyararak nefron kanal-larından→ kana suyun geri emilimini sağlar. **Aldosteron** hormonu ise nefron kanal-larından→ kana $Na^+$ (sodyum) ve $Cl^-$ (klor) geri emilimini arttırırken, $K^+$ (potasyum) geri emilimini azaltır.
**3.SALGILAMA (Sekresyon)**
+ Nefron kılcal damarlarından→ nefron kanallarına amonyak ($NH_3$), potasyum ($K^+$), hidrojen ($H^+$) ve ilaç gibi maddelerin verilmesine salgılama denir.
+ Özellikle proksimal ve distal tüplere aktif taşıma ile ATP harcanarak kan kılcal damarlarından→ nefron kanallarına salgılama olur.

11. Sınıf AYT Üriner (Boşaltım) Sistemi

Aradığını bulamıyor musun? Diğer derslere göz at.

Knowunity, beş Avrupa ülkesinde 1 numaralı eğitim uygulaması!

Knowunity, Apple tarafından büyük ilgi gördü ve Almanya, İtalya, Polonya, İsviçre ve Birleşik Krallık'ta eğitim kategorisinde sürekli olarak en üst sıralarda yer aldı. Hemen Knowunity'e katıl ve dünya çapında milyonlarca öğrenciyle yardımlaş.

4.9+

20 M

#1

950 K+

Kararsız mısın? Bizi bir de dünyanın dört bir yanındaki kullanıcılarımızdan dinle!

Kesinlikle harika bir uygulama, resmen hayatımı kolaylaştırdı.

Uygulama çok basit ve iyi tasarlanmış. Şimdiye kadar aradığım her şeyi buldum

Ba-yıl-dım ❤️, çalışırken neredeyse her an kullanıyorum

11. Sınıf AYT Üriner (Boşaltım) Sistemi

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Kaydol ve binlerce ders notuna sınırsız erişim sağla. Ücretsiz!

Aradığını bulamıyor musun? Diğer derslere göz at.

Knowunity, beş Avrupa ülkesinde 1 numaralı eğitim uygulaması!

Knowunity, Apple tarafından büyük ilgi gördü ve Almanya, İtalya, Polonya, İsviçre ve Birleşik Krallık'ta eğitim kategorisinde sürekli olarak en üst sıralarda yer aldı. Hemen Knowunity'e katıl ve dünya çapında milyonlarca öğrenciyle yardımlaş.

4.9+

20 M

#1

950 K+

Kararsız mısın? Bizi bir de dünyanın dört bir yanındaki kullanıcılarımızdan dinle!

Kesinlikle harika bir uygulama, resmen hayatımı kolaylaştırdı.

Uygulama çok basit ve iyi tasarlanmış. Şimdiye kadar aradığım her şeyi buldum

Ba-yıl-dım ❤️, çalışırken neredeyse her an kullanıyorum