Volkan Coğrafyası

Alternatif metin:

savunur. Neptúnizm Yeryüzündeki kayaçların sedimanter kökenli olduğunu ve karma bir yapısı olduğunu savunur. CamScanner ile tarand George Poulett, James Dana (Dana sınıflandırması). kimyasallan kendi yapılarına göre ayırmıştır.. Alfred Lacroix Volkanolog'dur. (Fransiz) Thomas Jaggar, Alfred Rittmann Georgy Garshkov unla souyet volkanolog, Kamçatko bölgesinde değerlendirme yapmistir. Kamçatka Bölgesinde 400'den fazla aktif volkan bulunur. Volkan sadece kendi içinde sınırlı kalmamalı. Gamur volkanları (Azerbaycan). Gayzerler katı, sivi, gaz şeklinde olan volkanlar Değişik bölgelerde değişik mineralize suların veya buhar bacalarının olduğu yerler mevcuttur. Nemrut ލ kul-patlamalı Gri Volkon (Asidik - Felsik magma kökena) Kızıl Volkan (Bazik - matik magma kökenli) lau sütlaç gibi Sint iki femel and Grt Volkanlarda daha düşük sıcaklık daha az akışkanlık, şiddetli patlamalar, açık renkli mineraller →Sut Kizil volkanlarda daha yüksek skakuk, yüksek lau akışı (viskoztle düşük). koyu renku malzemeler On plana çıkar (bazalt) CamScanner ile tarand Birikme Yerine Göre 1- Derinlik volkanizması (intrūzif volkanizma - plūtonizma) ia püskürük Yerkabuğunun içinde birikirler, disarı Dayk kümesi Lakolit Day Sill Batolit Stock alkamazlar. magmanın yeryüzüne çıkmadan yerkabuğunun içerisinde tabakalar arasında birikip katılaşması sonucu olur. 2- Yūzey Volkanizması (Ekstruzif volkanizmal kūf bullith krater Diş püskürck lav Васа →your cont magmanin yeryüzüne çıkmasıyla oluşur. CamScanner ile tarand And Dağları Andezit (Asidik) Rift Hatti - yerkabuğunun yırtıldığı ↓ saha kahramanmaras'a kadar uzanıyor. Gıkış Yeri Geometrisine Göre 1- Alansal (genis volkanik sahalar yellowstone milli park) 2- Gizgisel Luzun çatlaklıklar haunde) kırıkhan - Hassa 3- Noktasal (merkezi). Bir kraterden lav çıkması Etkinlik süresine Göre 1-Aktif 2- Uyuyan (Dormant) 3-Sönmüş (610) • Nemiut, Ağrı, Tendürek, Hassa bölgelerinde duman ve buhar hala görülmektedir. her an bir kıvılcım olabilir. Türkiye'deki volkanik sahalar uyuyan safhadadır. Püskürtülen malzemesine Göre 1-Gaz (karbondioksit, metan, hidrojen, su buharı) 2- Sivi clav) 3- Katı materyal (piroklastik -+efra) kul-tuf Püskürtme şekline Gore 1- Ekshalatif (solumall), kabarma ve çekilme (santioni). bir patlıyor bir sönüyor. 2- Eksplozif (patlamau). 3- Efuzit (tasimal) lau (sakın sakin çıkarlar) Volkanik sahalar ve levna sınırları paralellik gösterir. Pasifik Ates Gember volkanik sahaların en fazla olduğu alan. 7 kink Levha Sınırları, yerkabuğunun en zayıf, direnasiz sahala rini içerir. - karada görülen 1500 civarında aktif volkan mevcuttur. Okyanus dorselleri açılma bölgesi diveryans sahası ( uzaklaşan levha sınırlar) zauif-direcsiz Yerkabuğunun birbirinden uzaklaştığı sahalarda yırtılma meydana gelir ve lavlar yüzeye çıkar. Dalna batma zonlarında dolan levhanın içeri doğru Sokulmasıyla çokça eriyik malzeme zayıf çatlaklı Abölgeden yüzeye alkar. (And Dağlan) → magma sorgucu. Sıcak nokta dedigimiz yerlerde sırall bir blaimde volkanık odalar görürüz (Hawai Adaları) Sıcak volkanların Konverjans sakalar & yakınsayar -yaklasan leuha sinirlan (Nazka levhası) bulunduğu yer Kızıldeniz'in tabanında bazik laular görülür. Stramboi Vezuv, Elna italya (aktif volkalar). 08/10/2023 2. Hafta: Yer'in iç yapısı, magma ve magmatik. kayaçlar Verin iç yapısı dediğimiz zaman aslında yerkabuğunun altındaki materyalden bahsetmiş oluyoruz. magma yüksek bir basınca bağlı olarak bu kabuğun. zayif bölgelerine, kırık ve gatlak hatlarından yüzeye çıkmaya çalışıyor. Bazen çıkıyor yada çıkamıyor, bazen icerde bir yerde soğuyup kalyjor, enerjisint tüketiyor ve kabuğu yaramıyor o zaman da görmediğimiz ama gerçekleşmiş volkanik faaliyetler duşuyor. Bunları iç kuvvetler diye tabir ettiğimiz ve gücünu enerjisini çekirdek dediğimiz yerden alan faaliyetler olarak değerlendiririz Volkanik faaliyetlere bu itici gücü sağlayan yapı yerin merkezindeki çekirdekte ortaya çıkan energidir. Yer kabuğunun en altında litosfer clediğimiz kısım vardır. En dusta sert kabuk vardır ve 2 ana kısımdan duşur. 1. Sial: Kitasal / karasal kabuk olarak bilinir. Silisyum ve aliminyumdan oluşur. Dağlık alanlarda gördüğümüz kabuk 2. Sima: okyanusal kabuk Silisyum magnezyumdan oluşur. - Deniz tabanlarına doğru çıkan kabuk Ortalama kalınlığın 30-35 km kalınlığı olan bu yer kabuğu okyanusal kabuğun olduğu yerlerde 7-8 km kadar incelir veya bazı dağlık alanlarda (Alp Himalaya) 80-100 km kadar varan kalınlıklora da y erişebiliyor. Bütün bu farkulıklarla beraber ortaya çıkan bu durum kabuğun bazı yerlerinin daha kalın, sert, dirençli bazı yerlerinin ise dano dirençsiz, zayıf bölgeler olduğunu gösteriyor. içeride yüksek basing altında fokurdayan magmayı, kaçıracak lavları, erimiş kaya bloklarını dışarı doğru ortamlar oluşuyor. Bunlar bazen kırık, çatlak fay hatları sahaları. bazen zayıf bölge gibi değkik şekillerde karşımıza çıkıyor ve volkanik faaliyet sahalarını oluşturuyor. Bunun sonucunda yüksek sıcaklık altında eriyik halde bulunan malzeme disanya doğru çıkarken soğumaya başlıyor ve dışarı çıktığında kimileri daha katı halde çıkıyor, bazıları çok sıcak dışarı çıktığında bile hala soğumamış, eriyik lav şeklinde devam ediyor, bazıları ise basıncın etkisiyle ortaya çıkan gaz veya patlamala, şeklinde ortaya çıkıyor. Ortaya çıkan malzeme üç farklı grup halinde incelenir. 1- Gaz malzeme: su buhari, karbondioksit, kükürt- dioksit sülfür 1 Gaz bileşimine göre alkış tülleri Fumerd, mofet, solfatar (Tefra) 2- katı (Piroklastik malzeme) : kūl, lapilli, volkan bambası (kuyruklu), blok 3- Sivi malzeme: Lav Yerkabugunun farku bölgelerinde değişik görünürler. Dalma- batma zonlarında rift hatlarında , okyanus dorsellerinde, sıcak noktalarda başka şekillerde görünaller. magmanın kökeni ve oluşumu Doğrudan mantodan gelen magma. Sıcak noktalardır.. • su gibi gelen laulardır. ° Bazik malzemeden oluşurlar. Rift Hatlan "Hawai Adaları" • Yerkabuğunun yırtıldığı bölgelerdir. Bazik malzemedir. Okyanus Dorselleri / okyanus ortası sırtları • Bazik / ultra bazik malzemedir. " "Izlanda" Dolma - Batma zonlarında oluşan magma Yerkabuğunun diğerinin altına doğru daldığı noktalar. Denizel kabuk karasal kabuğun ciltina dalar gibi. "And Dağları" Ada yayı, volkanık yay, yay snu, yay gerisi diye tabir 9 edilir. kitasal kabuğun derinlere dolması Ağırlığa bağlı olarak dolmalar meydana gelir. kabuk magmanın içine doğru gömülür ve taşmalar meydana gelir. (izostatik denge) " Everest, Himalaya" A A CamScanner ile tarand makaslama zonları • Gok derin faylardır. • kabuğu derinlemesine keser. Erciyes, Hasandağı hattı. Kita iat volkanları deriz. Not Alkali malzeme yani bazik malzemedir. (potasyum, sodyum, kalsiyum). Alkali ve silikat oranı arttıkça ultra bazik, bazik, asidik kayaalara doğru dönüyor. 