Üriner sistem

Alternatif metin:

Piramitleri Üreter NOT-Erkeklerde üretra kanalindon hem sperm hem de idrar atılır. Kodinlarda ise sadece idrar atılır. • Böbrekler karın boşluğunun arka torofinda, çukur kısımları birbirine dönük, bel hizasında ve iki omurganın • Böbreğe kan getiren domara böbrek atordamarı, kanı böbrekten götüren damara böbrek toplardamarı denir. insan böbreği uzunlama sina kesilirerek incelenirse dört tabakadan oluştuğu görülür. yonindo yer rleşmiştir. • En disto bağ dokudan yapılmış böbreğin üzerini örten zor bulunur. Daha sonra kabuk (korteks) gelir. Kortekste böbreğin işlevsel birimleri olan nefronlar bulunur. Kabuktan sonra öz bölgesi (medula) gelir. Öz bölgesinde Malpighi piramitleri bulunur. Malpighi piramitleri idrar toplama kanallarını içerir. En iste ise havuzcuk (pelvis) bulunur Hovuzcukta toplanan idrar, üreter yolu ile idrar kesesine Uretro gider. yokuylo dışarı atılır. NEFRONUN YAPISI Böbreğin yapısal ve işlevsel birimine ne from adı verilir. Yetişkin bir insando her böbrekte yaklaşık 1 milyon ne from bulunur. Nefronlor böbreğin kabuk ve öz bölgesinde bulunur. • Her bir nefron, Malpighi Cisimcisiĝi, proksimal tüp, henle kulpu, distal tüp adı verilen bölümlerden oluşur. • Böbreklere giren böbrek otardamarı nefronların başlangıç kısmındo glomerulus adı verilen kılcal damar yumağını oluşturur. Bu Bowman kapsülü adı verilen yopi yop! ile çevrelenir. Bilinenin aksine glomerulus kılcalları iki katlı değil, tek katlı yassı epitelden oluşmuştur Bowman kapsülünün iç tabakası podosit hücrelerden oluşmuştur. Podosit hücre tabakasıyla kılcal damarların yassı epitel tabakası arasında bazal lomino bulunur. Kılcal damar epiteli, bazal lamina ve podositler süzülme membranını oluşturur. • Glomerulus ve Bowman kapsülünün birlikte oluşturduğu yapıyo Molpighi cisimciĝi denir. Molpighi cisimciĝi kobuk bölgesinde yer alır. Bowman Kapsülü Getirici Atardamar Glomerulus Nefron Kılcalları Distal Tüp Götürücü Atardamar Kanın Yönü Proksimal Tüp Böbrek Toplardamarı Böbreğin Boyuna Kesiti ve Nefronun Yapısı Henle Kanalı Glomerulus Getirici Atardamar Kabuk (Korteks) Distal Tüp Böbrek Atardamarı Toplama Kanalı Proksimal Tüp Glomerulus Henle Kanalı Bowman Malpighi Götürücü Kapsülü Öz (Medulla) Piramitleri Atardamar Toplama Malpighi Cisimciği Kanalı NOT Malpighi cisimciĝi, glomerulus ve Bowman kapsülünün birlikte oluşturduğu yapıdır. Molpighi piramitleri ise idrar toplama kanallarından oluşur. Bowman kapsülünün devamı olan nefron. konal cıĝı proksimal tüp, henle kulpu ve distal tüpten oluşur. Distal tüp idrar toplama kanalına bağlanır. •Proksimal ve distal tüpler böbreğin kabut bölgesinde, U harfi şeklinde olan henle kulpu ise böbreğin öz bölgesinde. alır. yer • Idror toplama kanalı böbreğin 02 bölgesinde bulunan Malpighi piramitleri oluşturur. Malpighi piramitleri idrarın toplandığı hovuzcuk bölümüne bağlanır. ayrılır. Bu kılcallar birleşerek götürücü atardamar olarak • Bowman kapsülüne