11. Sınıf Biyoloji Sindirim Sisteminden Solunum Sisteminin sonuna kadar

Alternatif metin:

safra sıvısı ile yağların fiziksel sindirimini sağlar. Karaciğer toplardamarı • Fazla glikozu glikojene çevirir. Açlık anında kana glikoz verir. • A, D, K vitaminleri, demir, bakır, yağ depolar. • Kan pıhtılaşmasını önleyen ve sağlayan şeyler sentezler. • Kan yapımı ve yıkımını sağlar. • Amonyağı ürik asite dönüştürür. • Alınan zehirleri ve ilaçların etkisini azaltmaya çalışır. Safra kesesi Koledok kanalı - Kapı toplardamarı Karaciğer atardamarı Safra kesesi: • Safra üretmez, depolar. • Koledok kanalı ile onikiparmak bağırsağındaki vater kabarcığına safra aktarır. . Safra sıvısı yağların fiziksel sindrimini yapar. Antiseptiktir, bakterilerin üremesini önler. Pankreas: . Sindirimde görev almayan insülin ve glukagon hormonlarını salgılar. • Pankreas Özsuyu salgılar (Wirsung kanalı ile Onikiparmak bağırsağına götürülür.) Tükürük Bezleri: • Salgıladığı tükürükle karbonhidratların kimyasal sindirimini başlatır. Salgıladığı enzimler: Amilaz, Lizozim (Mikrop Öldürücü), Mukus Besinlerin Kimyasal Sindirimi: Karbonhidratlar: Ağız: Amilaz enzimi, İnce bağırsak: Amilaz enzimi (Bunlar pankreastan İ.B'ye aktarılır.) Proteinler: Mide: Gastrin hormonu, İnce Bağırsak: Enterokinaz, Pankreas: Tripsinojen, Kimotripsinojen Yağlar: İnce bağırsakta: Pankreas tarafından salgılanan Lipaz ile gerçekleşir. Sindirimin Sinirsel Yolla Düzenlenmesi: Omurilik soğanı uyarılır → Bezler uyarılır Hormonal Denetim: Gastrin: Mide tarafından salgılanır. Amacı: Mide Özsuyunun salgılanmasını sağlar. Sekretin: İnce Bağırsağın Onikiparmak bağırsağından salgılanır. • Mide hareketlerini yavaşlatır. • . Karaciğerde safra üretimi ve salgılanmasını sağlar. Pankreastan bikarbonat salgılayarak İ.B.'nin pH'sını düzenler. Kolesistokinin: İnce Bağırsağın Onikiparmak bağırsağından salgılanır. • Mide hareketlerini yavaşlatır. • Pankreas enzimlerini salgılatır. • Safranin kasılması ve safrayı 12parmak bağırsağına dökülmesini sağlar. Enterogastrin: Mide hareketlerini yavaşlatır. Emilim: Kolaylaştırılmış difüzyon, Ozmoz ve Aktif taşıma ile gerçekleşir. Ağız, mide, ince ve kalın bağırsakta gerçekleşir. İnce Bağırsakta Emilim: Kolaylaştırılmış difüzyon ile dengelenip aktif taşıma ile hücrelere emilir. Su ozmoz ile emilir. ADEK vitaminleri yağ emilimine bağlıdır. Besinler emilerek kan dolaşımına katılır. Kılcal Kan damarlarına geçen besinlerin taşınması: Glikoz, amino asit, B ve C vitaminleri kan damarlarına geçer. Lenf kılcalina geçen besinlerin taşınması: Uzun zincirli yağ asidi, gliserol, ADEK vitamnleri lenf kılcallarına geçer. Üst ana toplardamar Kalp Alt ana toplardamar Karaciğer üstü toplardamar Karaciğer Kapı toplardamarı- Sol köprücük altı toplardamarı Göğüs kanalı Peke sarnicI Lenf damarı Kalın bağırsakta emilim: Su, tuz, B ve K vitaminleri emilir. İnce bağırsak Kan kılcalları Lenf kılcalları Dolaşım Sistemi: Üst ana toplardamar Akciğer atardamarı Sağ kulakçık Akciğer toplardamarı Yarım ay kapakçığı Triküspit kapakçık Alt ana toplardamar Endokart (Tek sıralı epitelden oluşur.) Miyokart (Kalp