1. magma hızlı eriyenlerin icerisinde karışıyor. Yavas eriyenler daha derinde karışıyor. Hizu eriyenler yüzeye yakın olur. Yüzeyden çıkan laular asidik olur ve düşük sıcaklık- ta olurlar. Daha erirken bir süreç başlıyor.. Bu karışımların miktarı, şekli, nerede ve nasıl olduğu bu karışımin iceriğini belirliyor bu içerik ise yüzeye çıktıgında hangi kayacı oluşturacağını belirliyor. Soğuma süreci ne kadar yavas olicsa o kadar kristaller meydana gelir. Soğuma süreci ne kadar hızlı olursa kristallermeden cam gibi soğurlar. Yüzeye çıkmadan soğursa granit ia püskürük Yüzeye çıkıp sogursa →→ bazalt Yüzeye çıktıktan sonra çok hızlı soğursa > obsidyen "Nemrut Dağı Sarıkamış" Kristalleşirken 4 and cure var: - Ortomagmatik Eure (1500-800). Pegmatit Eure (500-600) Phomatolitik Eure (600-400) Hidrotermal eure (400- ) Hidrotermal Auterasyon > sıcak sulu Gözeltilerin geatiklen yollar boyunca yan kayaçla giristikler Fiziksel ve kimyasal etkileşimler sonucunda yan Kayacta meydana gelen renksel, kimyasal degisimlerdir. Olusum Yerlerine Göre Kayaçlar (magmatik). 1) intruzif iç püskürük, derinlik kayaçları denir. 2) Ekstruzit dış püskürük, yüzey kayaçları denir. Tuf Volkanik patlamayla savrulan küllerin genellikle gol ve deniz ortamlarında soğuyup sertlermesi ile dusan volkanik kayaç Bolca gaz boşluklu ve cidarlı olanlarına Pomza, Ponza, Pumis, süngertası denir. ignimbrit skak kul, kum, lapilli enkazının soğuyup katılaşması ve aimentolasmasıyla oluşan volkanik kayaç Ponza/Panza. Bazı volkanik kayaçlar / malzeme: magmatik kayaç Aglomera (kü rcolor) Puding elydit (silis icerigi yüksek) pegmatit (kuvars Jarındırır. siyent (barındırmaz) Trakit (ince taneul Andezit Alyorit Bazalt (sert dayanıkul serpantin (deniz altı) olivin ve Pint Peridotit Colivin minerali) Piroksent 16/10/2023 3. Hafta: Magmanın Fiziksel özellikleri ve Volkanizmanın Dinamikleri Volkandan katı, sivi ve gaz olmak üzere üç farklı cinste malzeme clayer. Dolayısıyla bu farklı cinste malzemelerin yüzeye çıktığı süreçlerde fiziksel anlamda farklı türde materyallerden bahsederiz. Hawaii' nin olduğu yer sıcak nokta volkanizması. Burada noktasal çıkış var. özellikle kabuğun zayıf bölgelerinden magma kendine you bulmuş ve buradan alkarken üzerine gelen kısım neresiyse orayı delip oradan yukarıya çıkar. Hawaii'den çıkan malzeme yüksek sıcaklığa sahip. bazik magma yani su gibi akışkan laular ortaya aikiyor ve bu şekilde bir patlama oluyor. Dağ yok genel itibariyle püskürtülmüş lavlardan ibaret geniş, basık bir yapı var. Bu yapıya lav kalkanı denir. Nazka levhasının Güney Amerikanın altına daldığı Kısımda dahid - baltma zonu var. - Dolma batma zonlarında oluşan volkanik faaliyete kitasal ada yayı volkanizması, kita yayı volkanizma- Si denir. Dolma batma zonlarında dolan malzeme levna daldıkça magma içerisinde sınıyor, erimeye başlıyor oradaki matcement coğaltmış oluyor içerisine sürekli malzeme eklediğimiz için ve basing daha da yükseliyor. 9 9 9 9 9 9 Dolarken diğer levhayi egerek orada çatlaklar olusmasing sebep olduğu kain oradan laular kendine yol bulup çıkabiliyor. (And Dağlan) Buradaki volkanın malzemesi daha düşük sıcaklık volkanizması asidik magmo daha fazla piroklastik, volkan bombaları, kül, lapillt gibi malzemelerin daha fazla çıktığı bölge (Nazka Levhası) Japonya'da ada yayı volkanizması var. Okyanusal kabuk karasal kabuğun altına dalıyor ve karanın içerisinden volkanik faaliyet barlıyof Başka bir yerde de bunun farku versiyonları olabiliyor. Bir okyanusal kabuk başka bir okyanusal kabuğun alina dalıyor ve deniz icerisinde volkanık faaliyet Juhur ediyor. Buna bağlı olarak da deniz içerisinde yükselen bu laular bir süre sonra orada aynı yay şeklinde o yayi takip eden ada yayı şeklinde dan sistemleri olusturuyor. Japonya ada yayı volkanik katlest ve onun neticesT şeklinde ortaya çıkıyor. Burada çıkan makceme daha asidik bari granitleri çokça gölürüz. (Fujiyamo). Barka bir yerde ise okyanus dorseli var. Deniz tabanındaki okyanusal rift hatti Okyanus tabanındaki yırtılma boyunca lavların çıktığı bölgeden bahsettiğimiz volkanik faaliyetler söz konusu Burada da yüksek sıcakukta bazik lavlar söz konusudur Bunun benzerini kara icerisinde de görebilirsiniz. kakhan) Doğu Afrika rift hattında (Hatay Hassa- kahramanmaraşa kadar uzanır.) Klimanjaro, Elfa, Aref gibi volkanların olduğu bölgelerden bahsediyoruz. kita icerisinde olan bir yırtık ve sıcak bazik lavlar. burada hakim oluyor. Bu da yine kita icerisinde gercekleşmiş rift volkanizması dediğimiz yapıya tekabül ediyor. Benzer durumları deniz ve kara içerisinde ayrı ayrı görebiliyoruz. Bunlar yerkabuğu üzerinde ne tip durum- larda ne tip dinamiklere bağlı olarak volkanik faaliyet lerin gercekleştiğinin kısa bir özeti Magmanın Fiziksel özelükleri • Sıcaklık Genel itibariyle magma 700-1200°℃ ler arasında değişen sıcaklığıyla yeryüzüne ulasan akışan, piroklastik veya katı malzemeden oluşan materyal. Eğer yüksek sıcaklıktaysa ve akışkansa bunları bazik laular darak değerlendiririz. Düşük sıcaklıkta ve daha az akışkansa onları da asidik taular olarak değerlendiririz. -700°C → Hidrotermal alterasyon. 