Yaşam Bilimi Biyoloji ve Canlıların Temel Bileşenleri

Alternatif metin:

hücre içi ya da dışı homeostasi - iç ortem Koşullarının sabit tutulması. - soğukta titreue, sicakta terleme, boşaltım adaptasyon -yaşamayı ve neslin devamini sağlayan, Kalitsal olarak aktarılabiles Özellikler. - vücut rengi, göç etme, Kiş uykusuna yatma, renk değiştirme organizasyon atom Molekül - organel nücre 2 organizma sister + Organ & doku йгеме - yaşamak için Mecburi değil, neslin devani için Mecburi -eşeyli, eşeysiz büyüme ve gelisme -büyüme hacim olarak ya da nücre sa- yısı olarak artma. -gelişme beklenen görevi yerine getirme. Canlıların temel bileşenleri inorganik bileşenler -C,H,O bir arada bulundurmayan - dışarıdan hazır alınır -sindirilmez - enerji vermez -hücre yapısına katılıc -düzenleyici 1) Su görev: yaşam alanı Özellik ·Madde taşıması Çözücü seyreltme - atık ·terleue-homeostazi · canlilara destek enzimler için %15 Fotosentez ·iklim oluşumu ·ōz ISISI Yüksek (+4°c) yapı: adhezyon Konezyon • yüzey gerilimi 2) asit-baz-tuz ↳ PH 7 altinda ASIT Özellik: ·Suya H+ iyonu verir. -turnusol Mavi → KIRMIZI •tatiori ekşi · organik, inorganik asitler *limon, Karınca asidi... ↳ PH 7-notг Tuz yopi: · asitlerin ve bazların birleşmesiyle •nötrleşme tepkimesi inorganik 4 34 asit-baz-tuz Mineraller " Organik Karbonhidratlar yağlar (lipitler) proteinler/hormonlar enzimler ↳ vitaminer nuklein asitler ATP * görev: nücrede su alışverişi Sodyum, potasyum, kalsiyum, Magnezyum.... PH 7 üstünde BAZ özellik: suya OH" iyonu verir • turnusol KIRMIZI Mavi -tatları acı organik, inorganik baz yumurta aki, deterjan, adenin, guanin ... 3) Mineraller özellik: az bulunur ·çok önemlidir · enzim yapısına - Kofaktör görev: Ca kas, sinir, kan, kemik Fe P hemoglobin ATP, DNA, RNA, Kemik, diş NA-K has, sinir F Mg S tiroit bezi, tiroksin. Kemik, diş enzim, Klocofil, kemik, sinir aminoasit yapısında an-Cu enzim yapısı, bağışıklık Se E vitamini ile antioksidan Maltoz (glikoz + glikoz) arpa şekeri laktoz (glikoz+ galaktoz) süt şekeri Sakkaroz (glinoz+ Fruktoz) çay şekeri polisankarit özellik çok sayıda glikoz •polimer •hücre zarından geçemez organik bileşenler -C,H,O bir arada bulundurur yapı: (n) glikoz++ glikoz + glikoz = nişasta + (n-1)(glikozit bağı) (n-1) (su) -canlilarda sentezlenir -Sindirile bilir 1) Karbonhidratlar özellik: görev: Fotosentez sonucu ·glikozit bagi ↳ Monosankarit yapı basit şeker suda çözünür pentoz sc ·DNA-deoksiriboz •RNA, ATP-riboz galaktoz •heu bitkilerde neu hayvanlarda • süt şekeri yapıya katılma h.h. yağ protein neksoz bc (CH2O)n +glikoz •kan şekeri •üzüm şekeri +Fruktoz depo bitkisel nişasta nayvansal glinojen yapı bitkisel Selüloz hayvansal Kitin 2) yağlar (lipitler) özellik: C, H, O ve bazılarında P.N · Ortak Monomerieri you •polimer değiller · suda çözünmezler. eter, benzen, Kloroformda çözünürler. · enerji verirler (2. öncelik) •hücre zarı yapısına Katılıiciar · ISI Kaybını engellerler •ic organların etrafını sarar, darbelere karşı korur. · Kloroplast, seker pancarı, keçiboynuzu ·Meyve şekeri •tatlılık oranı en yüksek disankarit Özellik: glikozi bağı ·dehidrasyon, hidroliz •hücre zarından geçemez önemli - 02'li solunumda parçalandıklarında Fazla enerji ve Metabolik su açığa Çıkarırlar - Kış uykusuna yatan hayvanlar, göçmen Kuşlar, çöl hayvanları vücutta yağ depolar FOSFOlipitler •hücre zarının temel bileşeni Steroitler ·zar yapısına katılır, geçirgenlik ve dayanıklılığı arttırıc • Miyelin Killf yapısına katılıc · hormon yapısı · D vitamini yapımında kullanılır · Kolesterol, hayvan yapısına özgü ↳ trigliseritler (nötral yağlar) · vücutta depo edilir · 3 yağ asidi 1 gliserolden oluşur · aradaki bağ ester bağı · 3 su açığa çıkar 1 3 yağ asidi gliserol trigliserid + ester bağı doymus ·tekli bağ hidrojene doymus hayvansal • Kati ·tereyağ 000 доумам Giftli bag hidrojene доумом bitkise SIVI zeytinyağı Mısır yağı Çeşitleri 20 çeşit aminoasidin Farklı sayı, çeşit ve dizilişte olmasına bağlı - dipeptit, tripeptit, polipeptit amino + + amino + amino = protein + (n) asit asit Влемі: • asit (n-1)(peptit bağı) (n-1) (su) (H2O) • temel (esansiyel) aminoasitler besinlerle dış ortamdan alınan 8 aminoasit •Fazlası yağ deposu - denaturasyon proteinlerin yapısının yüksek sıcaklık, basing, PH ve tut derişimi gibi etkenlerle bozulmGSI. - denature olmuş proteinin yapısındaki peptit bağı sayısı, aminoasit Sayısı, aminoasit dizilişi değişmez! görev - en fazla yapıya katılan -depo edilemez - enzimlerin ve bazı normonların yapısını oluşturur düzenleyici - Kan pintilaşması -Kasların kasilip gevşemesi -deri, timak, kemik ve diş yapısı -Kanda 0₂ ve CO₂ taşınması → ortak özellik: - insan vücudunda sentezlenmeyip dışarıdan hazır alınan yağ asitleri temel, esansiyel (zorunlu) yağ asitleridir -Margarin, doymamış yağın doymuş yağa dönüşümā 3) proteinler özellik: C, H, O, N,S,P ·yapıcı onarıcı düzenleyici enerji verici (3. sırada) ·Sentezi DNA kontrolünde ·yapı birimi Gminoasit bày peptit DANI Chemoglobinin yapısı) -bağışıklık cantikorlar) -büyüme ve gelişme -yaralanan KISIMIarın yenilenmesi -hücre zarının yapısı ve Madde geçişi - yıkım sonucu ⇒ CO₂, H₂O, NH₂ -Kanın osmotik basıncı, kan ve doku nücreleri arasında Madde alışverişi proteinler genel yapı: •birincil (primer) yapı • ikincil (sekonder) yapı acuncul (tersiyer yapı •dördüncül (kuaterner) yapı birincil (primer) yapı ikincil (sekonder) yapı M üçüncül (tersiyer) yapı aminoasidin yapısı: dördüncü (Kuaterner) yapı • amino grubu (NH₂), Karboksil grubu (COOH), radikal grup (R) H 'N- H R OH · radikal grup değişken yapılar • amfoter →Kuvvetli asitler karşısında bat, Kuvvetli bezlar karşısında asit • Sonuç bulundukları ortamdaki PH değerinin belirli sınırlarda KAIMASI 4) hormonlar Özellik -neder hücreler üzerinde düzenleyici etki gösteren organik Moleküller yapı protein / aminoasit/steroit bitkilerde büyüme, üreme, çiçeklenme, Meyve oluşumu... hayvanlarda özel bezler tarafından üretilip man yoluyla hedef organlara tosınır hayvanlarda büyüme, gelişme, üreme, parçalanmasi Metabolik Olaylar... enzimlerle az veya çok salgılanması anormallikler 5)enzimler özellik: biyolojik katalizörler · reaksiyonları hızlandırıclar aktivasyon energisini düşürürler · protein yapilidirlar, DNA'dan sentezlenirler • tepkimelerden değişmeden çıkarlar • tekrar tekrar kullanılırlar hücre içinde sentezlenirler •hem hücre içi nem hücre dışı çalışırlar · etki ettiği Maddeye substrat denir ·enzimler substrata Özgüdür Canantor-kilit uyumu) ·tersinir çalışabilirler birlikte çalışabilirler basit enzim -sadece protein yapılı bileşik enzim -protein (apoenzim) + yardIMCI KISIM -tom enzim (holoenzim) -yardIMCI KISIM inorganik ise → (Mineral) Kofaktör -yardımcı KISIM organik ise → (vitamin) koenzim -apoenzim hangi substratia tepkimeye gireceğini belirler -yardımcı KISIM asıl iş gören KISIM enzimlerin çalışmasına etki eden Faktörler Sıcaklık: yüksek sıcaklıkta yapıları bozulur düşük sıcaklıkta çalışmazlar PH Miktari: •her enzimin belirli PH değeri vardır. pepsin asidik amilaz notr trips in bazik su: en at % 15 yüzey Miktarı: D vitamini YM ↑ TH aktivator - inhibitor: aktivator - hızlandırıc örn; pepsin-HCI • inhibitor -yavaşlar örn; siyanür, kursun Substrat enzim Mintari: E↑ S1 TH E↑ S-> TH E→ S↑ TH 6)vitaminler özellik: · C, H, O, N, S, P • bitkiler sentezleyebilir hayvanlar ve insanlar hazır alır vitaminier organik yapılı olmalarına rağmen enerji vermez! · sindirime uğramadan hücre zarından geçebilir hücre yapısına Katılmaz düzenleyici koenzim antioksidan · bir vitamin ensikliği başka bir vitamin ile giderilemez yağda eriyen vitaminler -A, D, E, K -Karaciğerde depolanabilir -eksiklikleri geç farkedilir ·Fazlalığı zehir etkisine neden olabilir -yağ Miktarı yeterli olmazsa, ince bağır. saktan emilimi azalır. ↳ A vitamini • doğrudan ya da provitamin A · provitamin A Karaciğer ve ince bağırsakta A vitamini · havuç, domates, sült, peynir, yumurta, tereyağı, balık yağı .... · eksikliği gece körlüğü •Fazialiği → cilt sorunları, yaraların iyileşmesinde gecikme, osteoporoz · provitamin D deri altında güneş isiği yardımıyla D vitamini · Ca ve P'un Kemik ve diş yapısına. Katılımı, bağışıklık • balık yağı, süt, yumurta... · eksikliği → Gocuklarda raşitizm •Fazialiği → Kanda kalsiyum yükselmesi, böbrek taşları ↳ E vitamini · bitkisel yağlar, et, süt, yumurta sarısı... · eksikliği cilt yaşlanması, Kısırlık 4 ½ vitamini • besinlerle ya da bağırsak bakte- rileriyle · Karnabahar, soya Fasulyesi, lahana, Ispanak, domates, yulaf... • bilinçsiz antibiyotik kullanımı yararlı bakterilerin ölümü K vita- Mini eksikliği ⚫eksikliği yaraların geç iyileşmesi, pihtilaşmada gecikme •fazlalığı domar tıkanıklığı suda eriyen vitaminler -B, C - vücutta depolanamaz (B12 hariç) -Fazlası