kasıdır.) Aort Sol kulakçık Akciğer atardamarı Akciğer Kalbin Yapısı: Kalp 2 karıncık 2 kulakçık olmak üzere dört odacıktan oluşur. Ortadan bir perde ile sağ ve sol olarak 2 bölüme ayrılmıştır. toplardamarı Sol bölümde Oz'ce zengin kan, Sağ bölümde CO₂'ce zengin kan bulunur. Biküspit kapakçık Yarım ay kapakçığı Sol karıncık Sağ karıncık Perikart (Bağ dokudan yapılmış iki katlı bir zardır.) Koroner damar (Kalbi besleyen damarlardır. Aorttan ayrılır.) Akciğer toplardamarı dışındaki toplardamarlar kirli kanı, Akciğer atardamarı dışındaki atardamarlar temiz kanı getirir. Sağ kulakçık ve karıncık arasında Üçlü (Triküspit), Sol kulakçık ve karıncık arasında İkili (Mitral) kapakçık bulunur. Karıncıkları atardamarlara bağlayan yarım ay şeklinde 3'lü kapakçıklar bulunur. Kapakçıklar kanın tek yönlü ilerlemesini sağlar. Kalp dıştan içe doğru Perikart, Miyokart ve Endokart olmak üzere 3 tabakadan oluşur. Perikart: 2 katlı zardır. Arasında perikart sıvısı bulunur. Dış etkilerden korur. Miyokart: Kalp kasıdır. Kalbi besleyen koroner damarlar buradadır. Endokart: Endotel denilen epitel dokudan oluşur. Sık olduğu için kalbin içindeki kandan beslenmesini engeller. Bu yüzden Aorttan gelen koroner damarlar besler. Kalbin Çalışması: (Kodlama: SAHİP) Kalbin kasılmasına sistol, gevşemesine diastol denir. Kulakçıklar kasılırken karıncıklar gevşer, karıncıklar kasılırken kulakçıklar gevşer. Sağ kulakçık duvarında bulunan sinoatrial düğüm kalbin atışını başlatır ve ritmini denetler. Kulakçıklar ve karıncıklar arasında Atrio bulunur, AV düğümünden çıkan his demetleri tüm karıncığa yayılır. His demetleri miyokartda pükinje lifinde sonlanır. Sinoatrial düğüm Atrioventriküler düğüm His demeti Kalbi Etkileyen Faktörler: Sinirler, kimyasal maddeler, yaş, hormonlar, CO2 yoğunluğu, cinsiyet, spor, vücut sıcaklığı Pürkinje lifi Nabız: Kalbin ritmik kasılma ve gevşemesinin atardamarlarda hissedilmesine denir. Tansiyon: Kalbin kasılıp gevşemesi sırasında kanın atardamar duvarına yaptığı basınca denir. Kan damarlarının Yapısı: Damarlar dışta temel zar ve içte endotel tabaka olmak üzere oluşur. Atardamarlar: Kanı kalpten diğer organlara taşıyan damarlardır. Sol karıncıktan çıkan atardamar aorttur. Sağ karıncıktan çıkan Akciğer atardamarıdır. Bu 2 atardamarın kalpten çıktığı noktalarda yarım ay kapakçıkları bulunur. Toplardamarlar: Kanı kalbin kulakçıklarına getiren damarlardır. Sol kulakçığa kanı getiren akciğer toplardamarıdır. Sağ kulakçığa getiren alt ve üst ana toplardamarlardır. Kalbin alt kısımlarında kalan toplardamarlarda üste doğru tek yönde açılan kapakçıklar bulunur. Kılcal damarlar: Epitel dokudan oluşur. Çapları çok küçük, yüzey alanı çok büyüktür. Madde alışverişini sağlar. Kan Basıncı: Atardamar > Kılcal Damar > Toplardamar Kan Akış Hızı: Atardamar > Toplardamar > Kılcal damar Toplam Kesit Alanı: Kılcal damar > Toplardamar > Atardamar Kanın Damarlarda Hareketini Etkileyen Faktörler: Atardamarlarda: Kan basıncı ve atardamarların genişleyip daralması ile olur. • Karıncıkların kasılması ile itme basıncının olması • Arkadaki kanın öndekini itmesi • Vücudun alt bölgelerinde