giren getirici atardamar kılcallara glomerulus yumağını oluşturan Bowman kapsülünden çıkar. Çıkan bu atardamar nefron kanallarını Saran nefron kilcallarını oluşturur. Bu kılcalların birleşmesi ile böbrek toplardamarı meydana gelir. • Getirici atardamarın çapı, götürücü atordamarın çapına göre daha geniştir. Bu durum glomerulus kulcollarındaki kon miktarının ve kon basıncının artmasına neden olur. Glomerulus kılcolları ile diğer vücut kilcolları arasındaki fark şunlardır; GLOMERULUS KILCALLARI • İki atardamar arasında bulunur. • Kan basıncı vücut kılcallarının yaklaşık iki katı ve damar boyunca Sobittir. (70 mm Hg) Yalnızca süzülme görülür, geri emilim görülmea. NOT- Akciğer toplar damarıyla kolbe gelen temia • Bir ucu VÜCUT KILCALLARI atardamar diğer ucu toplardamar ile bağlantılıdır • Kan basıncı atardamar ucundan toplardamar ucuna doğru azalır. (Ator damar Ucu - Toplardomar Ucu 40mmHg 15 mm Hg ] • Atardomar ucunda süzülme, toplar domar ucunda geri emilim görülür. kan, böbrekten geçerek kalbin sağ kulakçığına gelene kadar şu bölüm ve domorlardan geçer: Sol kulakçık - Sol karıncık - Aort - Böbrek A.D - Getirici A.D - Glomerulus - Götürücü AD - Nefron kılcalları - Böbrek T.D- Alt Ana T.D- Sağ Kuloksit NEFRONLARDA İDRAR OLUŞUMU Nefronlar da idrar oluşumu üç aşamo da gerçekleşir. Bunlar süzülme, geri emilim ve salgılama olayıdır. NOT- Süzülme olayında ATP har canmaz. Geri emilim ve salgılanma olaylarında ATP harcanır. SÜZÜLME • Yüksek kan basına etkisiyle kan basıncından dolayı pasif taşıma ile • Süzüntü, doku Sıvısının bileşimine Sıvısının glomerulus kılcallarından Bowman kapsülüne geçmesine süzülme denir. Süzülme dayı yükset kan tek yönlü olarak gerçekleşir. benzer yapıda olup içerisinde plazma proteinleri (albumin, globulin, fibrinogen gibi) yağlar ve kan hücreleri bulunmaz. Glikoz, aminoasit, tuzlar, vitamin su,üre, ürik asit gibi maddeler bulundur • Soğuk havalarda kılcal damarlar büzüldüğü için kan basıncı artar Bu durum süzülme hızını ve oluşan idrar miktarını artırır. Korku ve heyecanlanma gibi durumlar idrar miktarını artırır ortarsa günlük idrar miktori NOT= Nefronlardan bir dokikodo meydana gelen süzüntü miktarına böbreğin süame hızı denir. Süzülme h121 artar Süzülme hızı: kan basıncı, ortam sıcaklığı, adrenalin, tiroksin hormonlarının miktarı gibi faktörlerden etkilenir. Distal Tüp Proksimal Tüp NaCl Glikoz aa H₂O HCO H₂O K+ NaCl .H HCO₂ NH, K* H* Doku Arası Henle Kulpunun İnen Kolu Çıkan Kolun Kalın Kısmı NOT-Ure emilimi, böbreklerde geri osmotik basıncı yükselteret henle kulpundan suyun emilimini sağlar. Ayrıca su kaybı engellenir. SIVI Süzüntü KORTEKS H₁₂O Tuzlar HCO A+ Üre Glikos Aminoasitler Baz ilaçlar. NaCl H₂O MEDULLA NaCl Çıkan Kolun İnce Kısmı Toplama Kanalı NaCl Üre H₂O Aktif Tosimo Pasif Taşıma GERİ EMİLİM Nefrondo Süzülme, Geri Emilim ve Salgılama Olayları için deki yararlı • Süzülme ile glomerulus Bowman kapsülüne geçen süzüntü ve gerekli maddelerin kanaldan