700-800°C > Daha asidik patlayıp etrafa külün, tozun, parçaların, volkan bombalarının savrulduğu volkanik faaliyetler 1100-1200°C → Bazik magma Cilkıp su gibi akan. laular A A A A A •Viskozite Akiskanuga gösterilen direna Sıcaklık yüksek oldukça daha çok akışkan daha su gibt duyor. O zaman viskozitesi düşük diyoruz. (sút) Sıcaklığı düşük olan asidik lavların viskozitest yüksektir. (soflac) (bazik) • Basing magmanın basıncı ortalama 2,761 cm² yoğunluktaki kayasların 1 km altında 270 ATM basing artışı olur. Yerkabuğu içerisinde derinlere doğru gittiğimizde çok yüksek basınçlara eristidigini kabuğun kendi ağırlığının dışında büyük bir basına ortaya çıkardığını görürüz. Bu basing kabuk içerisinde magmanın aslında ne kadar yüksek etkiye maruz kalarak orada kalmaya çalıştığını ve fırsat bulduğunda oradan hemen kacıp gitmesinT açıklıyor. Özellikle dolma- batma zonlarının olduğu sahalarda levha- nin dolmasıyla birlikte (okyanus tabanında) içerisinde çokça fazla su bulunduran materyali de beraberinde kabuğun derinliklerine doğru sürüklediğini biliriz. Buradaki kayaçlar icerisinde daha fazla su bulunduran kayaçlardır. Tortul sedimanter kayaclar olduğu icin o tip durumlarda oradaki horst kayaçla birlikte dolma - batma zonlarından asağıya doğru ilerlemeye başlayan kayaca içerisindeki Suyun yüksek sıcaklığa sahip ortamda buharlaşması ile birlikte çokça gazın üretilmesine yardımcı oluyor. Bu tip sahalarda o yüzden yüksek gaz basıncı oluşuyor ve patlamalar o goz basıncına bağlı darak büyük infilation şeklinde gercekler. PM V Giok güçlü patlamalar Hem dolma - batma zonlarında hem de kia ici volkanik faaliyetlerinde bu tip gaz çıkışları olur. Daha fazlasını levhanın tabana doğru daldığı özellikle okyanusal litosfer yani deniz tabanındaki çok su iceriği olan sedimentlerin énine doğru daldığı kısımlarda görülür. Mesela bazik lavların olduğu yerde bu kadar çok yüksek gaz basıncı ve patlamalar gerçekleşmez. Hem magmanın daha akışkan olması gazın kaçısına daha fazla müsade ediyor olması hem de suyu bulundurma durumuna göre değişir. rollback kıvrılıp, bükülüp alta doğru dolan sistem içinde • Dolma batma zonlarında olduğu yerlerde ada yayı. olusuyor ve yayın onu, yayın arkası, rift ōna, rift arkası gibi yerler de tanımlanıyor. Volkanik materyal fiziksel acıdan farklı özelliklere sahiptir. Derinden gelen lavlar daha akışkan, bazik, yüksek sıcaklıkta lavlar olarak değerlendirilir. Ama bunlar dahi yüzeye çıkarken kabuk içerisinden geçerken (30-35 km) temas ettikleri kayalarda kontak metamor- fizmasıyla baska malzemelerle karısıp çıkıyor.. Bazaltların dalt içerisinde karbonat minerallerinin bulunmasını açıklıyor. metal malzemelerin ağırlıkta olması gereken parcaların içinde alkali malzemeler alkıyor. Bu da kabuktan koparılan parçaların da magmaya karistigi yüzeye alkan malzemenin niteliğini, fiziksel özelliğini etkilemesini açıklıyor. • magma Haznest (Rezervuan, magma Odası) > Kita iclerinde kabuğun içerisine sokulmus magma kolu gibi olabilir. Özellikle rift hatlarında direkt mantodan geldiği için mantonun etkisiyle ortaya çıkmış bir sistem- dir. Yüzeye doğru çıkısa geçtiği kısım "ana baca" veya "Volkan bacası" olarak tanımlanır. Bacanın olduğu yerde yüzeye yakın magma cepleri olabiliyor onlara da "stock" denir. Baca, stocklardan besleniyor bazen derinden çok güclü gelisle birlikte yüzeyden alkis sahaları ortaya çıkıyor. Kilauea Hawaii de sicak nokta volkanizması içerde soğuyan magmaya iç pūskūrūk disarda soğuyana dis püskürük denir. icerde gerçekleşen olaylara da volkanik faaliyet deriz. Bazen bunları fark etmek mümkün olmayabilir. Özellikle litosferin yapısına uygun olarak sündüğü, yırtıldığı bölgede alttaki basınca dayanamayacak yüzeyler ve alanlar oluşturduğu kesimlerde o basing altındaki lavlar bir firsat bulunca hemen yukarıya doğru harekete geçiyor ve yüzeye çıkışı yapıyor ya da çıkamıyor içinde soğuyor. Bu da volkanizma olarak geçiyor. En inceliği yerde bile soğuyup kalabiliyor. Bütün bunların volkanik faaliyetlerin başlaması ve bitist arasında kabukla ilgili olarak başına ve kabuk arasındaki ilişkiyi kabuğun zayıf zonlarının boyutuna, miktarına aradaki basıncın oraları ne kadar deforme edip edemeyeceğine bağlı olarak da değisen bir sistemdir. Volkan bacasının içini dolduran küllerin, tüflerin daha ağırlıkta olduğu malzeme koniden en son çıkan laular bacayı tıkayıp doldurup soğumusso bu küllere "knick" denif. karahisar kalesinin oralarda brick bulunur. Dayk, yerkabuğunun nasıl olduğuna aldırmadan direkt çatlak, kink varsa yararak geçer. Siller, kabuğu oluşturan katmanların arasına sokulur sakin olmayanları yüzeyde kabartılar olusturur. Bunlarda iki tarafa (arağı -yukan) doğru yerkabuğunu eğip büken şekillere "fakolit" denir. Sadece yüzeyi kabartan yapılara "labout" denir. Eğer yüzeyi kabuğu kırarak kabartıyorsa "bumolit denir Sadece alt tabakaya baskı oluşturup orayı eğiyorsa "Lapolit" ortaya çıkar. Yerkabuğunun içindeki hareketlerin yüzeyt morfolojik olarak deforme ettiğini, etmemisse bile aşınırken malze- menin direnmesine ve burada kalmasına sebep olacak durumda olduğunu yerkabuğu içinde farklı dirence ve Sertliğe sahip birimler oluşturdukları için Jeomorfolo- Jik sekillenmede yapı anlamında oradaki şekillenmeye yon veren unsurlardır. Gualú patlamayla ortaya çıkan çukurlar maardan Farku olarak ortaya çıkar bazen göl dusur diyotiema" denir. bunlara Bu yüzeyler (çukurlar) bazik lavların olduğu yerde çok engebeli yüzeyler dusturur bunlara "trap" denir. Tabakaları bükerken kırmis, faylanmaya sebep olmus yapıya bamolit" denir. Bunlar yerkabuğu üzerinde ortaya çıkan Jeomorfolojik yapıya da etki edecek olan ileriye dönük yatırımlardır. Okyanusal kabuğu eksiksiz gördüğümüz yerler. Kibris Thredas ofyoliti Hatay kızıldağ Suriye Bayerbasik (?), şemail of yoliti Levha daykları buralarda görülür. CamScanner ile tarande ブブラ 4. Hafta: Volkanik Faaliyet Türleri Volkanik faaliyet temelde 2 and 2- Eksplozif 1- Efuzif karaktere ayrılır; volkanik sızma, akıntı, daha sakin patlamali indifall (puskarmeli) yapı • Bir volkanik saha aynı zamanda bazen efuzif bazen eksplozif olabilir. Bir Volkanik saha herhangi bir karaktere sahip olmak zorunda değildir. Bazı volkanik sahalar daha. baskındır. özellikle rift hatlarında daha sakin efuzif patla- malar söz konusudur. Dalma batma zonlarında daha şiddetli patlamalar görülür. • Volkanik faaliyetlerin karakterine bakarak o sahada nasıl bir volkanik topografya veya jeolojik yapı olduğuna karar verebiliriz. Ana