kanın yer çekiminin etkisinde hareket etmesi Kılcal damarlarda: Atardamarlarda çok hızlı akan kan basınıcının etkisiyle olur. Toplardamarlarda: Kanın hareketi için kalbin basıncı yeterli değildir. • • Etrafında bulunan iskeletkaslarının kasılıp gevşemesi. Alt taraflarda bulunan kapakçık, kanın yer çekimi ile geri dönmesini önleyerek kalbe hareketini kolaylaştırması. Yarım ay kapakçığı Kan damarı • Soluk alırken göğüsteki basıncın azalması (Vakum) • Kulakçıkların gevşemesiyle emme basıncının doğması. • Üst bölgelerde yer çekiminin etkisyile kanın kalbe doğru hareket etmesi. Küçük Kan Dolaşımı: (Akciğer) 3 Akciğer İskelet kası gevşemiş Toplardamar kapakçiği Küçük kan dolaşımında kanın izlediği dolaşım yolu: 1. Sağ karıncık 2. Akciğer atardamarı İskelet kasi kasılmış Kirli Kan Temiz Kan 3. Alveol kılcalları (-) 1 4. Akciğer toplardamarı Doku 5. Sol kulakçık Büyük Kan Dolaşımı: (Vücut) Akciğer Büyük kan dolaşımında kanın izlediği dolaşım yolu: Akciğer atardamarı Üst ana toplardamarı Alt ana toplardamarı 10 7 6. Sol karıncık 7. Aort, alt ve üst atardamar 6 Doku 8 Baş kılcalları 8. Doku kılcalları 9. Alt ve üst ana toplardamar 10. Sağ kulakçık 1. Besin, O2, NH3 Karaciğer kılcalları Karaciğer hücreleri Akciğer (Alveol) CO₂, Üre kılcalları 2. Üre Besin O₂ Akciğer toplardamarı Böbrek kanalları Böbrek kılcalları Böbrek hücreleri CO2' atık Aort atardamarı Yararlı maddeler Karaciğer toplardamarı 3. Besin, O2 Kapı toplardamar Bağırsak atardamarı Bacak kılcalları Kas hücreleri Karaciğer kılcalları Bağırsak kılcalları Atık, CO₂ Böbrek toplardamarı Böbrek 4. atardamarı İnce bağırsak kılcalları İnce bağırsak hücreleri Atık, CO2 besin Bacak kılcalları Not: Böbrek toplardamarı hariç diğer iç organlardan gelen toplardamarlar kapı toplardamarına bağlanır. Kılcal damarlardan madde alışverişi: Doku SIVISI: • Kılcallardaki kan plazmasının doku hücreleri arasına sızmasıyla oluşur. • Kılcallardaki kan ile doku hücreleri arasında madde alışverişine aracılık yapar. Alışveriş iki kuvvetin etkisiyle gerçekleşir: Kan Basıncı: Karıncıkların kasılmasından doğar. • • Kan kılcal boyunca akarken basınç azalır. Kılcalların atardamar ucunda yüksek, toplardamar ucunda düşüktür. Kılcallardaki kan plazmasının doku sıvısına Sızmasını engeller. Kan Ozmotik Basıncı: Kan plazmasında çözünmüş halde bulunan ve damardan çeperinden geçemeyen proteinlerin basıncıdır. . Atardamar ucunda KB > KOB Toplardamar ucunda KOB>KB Kan Atardamar ucu 25 mmHg 15 mmHg Süzülme Emilim 10 mmHg 5 mmHg 10 mmHg Kılcal damar Toplardamar ucu 25 mmHg Kan protein ozmotik basıncı Kan basıncı 40 mmHg Atardamar Doku hücreleri 15 mmHg Toplardamar Doku SIVISI : Kan basıncı Kan protein ozmotik basıncı : Net durum Basınç (mmHg) 40 35- Atardamar ucu Toplardamar ucu 30 Ozmotik basınç 25 Kan basıncı 20- 15 Süzülme Emilim a b с Atar kılcal Kılcal - toplar Kan Doku: Kanın kılcallarda akış yönü Kan Alyuvar, Akyuvar, Kan Pulcukları ve Kan Plazması denilen sıvı bir ara maddeden oluşur. Alyuvarlar (Eritrositler): • Embriyoda karaciğer, dalak ve kırmızı kemik iliğinde üretilir, doğumdan sonra sadece k. kemik iliği: Olgunlaştıklarında