kılcal damarlara verilerek yeniden kan dolaşımına katılmasına geri emilim denir. nefron kanallarında ilerlerken • Geri emilim olayı osmoz. difüzyon •Bowman kapsülünde emilim geri ve oktif tosima ile gerçekleştirilir. olmaz Geri emilim olayı nefronun proksimal tüp, henle kulpu, distal tüp ve idrar toplama kanalında gerçekleşir. Proksimal tüpte su, glikoz, aminoositler, sodyum, klor, vitamin, amonyum, bikarbonat geri emilir. klor geri emilimi gerçekleşir • Henle kulpunun inen kolunda su geri emilir. Çıkan kolda su geri emilimi olmaz. Çıkan kolda sodyum. NOT-Deve gibi kurak bölgelerde yaşayan memelilerin henle kulpları daha uzundur. Bu durum böbreklerdeki su geri emilimini artırır. Böylece idrarla atılan su miktarı azalır. • Distal tüpte sodyum, klor ve bikarbonat aktif taşıma; su ise pasif tasima ile gen emilir. Bu bölüm üreye geçirgen olmadığından üre geri emilimi yapılmaz ve burada üre yoğunluğu ortor. • Nefron kanallarındaki su emilimi ADH, tu₂ emilimi aldosteron. kalsiyum emilimi ise parathormon ile denetlenir. Kandaki su miktarı azalırsa, kanın ne fron kanallarındaki su geri emilimi osmotik basıncı artar ve hipotalamus hipofiz bezini kana ADH salgılaması için uyarır. ADH`nin etkisiyle. artar. Kandaki su miktarı artar ve osmotik basing. normale döner. idrarla atılan su miktarı azalır. kisiler çok sık idrara çıkar. • Alkol ADH miktarını azaltır Bu sebeple alkol alan NOT Henle kulpu hücre zarlarında, Su moleküllerinin hızlı geçisini sağlayan protein yapılı aquaporin kanalları bulunur. NOT ADH normalden çok salgılanırsa hipertonik idrar oluşur. ADH 02 salgılanırsa idrarla atılan su miktarı artar ve hipotonik idrar oluşur. • Aldosteron hormonu etkisiyle böbreklerde sodyum geri emilimi artarken potasyum geri emilimi azalır. +2 • Parathormonun etkisiyle böbreklerdeki Cat2 emilimi hızlanır. Böylece kandaki Co. miktori artarken idrarla atılan Co+2 miktarı azalır. • idrar toplomo kanalında su,üre, sodyum. ve klor emilimi gerçekleşir. Geri emilim olayı idrar toplama kanalında tamamlanır. • Bir maddenin kandaki normal değerine eşik değer denir. Bir maddenin kandaki yoğunluğu eşik değerin üzerinde ise bu değeri aşan nefron kanalaıklarında geri emilmez, idrar la dışarı atılır. kısım Şeker hastalarında insülin yetersizliğinden dolayı kandaki glikoz hücrelere nedenle glikozun fazlası idrarla atılır. Sağlıklı bireylerin idrarında glikoz bulunmaz. NOT Cevresindeki doku Sivisina göre proksimal tüp ve distal tüpün son kısmındaki hiper tonik, çıkan kolun son kismi ise hipotoniktir. geçemez ve kanda eşik değerin üzerinde bulunur Bu SIVI içeriği i20 toniktir. Henle kulpunun dirsek kısmı Proksimal Tüp Aldosteron ADH Parathormon NaCl Glikoz aa HCO H₂O K+ Su Tuz Distal Tüp H₂O NaCl HCO Böbrek H* NH3 K+ H* Eritropoietin Doku Arası Henle Kulpunun İnen Kolu SIVI KORTEKS Böbrek Üstü Beai (Kabuk) Paratiroit Hipo f12 (Arka Lob) MEDULLA ACTH Kreatinin Hipofiz (On Lob) ADH RF Hipotalamus Çıkan Kolun Kalın Kısmı Kırmızı