olarak 4 birime ayırabiliriz; - - Hawail TipT Genel itibariyle mantodan gelen bazik, akışkan, su gibi akan lauların olduğu volkan tipdir. Genellikle sızma, akma şeklinde bir karaktere sahiptir. Stromboli Tipi Genelde sakin ama Hawail tipinder biraz daha hareketlidir. - Volkano Tipi Daha sert, patlamalar daha belirgin hale geliyor. Akmadan ziyade indifalar gürültü ile birlikte ortaya çikon küller ve dumonlar 50z konusudur. - Pilinien Tipi = Yoğun kıvamlı malzeme söz konusudur. Yüksek indifalar, çok büyük patlamalar görülür. Gok sert bir yapısı vardır. VEI (Volkanik Patlama indeksi) Bir volkan ne kadar şiddetli patlamalar ortaya koyma veya koymama durumuna göre bir indeks ortaya çıkmıştır. I gave bir indexy Özellikle çıkan malzemenin hacmi, patlama sırasında ortaya çıkan dumanın yükseltist, patlamanın şiddeti gibi farku kriterlere göre sınıflandırıyor ve bu cetvele göre bir indeks ortaya koyuyor. Rittmann, walker ve Geze kendi çaplarında farklı skalalar oluşturmuşlardır. Volkanik faaliyet ceşitleri daha da ayrıntılandırılabilir; İzlanda Tipi Volkan - Bunlara fissur volkanizması adı verilir. Yani yerkabuğundaki kırık, çatlak, yarıkların, derin fayların olduğu yerlerde bulunur. Yer kabuğunun yırtılıp yer altından lavin çıktığı türdür. Efuzif volkanizmanın karakterini taşır ama bazen eksplozif olabilic Bu tipin Türkiye örneği Hatay - kurtDağ Hawaii Tipi volkan - Dom yapılı, az yığılma eğilimi gösteren volkanik malzeme yığını söz konusudur. • Mauna Loa (Hawaii), Karacadağ, Delihalil Konist (Adana - Hatay sınıT) CamScanner ile tarande •Stromboli Tipi Volkan → Sürekli kaynayan kazan gibi dışarı sıçrayan malzemeler Söz konusudur. ° Etna, Vezuv, Stromboli, Volkano (Halya - Sicilya volkanları) - Volkano Tipi volkan → Daha sert ve şiddetli bir. patlama hakimdir. Şiddetli patlamalarda dağın görüntüsünde değişiklikler olabilir. • Volkano (italya), Surtsey Volkanik Adası Cizlanda), Taal Volkanı (Filipinler) - Denizdeki volkanik faaliyetler - Pelee Tipi volkan > malzeme akmak yerine yığılır, yoğun malzemedir. Patlama şiddetlidic. - • Martinik Adası Pelee volkanı (karayipler), merapi volkanı (Endonezya), mayon (Filipinler) - Pilinien Tipi cok büyük patlamalar gerçekleşir. çok güçlü kül bulutları, çok kizgin küllerin etrafa yayıldığı volkanik faaliyettir. • Vezuv (italya), sarychev (kamcatka), Redoubt (Alaska), Pinatubo (Filipinler), St. Hellen (ABD) dağın yarısı artık yok. 5. Hafta: Efuzif Volkanizma ve ürünler Sızma, akma şeklinde ortaya çıkan volkanik faaliyet Düşük viskoziteli (yani akışkanlığa direnç göstermeyen akan) bazik magmanın etkisiyle ortaya çıkan, parca- lanma meydana getirecek patlamaların yaşanmadığı volkanik faaliyet tūra efuzif olarak tanımlanır. kızıl volkanlar da deniyor. lor da dentyor. Sıcaklığı yüksek olan bu laular özellikle yüzeye çıktıktan sonra akış özelliğini kaybetmeden, soğumada kmlerce sahaya yayılma gösteric. * Tzlanda, Hawail ve strambai tipt volkanik aktivite- lerin baskın karakteri efuziftir. Gok yüksek sıcaklıkta cunku çok derinden direkt mantodan gelen lauları iceriyor. O kadar derine gide- bilmesi için ya sıcak noktalar olacak ya da rift hatları yerkabuğundakı yırtıklar, levha sınırları gibi bölgelerde tekabul edecek. Yırtılma diverjans sahalarına tekabül edecek ki bu lauları görelim. Efüzit volkanizması dediğimiz faciliyette 2 temel. lav grubu var. (2 cins de akışkan) • AA tipi laular • Pahoehoe tipt Laular. -akon kōzler- -okan sular clau Irmakion) viskozitesi düşmūs laular kaunugi imm Lau akıntılarının çevrelediği ada şeklinde kalan boşluklara kipuka denir. Pahoehoe tipt Halat tipi Bağırsak tipi de clenir. Pele'nin Sacları çok akkkan, viskozitest düsük laular akarken mesela sahada şiddetli rüzgarlar varsa 0 dönemde bu laular iplik ağ gibt (ince-uzun) şekiller- de savruluyor. Laudan tel tel akmalar duyor. Bunlar aslında lavdır. İzocam gibi ama daha sert cok inceldigt Tain soğuyunca keskin tas Sicakken gibi duyor. igne Pele'nin gözyaşları 7 Tasların arasına sıkışmış, sokul- mus Ligne gibi) laular. - Rüzgar iteklemiş, sürüklemiş. Bir çeşit volkan cami. Obsidyenin saç teli kadar ince, iplik hallert - - Bu lauların daha kalın kalan kısımları, Pele'nin Göz- yarları, daha inceleri ise Pele'nin saçları de'nin so içinde lav akıyor, yüzeyde AA tip malzemeler var. Bunlar bazen bu süreç gerceklesip soğuduktan sonra ozellikle altındaki o ana lav kütlesi gördüğünüz gibt bazalt sütunları şeklinde yavas yavaş soğuduğu zaman bunlar da genleşmeyle soğumaya bağlı büzürmeyle birlikte çatlaklar oluşuyor ve bu çatlaklar derine. kadar inip sütun şeklinde bazalt sütunlarını ortaya Gilk anıyor. nizmanın Lav Ağaalanı Bazı yerlerde özellikle efuzif wolka- wuhu bulduğu sahalarda taular akarken bazen ağaçların veya bitkilerin üzerine geatyorlar. Bunlardan bazılan hemen yanıp yok durken, bazıları da lavin icerisinde bir süre kalıyor. Ancak lav soğuduktan Sonra yanıp kūl duyor. / Daha sonra lau seviyesi dus- tükten sonra o lavin ağaca sarılı olan kısmi zamanla soğuduğu için aynen ağaç gibi gövdeler şeklinde kalabilir. ESKT orman sahasında lav ağacları olarak kalıyor. Ağaç daha sonra yanıp bitiyorsa boşluklar, delikler kalıyor ağaç kovukları veya lav seviyesi inince o zaman seklinde da lav ağacları ortaya çıkabiliyor. Bunlar yine efurif volkanizmanın olduğu sahalarda karşımıza çıkan malzemelerden örneklerdir. Yine aynı sekilde lovin icerisinde efuzif volkanik faaliyette çokça gaz bulunabiliyor ve bu gazların Çıkmasıyla birlikte o gazların olduğu yerde boşluklar meydana geliyor. Bazaltların delikli yapıları bundan kaynaklanıyor. Gaz boşluklarından ibaret kesecikler veya boşluklar ortaya çıkabiliyor. Bunlar da yine efüzif volkanik malzemenin ürünlerinde gördüğümüz materyal. Lauların çıktığı kısımlarda bazen noktasal, bazen CTR- gisel, bazen de alansal çıkışlar 502 konusu. Szellikie noktasal çıkışların olduğu yerlerde (ōrn. Hawaii) Bazen çok uzun süre lau orada devirdaim ediyor. Çıkmıyor, akmıyor veya basing dengelenmir ya da sogu- muyor. Alttan sürekli yenist geliyor. Uzun süre sıcak kalan havuzlar söz konusu olabiliyor. veya eski havuz ların icerisinde yent havuzlar alkıyor