daha fazla O₂ depolayabilmek için çekirdeklerini kaybederler. • • Aktif hareket edemezler. • Solunum gazlarını taşımakla görevlidir. Bu işi yapan temel madde Hemoglobindir. Bu bir hem (demirli organik madde) ve bir globin (protein) den meydana gelir. Kana kırmızı rengini verir. • Eritropoietin hormonu kemik iliğini ve alyuvar üretimini uyarır. %10'u karaciğerde, %90'ı böbreklerde üretilir. Akyuvarlar (Lökositler): • • Yalancı ayak oluşturarak aktif hareket ederler. Hemoglobinleri olmadığı için renksizdirler. • Vücudun savunmasında görev alırlar: Yalancı ayaklar ile mikroorganizmaları sararak yutar (fagositoz) Mikroorganizmalara karşı antikor veya Lizozim enzimi üretirler. Granüllü Akyuvarlar: Kırmızı kemik iliğinde yapılır. Sitoplazmalarında lizozom ve granül bulunur. Granülsüz Akyuvarlar: Lenf düğümleri, dalak, bademcik, timüs, karaciğer ve kırmızı kemik iliğinde yapılır. Lenfosit ve monosit olmak üzere iki tipi vardır. Lenfositler özgül bağışığın sağlanmasında etkilidir. T-Lenfositleri: Hücresel bağışıklıkta etkilidir. Salgıladıkları özel maddeler ile hücreleri öldürür. B-Lenfositleri: Humoral bağışıklıkta etkilidir. Plazma hücrelerine dönüşür, salgıladığı antikorlar etkisiz hale getirir. Kan Pulcukları (Trombositler): Kırmızı kemik iliğinde yer alan dev hücrelerin parçalanmasıyla oluşur. Kanin pıhtılaşmasında görev alır. Kanın pıhtılaşmasında K vitamini, Ca** iyonları ve enzimler rol alır. Kan Grupları ve Kan Alışverişi: ABO Kan Grubu Sistemi: Antijen Antikor Kan grubu • A Grubu: Alyuvar zarlarında A antijeni, plazmasında anti-B antikoru bulunur. Antijen A Anti- B A kan grubu • B Grubu: Alyuvar zarlarında B antijeni, plazmasında anti-A antikoru bulunur. Antijen B B kan grubu Anti-A . AB Grubu: Alyuvar zarlarında A ve B antijenlerini bulundurur, plazmasında antikor bulundurmaz. Anti-A O kan grubu • 0 Grubu: Alyuvar zarlarında A ve B antijenlerini bulundurmaz, plazmasında anti-A ve anti-B antikorlarını taşır. Antijen yok Anti-B Antijen A Antijen B Yok AB kan grubu Anti A Anti B Anti Rh Kan grubu Kan Alışverişleri: 1. A Rh 2. A Rh+ 6. 7. 8. B Rh B Rh AB Rh AB Rh 0 Rh 0 Rh : Çökelme yok Çökelme var A kan gruplu biri B kan grubunu çökeltir. B kan gruplu biri A kan grubunu çökeltir. AB kan gruplu biri ABO'dan kan alabilir fakat kan veremez. O kan gruplu birisi kan alamaz, kan verebilir. Aglütinasyon: Kişinin kendi grubundaki antikorlarla reaksiyona girebilecek bir kan verilirse kanın çökelmesidir. Eritroblastosis: Kan Uyuşmazlığı Anne Rh, Fetüs Rh* olduğunda gerçekleşir. Annedeki Rh antikorları birinci bebekten sonra bu antijenlere karşı anti Rh antikorları oluşturur. (Hafıza hücreleri) İkinci çocukta Rh* doğarsa anne hafıza hücreleri nedeniyle daha hızlı antikor üretir, antikorlar fetüse geçer ve bebek ölü doğar Lenf Sistemi: Lenf kılcalları, damarları ve düğümlerinden meydana gelir. İçinde taşınan sıvıya lenf(akkan) denir. a.Lenf Kılcalları: Dokuların arasına ağ gibi yayılmıştır. Bir ucu kapalıdır, kapalı ucu dokuya dönüktür. Çok geçirgendir, doku sıvısına sızmış olan proteinleri kolaylıkla geçirebilir. b.Lenf Damarları: Lenf damarları