idroria dışarı atılır. -eksiklikleri cabuk ortaya çıkar - her gün düzenli alınmalıdır ↳ B vitamini · besinlerle ya da bağırsak bakte- rileriyle • yağ, Karbonhidrat ve proteinlerin vücutta kullanılmasında görevli · tahil, et, baklagil, yumurta, Findik, ceviz... · eksikliği beriberi, pellegra, anemi, hafiza sorunları " C vitamini ·besinlerle · hava ile temas ettiğinde ya da si- caklık etkisiyle bozulur yeşilbiber, domates, Kuşburnu, çilek, portakal, limon ... · eksikliği skorbut, diş eti kanamaSI, halsizlik, direncin azalması Fazialiği karın ağrısı, bulantı 7)nuklein asitler Özellik •yönetici Moleküller · genetik bilgi taşır. · iki çeşittir (DNA-RNA) · conlilerin çeşitliliği - nükleik asitlerin sayısı ve dizilişi isimlendirme: - 5 Korbaniu sekere göre - deoksiriboz Şekeri → DNA -ribos sekeri RNA yapısı: ·C, H, O, N ve P elementleri içerir · organik bat pentoz sekeri Fosfat · organik bez ile seker arasında glikozit bağı •pentoz şekeri ile fosfat arasında ester bağı purin - Gift halkalı (A,G) •pirimidin- tek halkalı (T,U,C) D D A T DNA yapısı: · nükleotitlerden oluşur ·A, 6, C, T batları bulunur Gift iplikli, sarmal yapıl · A=T, 6=C ile eşleşir · A-T arasında 21; ZHB · 6-c arasında 310 ZHB · Fosfodiester bağı DNA görevleri: • tüm yaşamsal olayların yöneticisi · Kalitsal özelliklerin nesillere aktarılmQSI nükleotitler genier DNA KROMOZOM= Kromatin iplik. ↳ RNA (ribonükleik asit) •prokaryotlarda -sitoplazma ve ribozomda ·ŌKaryolarda - Gekirdek, sitoplazma, ribotom, mitokondri ve kloroplastta •protein sentezinde görevli • RNA polimeraz ile sentezlenir · 3 Geşittir (MRNA, rRNA, IRNA) RNA yapısı: ·A, 6, C, U bazları bulunur ·tek iplik, eşleşme yok ·DNA kadar büyük değil RNA çeşitleri: MRNA (Mesajı) •DNA dan Sipreyi alır ⚫en az sayıda olan T GE C D ↳ DNA (deoksiribonuklein asit) •prokaryotlarda -sitoplazmada ·Ŏkaryotlarda - çekirdek, Mitokondri ve Plastitlerde · en önemli özelliği kendi kendini eşlemesi (replikasyon) ·DNA polimeraz enzimi CRNA (ribozOMAH) ·ribozum yapısında ⚫çekirdekçikte sentezlenir •en fazla sayıda olan. +RNA (asiyICI) ⚫aminoasitleri ribozoma taşır m 95 ·yonca şeklinde katlanma yapar. ·Zayıf hidrojen bağı içerir 8) ATP (adenozin trifosfat) Özellik · canlıların Kullandığı enerji Molekülü •her nücre kendisi sentezler, aktarılamaz yüksek enerjili FOSF at bağlarında enerji depolar ·RNA Molekülüne benzer adenin gko ribo P ester P yapısı: yaksek enerjili Fospat bağ •adenin, riboz ve 3 FOSFat ·adenin ile riboz arasında glik07i+ bağı · riboz ile fosfat arasında ester bagi ·Fosfatiar arasında yüksek enerjili Fosfat bagi isimlendirilmesi: adenin +riboz - adenozin adenin riboz + P = AMP adenin +riboz +P+P = ADP ademin + riboz + P+P+P = ATP ATP üretilmesi (Fosforilasyon): ADP + Pi + enerji ATP + H₂O -hücresel solunum ATP yıkılması (defosforilasyon): DATP + H2O ADP + Pi + enerji biyosentez reaksiyonları, sinirsel iletim, kas Faaliyetleri