veya soğuyup halinde kalabiliyor. Bunlar da ozellikle aktif ve pasif lav havuzu şeklinde tanımlanıyor. Farky bölgelerde değişik türlert var. eski havuz pahoehoe tifi Yine efuzit volkanik faaliyetin olduğu yerde lav tapt dedigimiz yapılar var. Altton lau geliyor, yenist cıkıyor hafiften soğuyor altion tekrar yenisi.... Bu süreç devam ettikçe alttan gelen laular en son arkası kesildikten sonra akıp gidiyor. Onların geride bırak- tıkları boşluklar üstündett lau soğuduğu için tünel, lav topa, lav mağarası, lav taneti şeklinde boşluklar halinde kalabiliyorlar. Tūmūlūs kūmbet veya kubbe gibi yapılor. Soğumus lau katmanı, alttan yeniden lav çıkıyor. Çıkarken üsttekint yukarı doğru bombelendiriyor. Bu kısım hafif tumsek, kümbet gibi şekil alıyor. Bunlara tūmālus denir. Bunlar küçük ölçekte jeomorfolojik yapılar. Yant efuzit volkanizma sahasındaki morfolojik ürünler Hornito Lauların parça parça çıktıkça küçük fiskırma. sahaları üst üste çıkıp, fiskiye gibi lav püskürüyor, üstüne yapışıyor. Oyle öyle yükselip Hornito denilen, Tamalusun daha kūçak versiyonu olan yapılanı olusturuyor. Kabarma Çukuru & Yine kabormayla birlikte ortaya çık- mis. Once kabarıyor sonra lav şeklinde tekrar çöküyor. ice doğru çökmüş canaklar, cukurlar Lav Topu - Akarken başka malzemeleri icerisine Icatip top gibi yuvarlanıp sonra soğuyup kaldığı bölgelerde lav topları ortaya çıkabiliyor. Bunlar yine kendi icerisinde daha ağdalı mi kluamui mi ona göre de kemer, dom, iğne ve leve gibi farklı. yapılar meydana getirebiliyor. E 6. Hafta: Eksplozif Volkanizma ve ürünleri a sakin karakteri olmayan Eksplozif patlama neticesinde ortaya çıkan volkanik ürünleri inceleriz. Eksplozit volkanizma viskozite açısından yüksektir. yani akkkanuga direna gosterir. Akmama eğiliminde daha yoğun kvamlı yani asıdık / felsik magma tarū- nün baskın olduğunu görürüz → Volkanik katı materyal Özellikle çokca piroklastik malzeme ve gaz iceren Volkanik materyal ortaya çıkar. Yüksek ve siddetli bir şekilde patlama yapar. ve bu süreci tetikler. Vezuv, pelee, Pilinien tipi volkanik faaliyetler çokça eksplozif karaktere sahiptir ve bunlar sayesinde dünyada büyük volkanik faaliyetler cereyan eder. Eksplozif faaliyetler daha ani ve çok yüksek şiddetle çok daha genis alana siyaret edecek şekilde gercek- lesir. → eksplozit Pompei de yaşanan volkanik patlama kilometrelerce alana dağıldı. Gok yoğun kül, gaz, piroblastik malzeme alkışı söz konusudur. Sıcak küller masum görünebilir ancak soğudukça katilasan ve yüzeyi kaplayan bir özelliği vardır. Eksplozit karaktere sahip volkanik patlamalarda değişik tipte materyaller ortaya çıkar. kül, piroklastik, curūt, pūmis gibi malzemeler ✓ kati ve gaz içeriği oldukça fazla olan ürünler Yüksek viskoziteli asidik magma piroklastikler ve gaz- ların / tefra etkisiyle ortaya çıkan parçalanma mey- dana getirecek boyutta patlama ve infilakların yasan- diği volkanik faaliyet türü eksplozif olarak tanımla- nan GIT volkan tabiri de kullanılır. Pilinien, pelee ve kısmen volkano tipi volkanik aktivt- teler baskın karakteri eksploziflir. Sedimanter istifler gibi katman katman patlamalar Söz konusu Birden fazla indifada birden fazla eksplozif patlama olduğunu görürüz. ↓ Gok kalin yiğin ve örtüler ortaya çıkar.. kūl, volkan bombası, bloklar toplamina piroklastik malzeme denir. 6.4 cm arasında olanlara blok ( yumruk kadar ve pazlası) Toz seker tanesinden daha kaçük olanlara küll Bu arauklarda olanlara ise lapilli deriz D piring, fasulye fanest gibi Lapilller yığılarak geniş istifler halinde olabilirler Bunların faşlaşması sonucunda oluşanlara ignimbrit denir. K per bacalarının Cilt kısmi volkanik küller katılasıp soğursa tüf ortaya çıkar. Volkan bombaları daha çok "i" ve yumuşak şekilde görülürler. Kivamına göre pelte, yumuşak olabilirler. Deniz içine de eksplozif faaliyet görülebilir. Volkanik adalar oluşabilir. zayif bölgelerde deniz diplerinde volkanik faaliyet gerçekler Hidrovolkanik dediğimiz olay ortaya çıkar.) Hawait, atlas ortası dorsel Hidrovolkanik, patlamanın suyun gerçekleştiği ama yeryüzüne de yansıma durumu olduğu görülür. Eksplozif dediğimiz kütleler aslında asidik malzeme- lerdir. Bu sahalarda yüksek kütleli malzemeler hakimdir. Volkan konilerini bu sahada aktif bir şekilde görürüz. Eğer bu koniler oluştuktan sonra patlama gerçekleşirse bu yüksek eğimli yamaclardan piroklastik malzemeler moloz akması şeklinde görülür. (hızlı bir şekilde til Geamise yönelik incelemeler yapıyorsak; istiflerden drzilimlerinden ve içindeki malzemenin boyutlarından nasıl bir patlama gerçekleştiğini ne şekilde ortaya çıktığını ve nasıl bir seyir gösterdiğini gözlemleriz. R R R R Eksplozif, volkanik aktivitelerde piroklastikler akma veya cokelme suretiyle yüzeyde konumlanırlar. Eğer malzemeler patlama ile sacilmissa iriler daha yakına, ince malzemeler daha uzağa doğru giderler. Eger elege doğru akma şeklinde gerçekleşirse iriler daha uzağa inceler daha yakına uzanır. Tavuvar / Papua Yeni Gine mayon/Filipinler Golunggung/Endonezya Eksplozif nitelikli kül bulutlan troposferin üst kısımlarına hatta strofosfer ve mezosfer kısımlarına kadar uzanır... މ askert aracloda kullanılır. volkanik faaliyetle blast etkisi yani patlama sırasında ortaya çıkan çok mizh hava hareketleri. Ürgüp yakınlarında cokelmeyle yerlesen füfler ile yüksek sıcakuktaki piroklastik akmasıyla sahaya gelerek katılaşan ignimbritlerin direnç farkı peribaca- larının duşumuna zemin hazırlamıştır. Eğer bizim ülkemizdeki volkanik dağlar aktive dursa aynı patlamalı sürect yaşarız. Strato volkanlar bazen asidik bazen bazık olabilir. 7. Hafta: Büyük Volkanik Patlamalar Volkanik faaliyetlerin bulunduğu saha Pasifik Ates cemberi dediğimiz yerin en ettati saha olduğunu biliyofuz. Levha dinamiği, plaka tektonigi dediğimiz süreçter burada çok etkalidir. Dalma-batma zonları, bindirme hatlon, zayıflayan böl- geler mantodaki lavların yüzeye çıkması için elveristi kosullar dusturuyor. Ve buradan çıkışta yeryüzünde volkanik faaliyetlerin yoğun olduğu Pasifik Ates cembert gibi veya And kuşağı, Himalaya kusağı gilai sahaları ortaya çıkarmıster. 