kemik iliği NaCl H₂O NaCl Alyuvar Çıkan Kolun İnce Kısmı Toplama Kanalı Üre NaCl H₂O Glomerulustan Bowman kapsülüne geçer. Tübüller boyunco hareket eder ve idar yoluyla atılır. Geri emilemez Kas metabolizması sonucu ortaya çıkar. İdrar (Hipertonik) Kan Basing J Hipertansiyon Ödem Böbrek Taşı Аон PTH Osmotik Basınç Tetani Aldosteron Çok su içilir Sekersiz Seker Hastalığı Kan Bosinc 1 Addison ↑ Kando fazla bulunursa ↓ Kanda 02 bulunursa SALGILAMA (SEKRESYON) Kanal cıkları saran kılcal damarlar dan ne from kanallarına madde geçisine salgılama veya oktif boşaltım denir. Salgılama ile penisılın gibi bazı ilaçlar, amonyak, bikarbonat, boya maddeleri, hidrozen iyonları, potasyum iyonları gibi bax maddeler kandan nefron kanallarına geçer. Sağlıklı olmayan bireylerde, kanda eşik değerin üzerinde maddeler varso glikoz, vitamin salgılanarak homeostazi sağlanmış okr. ve aminoasit gibi maddeler de gerektiğinde. su.üre, ürik osit Sağlıklı bir bireyde gerçekleşen süzülme, geri emilim ve Salgılama olayları sonucunda idrar oluşur. İdrarın yapısında. kreatinin, bazı vitaminler (BveC), ilaslar, hormonlar, amonyak ve bazı mineraller bulunur. Glikoz, aminoasit, kan proteinleri, kan hücreleri ve yağ molekülleri bulunmaz. NOT- Salgılama olayının yönü geri emilim olayının tam tersidir. NOT- Sağlıklı insanlarda glikoz ve aminoasitlerin %100'ü. Suyun gg'u. sodyumun % 99.5';, ürenin ise belirli bir kısmı uğrayarak kano döner. Nefron kanallarında ilerleyen sıvıdaki üre miktarı azalırken Grenin derişimi artar. Böbreklerin Görevleri • Kandaki ürenin fazlasını uzaklaştırır. Konin pH'inin sabit tutulmasında görev alır. • Vücudun su ve mineral dengesini korur geri emilime • Uzun süreli açlık durumlarında aminoasitlerden ve gliserolden glikoz dönüşümünü sağlayarak kan şekerini dengeler. hormonu kemik iliklerin, uyarararak alyuvar yapımını sağlar. • Kemik iliğinde alyuvar yapımında görev alır. Böbreklerden Salgılanan eritropoietin Bu nedenle böbrek yetmezliği olan kişilerde kansızlık (anemi) görülür. NOT-Böbrek atardamarı, böbrek toplardamarı ve üreter karşılaştırıldığında, úre miktarı en fazla olan. böbrek atardamarıdır. Üre derişimi en fazla olan ise üreterdir. NOT-Fazla miktarda deniz suyu yutulması insanın ölümüne yol açar. Kanımızdaki tu₂ oroni % 0,9 dur. Deniz suyunda 3 oranında tuz vardır. Böbreklerimiz en fazla %2 oranında tuz atabilir. Kanın hacmi ve basıncı artar. Hücrelerimiz su kaybeder ve ölüme, • Homeostatik dengenin sağlanmasında üriner sistemle beraber der, akciğer, karaciğer you açar. ve sindirim kanalı gibi yapılarda görev yapar. • Boşaltım sistemi rahatsızlıklarına böbrek taşları, böbrek yetmezliği örnek verilebilir. • Böbreklerin tam görevini yapmaması durumunda diyaliz makinesi kullanılır. Kondaki üre ve atık maddeler difüzyonla diyaliz Sivisina geçer ve kon temizlenir. • •Diyaliz Sıvısının sıcaklık, pH ve monomer yoğunluğu yaklaşık olarak tanlo eşittir. Fakat üre gibi metabolik atıkları içermez.