birleşerek iki büyük lenf damarı olan Büyük Lenf Damarı ve Göğüs kanalını oluşturur. c.Lenf Düğümleri: Lenfosit adı verilen akyuvarları üretir, Lenf damarlarıda bunları vücuda taşır. Lenf düğümlerdeki dar yerlerden geçerken bakterileri burada bırakır bunlar akyuvarlar ile yok edilir. d.Lenf: Kanın hareketine göre yavaştır. Atardamar bulunmaz. Alyuvar ve kan pulcukları bulunmaz Lenf Dolaşımının Görevleri: • Doku sıvısının fazlasını kan dolaşımına iletir. Bağırsaktan emilen yağları kana verir. • . Vücudun savunulmasında görev alır. Lenfin Hareketini Sağlayan Etkenler: • Doku sıvısının basıncı 1 Bacaklardan ve bağırsak lardan toplanan lenf Lenf damarları Başın ve göğsün sol kısmı ile Peke sarnici sol koldan toplanan lenf Göğüs lenf kanalı 2 Başın ve göğsün sağ kısmı ile sağ koldan toplanan lenf Sağ lenfatik kanal • İskelet kaslarının kasılıp gevşemesi • Kalbin gevşemesi Lenfler görevini yerine getiremezse doku sıvısı miktarı artar bu durumda vücudun çeşitli yerleri şişer buna ödem denir. Ödem lenf kılcallarının tıkanması, kılcal damarlardaki basıncın ve geçirgenliğin artması ile oluşabilir. Bağışıklıkta Etkili Yapılar: 1.Dalak: Diyaframın altında yer alır. Sol köprücük altı toplardamarı (Lenf, kana karışır.) Sağ köprücük altı toplardamarı (Lenf, kana karışır.) Üst ana toplardamar Sağ kulakçık • Kanı süzer, lenfositce zenginleştirir. • Mikropları ve yaşlı-ölü alyuvarları makrofaj yardımı ile parçalar. • Fetüste karaciğerle birlikte kan üretir. 2.Kırmızı kemik İliği: Kan hücresi üretir. 3.Timüs Bezi: Doğumdan önce ve hemen sonra lenfositleri etkinleştirir ve vücudu enfeksiyonlardan korur. 4.Lenf Düğümleri: Savunma, İçine giren mikropları yutar, bu sırada düğümler sertleşir ve büyür. Savunmanın Birinci Hattı: (Hastalıkların girmesini önleme hattı) • Deri: Çevredeki zararlı mikroplara karşı örtü olur. Hehangi bir yara yoksa mikroplar içeri giremez. Yağ ve ter bezlerinin salgıları mikropları öldürür. • Burun ve Soluk Borusu: Burundaki kıllar ve mukus bakterileri süzer, bunu aşanlar soluk borusundaki mukus tarafından tutulur. • Mide: Besinlerle giren mikroplar HCI, mukus ve enzimler ile etkisiz hale getirilir. • Gözyaşı: Lizozim adlı antiseptik madde bulundurur. Savunmanın İkinci Hattı: (Asker/Saldırı) Fagositik Hücreler: • Yalancı ayakları ile fagositoz yaparak bakterileri öldürür. • Özel bir madde salgılayarak bakterileri tanır. Doğal Katil Hücreler: • • • Fagostioz yapmaz. Virüs bulaşmış ya da kanserleşmiş hücrelere yapışır. Salgıladıkları lizozim enzimi ile bunları parçalar. Yangisal Tepki (İltihaplanma): Bir dokuda yaralanma, sıcak-soğuk, bakteri nedeniyle oluşan zedelenmeye verilen tepkidir. Ateşin Yükselmesi: Enfeksiyona karşı oluşturulan tepkidir. Yüksek ateş vücut için zararlıdır. İnterferon: Bilgilendirici proteinlerdir. Komşu hücrelere sızarak virüslerin yayılmasını engeller. Fagositik hücreleri uyararak mikroorganizmaların yok edilmesini sağlar. Kompleman Sistem: Kan plazmasında inaktif bulunan proteinlerdir, yabancı maddelerle karşılaştıklarında yangısal tepki oluşumunda, alerjide ve kazanılmış bağışıklıkta rol alır. Savunmanın Üçüncü