1. Sarychev / Kamçatka (2009) Top halinde hiç bozulmadan yükselmiş gaz katlest halinde olusmustur. 2. Raikoke / kamcatka (2019) Yukarı çıkarken yüzeyi düzleşll. Sebebi atmosferdekī hava koşullarıdır. Yukarıda ve asağıdakı yoğunluk farkları rüzgarın şiddeti, yönü gibi durumlarda kal bulutunun nasıl davranacağına etki eder. 1980 St. Hellens ve 1991 Pinatuba patlamalarında yaklaşık 50 milyon ton CO2 atmosfere salınmistir. Bazi volkanik faaliyetler direkt tesirinin yanında çok büyük etkiye sahiptir. dolaylı etkiler de CamScanner ile tarand 3. Calbuco (şili (2015) - Kirli Firtina (Dirty Thunderstorm) - volkanik tüllerin icerisinde sürtünmeyle püskürtülen çok yoğun bir elektrik yükü dusur. Gece gözlemlenir. 4. Eyjafjallajökull / izlanda (2010) Bu patlamadan sonra 1 hafta Avrupa'da uçuslar durmuştur. eift volkanizması, efuzif karakterli gual kül Cilkısı olmustur. 5. Fujiyama / Japonya 6. Fuego / Guetemala (2018) 7. Sinabung / Endonezya (2014) 8. Taal / Filipinler (2020) > aktif, tenűkelī 9. St. Hellens / Washington - ABD (18 mayıs 1980) Dağın yarısı artık yok.. Blost Etkisi çıkan durum. Hava akımı, basıncın etkisiyle ortaya St. Hellens volkanının patlamasıyla birlikte 35 km ötesinde ISI EHKIST 14 km uzağında erimeler meydana gelir. Partúkul etkist → kul bulutları etraft sarmıştır. (1000 km uzağında patlamadan 6 saat sonra) 10. Krasheninnikov / kambatka 11. Karimsky / kamaatka 12. Mercipt/Endonezya Volkan 27/11/2023 9. Hafta: - Volkanik Füskürme sekilleri / Pozitif Volkan Rölyefi - Pozitif volkan Rölyefi: Diş yüzey, çıkıntı, babartılar seklinde ortaya çıkan yapılara odaklanıyoruz. Bunların başında volkanik materyalin yığılmasıyla, disan çıktıktan sonra yığılmasıyla, birikmesiyle meydana gelen geniş kül depoları yer alır.. (proklastik madde yığınlan, bazalt katmanları vs.) Bu tip yığıntılar negatiflerin ( daha önce görmüsüz, iç bükey eksi yönde, çukur, çanak sek. ortaya Gıkmıştır.) . Bunlar ise disanı doğru çıkıntılar yani yer kabuğunun dağlar, plajlar, tepeler gibi depolan olusturan unsurlardı (vadilerin olusturduğu kalın ovalar) magmanın yer kabuğunun içinde konumlandığı durum- larda diğer komsu kayaçlara göre daha dayanıklı olarak olusur. Bu süreçte etraftaki komşu kayaçlar daha boday. asınabilir, kayaçlarda aşınım malzemeler daha sonra disarı görülür. elag * En ly örnek mudağ'dir. bittikçe sert volkanik çıkan yapı olarakta. W aynı zamanla batolittir.) Uludağ batoliti etrafındaki metamorfikleri veya sedimanterlerin asumasından sonra sert bir granitin kütle oluşturduğu etrafındakiler aşındıkça bu daha fazla çıkıntı olmaya basladı ve bir süre sonra etrafındakilere göre yüksekte konumlanmıştır. Chenelde volkanik bilgede ( pozitif volkanik 65lgede) tanımlamaya kalktığımızda birkaç farku karakteristik kit veya ürün ortaya çıkar. Genel itibariyle kablerali sistemlerde strado volkan dediğimiz sistemler. (Ağrı Daği iyi bir örnek) Lav kalkanı dediğimiz; sistemler; mesela bizim Güneydoğu And. karacadağları kalkan Sineğidir. ✓ mauna laa lav kalkanı Hawaii (onek) - Bazen sönme dediğimiz kablera icerisinde süreku volkanik faaliyetin başlamasıyla birlikle ortaya çıkan sistemler ya da birleşik volkanlar (Ağrı Dağı) - Mauna Loa (Hawaii) Dünyanın en büyük volkanik kütlesi lav kalkanları, bazalt ağırlıklı olduğu için Gok yüksek değil, yassılaşmış bir yapıya sahip ince genis alana yayılır. Yeni Zelanda'da 1000 m'yi geçen bazalt katmanları: farklı dönemde çıkmış bazaltlar soğuduktan sonra tekrar alkıyor. Yenisi yenisi üst üste birikiyor. ( Bazalt yığınları ortaya, çıkıyor. Birden fazla volkan olusturur bunlara da Hawail adalan deriz. Genellikle derinlikten gelen laular bazalt ya da bazalta yakın karakteristik lavlar yer alır. Volkanik akışın çıkardığı materyal yığılarak kotte dusturur Ve bu kütle ada kalkanı olarak adlandırılır. madagaskar'ın doğusundaki zeunion kalkan adasında yer alan Piton de la Fournoise volkanında ust usle yığılan lauların soğumasıyla ortaya çıkmış yük. birisidir. ōzelükle ada kalkanı olusturuyor, aynı dağın baska yerinde kúl konist seklinde curuf kum çıkmır. * Elna örnektir. (pozitif volkan, zayıf zon, rölyef elemanı) Proklaslik malzeme kül, tot malzemelerden çıktığı sahada pozitif volkan türlen insa eder.. -külün yapısı, patlamanın şiddeti, o anki rüzgarın yönüne göre, sicakuga pore alkan miktara bağlı olarak vb.) - yani kul konilerinde kategorize etmeye calisirsak farku farklı kul konileri tanımlayabiliriz. meke Tuzlası * Manisa - kula volkanik malzemenin mineral icerigt fazladır. Verimli topraklar ouisur, çok suyu sevmeyen bitkiler yetirir. * Erta Ale (Etiyopya) kal konist Pozitif volkan rölyefi dediğimiz de; aklımıza ilk gelen şey volkan konileri, bunların en yaşlılarından bir toest mayon (Filipinler), tam karakteristik volkan konisi, ucge- ne benzer görüntü, sivri tepe, eteklere doğru düzenli şekilde uzanan yamaclar, buna fuji'de benzer yapıda Japonya'dir. Bir diğer örnek; Afrika'da meshur kilimenzero dağldır. J - kompozit koni; Birçok farklı değişik eure, değişik cisimde madde çıkıyor. (Bram stradt volkan) Gikan malzemeler üst üste yığılarak (andazit, bazalt, Karbonalti volkanik malzeme, ignimbiritler, proklastikler, bambaşka cinste malzeme çıkmış ve bunların yığılma- sıyla bir kont insa eder.) Daha sonra kalderayı olusturilyor. Farklı akış bölgeleri ortaya çıkıyor. iceride volkanik faaliyetin bircok türünü bir arado barındıran kompozit dediğimiz, hepsinden birer hareket barındıran yapıdır.. DOM - > kaldera baca > magma kompozit Dom yapılara örnek; Novarupta / Alaska. Pozitif volkan rölyeft icerisinde dikkate değer oriji- nal yapılarla ne çıkan bir tanesinde dom olur. - Domlu yapılarda malzeme özellikle ağdalı, kıvamlı, asidik malzemelerin çok olduğu, çıkıp çıkmayacak, disari doğru ifilmis kumeler vardır. Bunlar dom yapıdadır. - Dom yapıda alttan güçlü bir basing var ama dısan. çıkacak kadar lav yok, yavas yavas itiliyor. Güzel bir örnek; Dom St. Helen bagi içerisinde, kalde- ranın icerisinde dom daha sonra gelişiyor. ( patlama- dan 20 sene sonra) Sonra aşınma başladıktan sonra bazı şek. mevcut; Yamaclar; fazla yağıstan bölgede derin derin yarıklar- la parcalanıyor.) Yamaçlarda Planez girinti ve çıkıntı oluşuyor. Planez: oluklar / yanıklar Barankostar: Sırtlar Tropikal bölgede cok güdü bir yüksek yerlerde akarsuların ortaya Gıkardığı flavyal sarea islıyor, kurak-yan kurak bölgelerde çok yavas falauyal surea az, yağış az. 1 10. Hafta: Negatif volkan Rölyefi kalderalar } Temelde 2 gruba ayrılırlar. ✓ kraterler - 04/12/2023 Gukur Rölyef Gukur sahalara tekabül eder. - kaldera, krater, maar, diatrema, akma - akis Gökme kalderasi, volkanik subsidans sahaları olarak çesitlendirilir. • Reunion Adası. → icerisinde akma kalderası mev- cuttur • Kaldera, krater, maar, diatrema ya da hangisi denirse bunların hepsi volkanik sahalarda derinlik Gökme Cukur oluşturan volkanik rölyef unsurlarıdır. • Krater ( Erta Ale - 750 m çapında) ve kalderanın temel farkı birinin deforme olmuş olmasıdır. Deforme olmus kratere kaldera denir. Deforme farklı şekillerde (akma, cokme, canaklaşma) ile ortaya çıkmış olabilir. maarlar ve krater Yapıları ōnemu kısmi savrulan malzemeler • Patlamalar bazen yoğun materyal cıkışı olmadan. gerceklesir. Gaz çıkışının daha baskın olduğu sahalardaki pat lama cukuruna maar ismi verilir. (diatrema). Patlama sırasında laudan ziyade patlama materyalt Ortaya çıkar. Genellikle huni şekillidir. En güzel örneği Meke Tuzlasıdır. Rotoura / Yeni Zelanda muar gólū CamScanner ile tarande Eğer lav cıkışı bölgesinde bozulma yoksa buna Krater denir kilauea / Havail -މ akış / drenaj kalderası - - Gikan lauların aktiği ve etraftaki malzemeyi eriterek geniş bir çanak içerisine oturduğu sahalara, denir. özellikle bazik lauların olduğu alanlar- da görülür. Asgard izlanda kaldera dizisi mauna Loa / Havait akis / drenaj kalderasi Karthala (komorlar - Doğu Afrika) kalderasi icerisindeki çökme kalderasi iki kaldera ia ice yerlermis olabilir. • - ijen kalderası / Endonezya Erta Ale → akis / drenaj kalderasi akis / dienas miyakejima / Japonya → Gökme kalderası • Alttan volkanik baskı geldiğinde domlasma gösteren saha volkanik baskı Gekilince olduğu yere yığılma. gösterir. 1 - Crater Lake (oregon - ABD). Okmok Gökme kalderas! (Alaska). • Nemrut kalderası. Tambora volkanının çökme kalderası (Endonezya) Genis Göküntu sahalarına volkanik subsidans yant Gökme alanları denir. - Yellowstone mill Parki Chala bazı yerlerde gayzerler vardır) ASO kalderasi 1 Japonya → kalderaya, gore cok daha genis volkanik subsidans sahasıdır. 25 x 18 km çapında bir alandır. Riftleşme Danakil Depresyonu / Etiyopya Santorini / Yunanistan. CamScanner ile tarand 11/12/2023 11. Hafta: kütle Hareketleri, Süreç ve materyal. Volkanik faaliyet materyalin çikis göstermesiyle 3 tür ortaya çıkıyor. Kati-Siul-gaz V proklastik kül lav lapilli, volkan bombası → değişik türde gazlar Lavların doğrudan kütle hareketine karşılık geldiğini dürünebiliriz. Gikan materyal siul olduğu için akışkan lavlar doğrudan kotlesel anlamda bir yerden bir yere hareket halinde olduğu için kendi halinde alkisla. birlikte kütle hareketine meydana getirdiğini söyleye- biliriz. Ozellikle proklastik malzeme katı daha yoğun malzeme söz konusu olduğunda burdaki kütle hareketlerini biraz daha 。 akışkan davranısından farklı olarak bir hareket veya kūtlesel bir yer değlitirme ortaya Cikaramıyor. Mactan inen. Bunlar illa koninin merkez kalderasından çıkması gerekmiyor. Yamaclarda parazitmanın içerisinde ger- Gekleşmiş olan faaliyetler de olabilir. Bunlarda ya- materyalleri beslemesinden anlaşılıyor. Yüksek eğimli yamaclarda belli bir dengeyi yakala- mis olan malzeme yığılıyor ve dik bir koni meydana getiriyor. Volkanik sahalar söz konusu olduğunda 4 temel kütle hareketi vardır. (akışkan camur) Laharlar - Volkanik küllerin ince malzemenin suya. doygun hale gelmesiyle ortaya çıkmış camur selleri (bualan duha kuru)` Laharların Sebepleri Devam eden volkanik aktivite ve dom gelişimi - Sismik aktivite ve tektonik deformasyon. - - Yoğun yağışlar kar ve buz erimelerí krater / kaldera gölü taşmaları Heyelanlar Yolkanik sahalarda dağın dikliğine, yamaçta biriken malzemenin gevrekliğine bağlı olarak volkanizmanın başrol oynadığı heyelanlar ön plana çıkar. moloz akıntıları Biraz daha katı malzemeden, daha ziyade yer cekiminin etkisiyle (yamacların dikliğine bağlı olarak) ortaya çalkan versiyondur. Sektörel cökme - Dağın veya volkanik sahanın bir bölümünün subsidans savunması veya altında bir : boşluk olusup cōkmesi şeklinde bir kütle hareketi meydana gelebiliyor. (birkaç unsur bir arada) kütle ne kadar çok içerisinde katı malzeme varsa ağırlığı da beraberinde ağlılaştıkça çok daha hızlı hareket ediyor. Yercekimi etkisiyle daha hızlı hareket eder. * Baker Dağı / ABD Patlama esnasında veya volkanik aktivite başlayacak gibi oluyorsa, Isınma gerçekleşiyorsa krater veya kalde- raya doğru orada genelde yüksek dağ kütlelerT olduğu için kar veya buzul varsa eriyebilir. (Agri) Patlama gerçekleşmiyor ama volkanik faaliyet ordaki buzulun erimesine ve oradan alkan suların da yamactan aşağı bütün o malzemeyi tasimasına sebep oluyor. Hummoklar Patates tarlası gibi küçük tümsekler halinde obek obek yığılıyor. kıvamı her yerde esit değil. Enerji dürünce yığılıyor. Etrafa göre tumsekte kalıyor. Heterojen malzeme olduğu zaman bazı akışkan ve kuru malzemeler arasında farklılıklar oluşuyor. kuru olanlar hummok oloz kaya parcalarından ibaret yapı moloz akıntıları koysat Konileri / Talus yapıları Debris Flow Toreva 7 Volkanık sahalarda volkanik kütle haleket- leriyle taşınmiş lav in bloklara denir. Eratin kayaları, o bölgeyle alakasız duran kayalar. Sektörel yani dağın bir kısmı bir tarafı komple. harekete geçiyor... L St. Helens' teki gibi ( dağın yarısı yok) Bunun biraz daha gialt duranı Yellowstone'da olduğu gibi geniş bir volkanik saha dağ yok ama o bölgede sürekli alttan gaz çıkışları lavlar yutuyor, gayzerler vs. sürekli bir hengame var. Burda basing biraz azalıp da malzeme geri çekildiğinde burda çökme bir subsidans aşağı doğru meydana geliyor. Yellowstone da böyle çanak lasma Genis göller sahada birçok yerde var ve çukurlara dolan sular sayesinde gayzerlerin olduğu yerde bu galleri gorebiliyoruz. 