Hattı: Bu hattı Lenfositler oluşturur. Bunlar özgül bağışıklığı sağlar. B Lenfositleri T Lenfositleri • Kemik iliğinde oluşur. • Mikrobu doğrudan tanır. • Salgıladığı antikorlar ile dolaylı öldürür. Humoral bağışıklık sağlar. • Hafıza hücrelerini oluşturur. • Kemik iliğinde oluşur. Makrofaj yardımı ile tanır. • Mikrobu doğrudan lizozim enzimleriyle öldürür. • Hücresel bağışıklık sağlar. Hafıza hücrelerini oluşturur. Lenfositler; Mikroorganizmalar, Kanser hücreleri ve Nakledilmiş dokulara saldırır. Antikor: Vücuda yabancı olan maddelere karşı oluşturulan proteinlerdir. İmmunoglobinde denir. Antijen: Antikor oluşumuna sebep olan moleküllerdir. Özgül Bağışıklık: a.Humoral Bağışıklık: B Lenfositlerinin ürettiği antikorlar kan veya lenf içinde antijenleri etkisiz bırakır. • B Lenfositlerden oluşan plazma hücreleri antijenin yapısına göre antikor üretir. • Bu antikorlar kan veya lenf sıvısına verilir. • Antikorlar enfeksiyon bölgesinde antijenleri etkisiz hale getirir. b.Hücresel Bağışıklık: T Lenfositleri tarafından gerçekleştirilir. • Antijene özgü tepki oluştururlar, antikor üretmezler. • Kanserli hücreler, çok hücreli parazitler, mantarlar, doku nakilleri ve enfekte olmuş hücrelerde etkilidir. Doğal Bağışıklık: Organizmanın herhangi bir yabancı etkene karşı doğrudan dirençli olmasıdır. • Savunmanın 1 ve 2. Hattını oluşturan yapılar tarafından sağlanır. • Kalıtsaldır, türe ve ırka özgüdür. • Tür: Uçuk tavşana ölümcül, insanda ufak deri yaraları oluşturur. • Irk: Sarıhumma virüsü zencilerde hastalık yapmaz Kazanılmış Bağışıklık: Doğalı aşan etkenler, görevli hücreler tarafından etkisiz hale getirilmeye çalışılır. • Savunmanın 3. Hattını oluşturan yapılar tarafından sağlanır. • Kişiye özgüdür ve 2 şekilde oluşur. a.Aktif Bağışıklık: Bireyin patojen etkenlere karşı özgül antikorları kendisi salgılayarak kazandığı bağışıklıktır. T ve B Lenfositleri tarafından gerçekleştirilir. Uzun süre etkilidir. Nasıl Kazanılır: Hastalığı geçirerek, Aşılanarak b.Pasif Bağışıklık: Bir insaanın hastalığı ile ilgili antikor, lenfosit gibi bağışıklık elemanlarını hazır almasıdır. Kısa süre etkilidir. Nasıl Kazanılır: Serum, Plasenta, Anne sütü Aşı Vücuda patojen veya parçası verilir. • Sağlıklı insana uygulanır. . Uzun süreli bağışıklık sağlar. • Aktif bağışıklık sağlar. Aşı vs Serum Serum Vücuda patojene özel antikor verilir. • Hasta insana uygulanır. • Kısa süreli bağışıklık sağlar. • Pasif bağışıklık sağlar. Hücresel Solunum: Organik besin maddelerinden enerji üretilmesidir. Bunun çeşitlerinden biride oksijenli solunumdur. Bunun devam edebilmesi için hücreye sürekli O₂ sağlanmalı ve atık olan CO2 uzaklaştırılmalıdır. Dış Solunum: Dış çevre ile solunum yüzeyleri arasındaki gaz alışverişidir. İç Solunum: Kan ile vücut hücreleri arasındaki gaz alışverişidir. İnsanda Solunum Sistemi Yapıları: Burun, burun boşluğu ve ağız Akciğere hava taşıyan borular ağız ve burunla bağlantılıdır. Burun içi: Havayı temizler, isitir, nemlendirir. Yutak Solunum ve sindirim sisteminin ortak yoludur. Östaki kanalının bir ucuyla kulağa bağlıdır. Soluk Borusu Kıkırdak halkalardan oluşur, bunlar gergin ve açık olmasını sağlar. Başlangıç bölümüne girtlak denir. Gırtlak: Ses tellerini bulundurur. Bronşlar Soluk borusu bronş denilen 2 kola ayrılır. Bronşlar akciğere giderç • Lokma yutulurken soluk borusuna kaçmasın diye yutak kapanır. İç yüzü silli epitel hücreyle kaplıdır. Akciğerler: Sağ akciğer 3 loblu, Sol akciğer 2 lobludur. Akciğere giren her bir bronş bronşçuklara bunlarda hava kesecikleri ile sonlanan tüplere bunlarda alveollere ayrılır. Alveoller solunum yüzeyini genişletir. Dış solunum burda gerçekleşir. Akciğerin üzeri pleura adı verilen zarla örtülüdür. Pleura soluk alışverişinde kaburganın ciğere zarar vermesini engeller. Soluk Alma Mekanizması (İnspirasyon) 1. Diyafram kasılır. 2. Kaburga kasları kasılır. 3. Göğüs boşluğu öne ve yukarıya doğru hareket eder. 4. Göğüs boşluğu genişler. 5. Akciğerler genişler. 6. Akciğer hava basıncı düşer. 7. Atmosferdeki hava akciğerlere dolar. Soluk Verme Mekanizması (Ekspirasyon) 1. Diyafram gevşer. 2. Kaburga kasları gevşer. 3. Göğüs boşluğu geriye ve aşağıya doğru hareket eder. 4. Göğüs boşluğu daralır. 5. Akciğerler daralır. 6. Akciğer hava basıncı artar. 7. Akciğerlerdeki hava dış ortama verilir. Kaburga kasları kasıldığında göğüs kafesi genişler. Akciğer Diyafram Soluk alma Diyafram kasılır (aşağı iner). Kaburga kasları gevşediğinde göğüs kafesi daralır. Soluk verme Diyafram gevşer (yukarı çıkar). Solunum Gazlarının Kanda Taşınması: Hemoglobin: Alyuvarlarda bulunur, kırmızı renklidir, kanın gaz taşıma kapasitesini artırır. Oksijenin Kan ile Taşınması: %98'i alyuvarlarda oksihemoglobin HbO2 şeklinde %2'si de kan plazmasında çözünmüş olarak taşınır. Karbondioksitin Kan ile Taşınması: Yaklaşık %5-7'si kan plazmasında çözünmüş olarak, %23 hemoglobine bağlanarak, %73'ü ise bikarbonat iyonları şeklinde kanda çözünmüş olarak taşınır. HbH ↓ HCO₂ HCO₂ Kan plazması Hb+H* +HCO Alveol kılcali Alveol H2CO3 H,O + CO, CO₂ HCO₂ Doku hücresi CO₂ HbH Besin CO₂ Hb H+HCO нCO₂ ↑ H2CO3 HgO + CO2 CO НЬСО2 Doku kılcali ATP Hb + CO₂ HbCO, İsi - pH yüksek Asitlik düşük PCO₂ düşük 02 Hb+ CO2 ↑ - pH düşük HbO - PO₂ yüksek 02 Hb + O₂ ↑ HbO2 - Asitlik yüksek - PCO₂ yüksek - Sıcaklık düşük - PO, düşük - Sıcaklık yüksek Solunum Hızının Düzenlenmesi: Sinirler: O.S. ve beyindeki solunum merkezleri hızını düzenler. Bu sinirler diyafram ve kaburga kaslarının kasılmasını sağlar. Eğer sinirler kesilirse solunum durur. Kandaki CO2 Miktarı: Metabolizmanın hızlı olduğu durumlarda: • Kanda CO₂ miktarı artar, kanın asitliği artar • Kanin pH'ı düşer, düşmesi solunum merkezini etkiler • Merkez sinir aracılığıyla diyafram ve göğüs kafesini uyarır soluk alışverişini hızlandırır. Hormonlar: Adrenalin ve tiroksin hormonu metabolizmayı hızlandırdığı için solunumu da hızlandırır. Deniz seviyesinden yükseğe çıkıldıkça, • Dış basınç ve havadaki oksijen miktarı azalır. • Hb ile bağlanan O₂ miktarı düşer ve gerekli oksijen sağlanamaz İskelet kası hücrelerinde laktik asit fermentasyonu olur, laktik asit üretimi artar, kan asitliği artar. Solunum merkezi uyarılır, kemik iliğini ve karaciğeri uyararak alyuvar üretimini artırır.