18/12/2023 12. Hafta: Gizli Volkanlar ve Astro Volkanizma Gizli Volkanlar yeryüzünde gizir olan volkanlar Astro volkanlar gökyüzünde gizli olan volkanlar Astro volkanizma direkt havada değil gök cisimlerinde meydana gelen volkanizmadır. Bu konulara bakarak aslında volkanizmanın ne kadar yaygın olduğunu sadece volkanizmanın yeryüzande görünmediğini anlarız. -Midilli adasından örnek verirsek ortası delik nazar boncuğu gibidir, ortasında lau mevcuttur. koca bir volkanik kütle. I midillt Adasının ortasında koca koca delikler mevcuttur yani aslında volkan konisinin tepest su ile igal edilmesiyle krater ve kalderalar oluşmustur. (Santorini de deliktir.) Egeid karasının olduğu yer çökünce, çöken salada. sular altında kalan alçak kesimler ve sular üstünde kalan yüksek kesimler olarak bir sürü ada meydana geliyor. Bu adaların bazılarında da su ile dolmus halini görürüz. Ülkemizde; krater ve kalderaların manisa - kula'da izmir'de Yunt Dağı'nda Yamanlar bağı'nda } Gokca volkanik malzeme Kazdağları'nda granit ve gnays bulunur. Gökçeada ve Bozcaada'da andezitleri gör. CamScanner ile tarande / Santorini adasında kaldera var ve kaldera'nın icert- sinde ikinci bir kont vardır. Buralarda bazik (bazalt) magma çıkışları vardır. incirli Adası'nda da çok canli gaz cıkışları vardır. Aktif bir volkanik yapı gösterirler. Yumuşak malzeme bile asınıma uğramamıştır. Sürekli buralarda gaz, mineralli su çıkışlarını görürüz. Surtsey - Denizin altında, dibinde gerceklesen volkanik faaliyetlerdir. Izlanda en iyi örnektir. okyanus dorsellerinde, rift hatlarında, deniz altı dağlarında bunları oldukça görürüz. Dünyada şu an .އ 1500 olduğu söylenir 400 civarında aktif volkan bulunur. ✓ büyük patlama Havait adalarında, kanarya adalarında, Azor adalarında gözle görürüz. Japonya kıyılarında da örnekleri vardır. Nishinoshima Surtsey tipt volkanizma yoğun gaz ve kül çıkışı Pasifik te fit-tonga arasında 1219 m derinde deniz altı volkan aktivitesi görülür. Pumis çok hafif volkanik malzemedir. çok fazla gaz boşluğu vardır.. Fumislerin bazıları suyun üstünde batmadan yüzer. I bu suyun altında bir volkanik faaliyet olduğuna. isaretti. Vezuv'de olan patlamada (Ms79) pūmislerin çıktığı, bizim Ege kıyılarına kadar ulaştığı ve orada bulunan pumis depolarının Vezuv'de olan patlamadan kaldığına dair raretler vardır. mercan adalarının coğunluğu da volkanik saha özelliğinde Lav soğuyunca katılarıp kalır. Onun ustane tekrar bir lau gelir katılasıp soğursa yastık laular ortaya çıkar. obek obek Vatnajökult (İzlanda) buzulunun alında 2004 yılında buzul altı volkanik aktivitesi gerçeklesmiltis. (Talanda) Bardan bunga ve Grimsvötn buzul altı volkanlan. Alaska makushin buzul altı volkani dir. Antartika'da da buzulun altında volkanik faaliyet vardır. Tuya volkanik faaliyet basladığında lavlar çıkar ancak buzulun ağırlığından dolayı yukarı gitmektense enttiği kısımlarda sağa sola kaçar ve tepesi düz yassilasmis yapılar ortaya çıkar, biz bunlara tuya deriz. British Columbia tuya örnegi mevcuttur. Heraubreio - Izlanda Bir başka örnek ise dünya dışında gök cisimlerinde de vardir. - Garpma kraterleri - ayın yüzeyinde bulunur. Bazik lav akıntısı gibt volk. materyalın çıktığı yerlerde vardır. Bunlarda krater veya kaldera vardır. Ayın cekirdeği olmadığı için sıcak bir lau bulunmaz. Io Enceladus Triton } cok büyük uydulardır. mars'ın yüzeyinde de volkan konileri vardır. ✓ En yükselen Olimpos 12 bin metre civarında yükseltist vardır. - Tendürek ve Nemrut' ta aktif volkan bacalarındas gaz cıkısları vardır. daha belirgin olur. - Hassa'da kışın bazaltların icerisinden gaz çıkışları olduğunu görGrüz. Ağrı Dağı en son ve en güçlü aktiviteyi olusturur. 1840 yılında bu bölgede Lahar şeklinde volkanik. sahalarda meydana gelen çamur akıntıları - heyelanı meydana gelmistir. →dağın icerisi komple gilmiştir. - Ağrı Dağı yamacında önceden Ahora adında bir köy mevcuttu 1840 yılında bir lahar meydana gelince koy tahrip olmuştur... Sonradan köy Yenidoğan olmuştur. yeni kōy kuruldu. 25/12/2023 13. Hafta: Yasam Döngüsü, iklim ve Besen Faaliyetler AGısından Volkanizma - Fujisan ve Yamabusiler - kutsal buldukları için. Daga bu ismi vermiler inanç boyutu vardır. Bir tür dervis Fuji inanc sayesinde taze- lendiklerine inanıyorlar. 2- Denizaltı Volkanik Spongetopia - Hayali sünger smi Volkanik faaliyetlerin olduğu sahada bulunmus. Dünya'nın Jeolojik MOZIST Sōz konusu olduğunda genelde volkanik sahalar, denizaltı volkanik sahalara yoğunlaşırlar. orada tuten bacalarda yoğun gaz cıkışı (metan, sul- fürdioksit) nin olduğu kraterler var oradaki gaz molekut Heri içerisinde ilk tek hücreli canlıların olgunlaşmasıyla baslayan sonra bunların daha kompleks canulara donuserek hayatın başlangıcına kaynaklık ettiğini söylerler Örneğin mars'ta yaşam belirtist bulmak için volkanik. kayaclarda yoğunlaşan araştırmalar yapılıyor. insan yaşamına] * La Soufrierre | Karayipler Etkileri 13 Nisan 2021'deki faaliyetinden sonra şehir tamamen yok olmus, tarım sahaları yok olmus kül birikintisi Volkan Cami. } etrafa yayılıyor. Hastalıklar ortaya çılayor. - Atmosferdeki gaz sirkülasyonuna faydası vas ( azot-sülfür döngüsü) P P P R - Birçok gazin cikls sebebt metan goral - Asi yağmurlarını meydana getiren volk. faaliyetler var. volkanik sahaların topografyayı değistirici etkileri var. Volkanik, sahalara insanlar neden yerlesir? - verimli toprak - ziraate elverişli saha. - - Hayvancılık, tarım mineral icengi fazla iyi su kaynakları bulunur. mayon/Filipinler. (piring tarımi). Lanzarote / kanarya Adalan (üzüm bağlan) (yoğun mineralize sular, kaplıcalar, maden sulan) turister. • Kosta Rika / Tifakara Quizapu volk. Su kaynakları • Volk. sahalarda çıkan termomineral sular . ( kırmızı, sarı tonlar demir ve kükürt fazlalığında dolayıdır) Etiyopya, Kamçatka, Yellowstone Izlanda sıcak su kaynaklan (gayzerler var.) Jeotermal enerji üretiyoruz. • Nazilli Denizli, manisa - Volkano turizm gelirmiştir. • Maui Lagūn - enen üretiyoruz Isınma da kullanıyoruz.. Lauları izlemek güzel manzara Jes Talanda (turist ceker). - Volkanik sahaların bulunduğu alarlar değerli madenler, taşlar açısından onemlidir. ✓ Elmas ✓ Yakut ✓ Altın ✓ Ponza - ✓ aūmus ✓ Kuvars insaat malz. sektöründe ✓ Olivin kullanılıyor. Gamur volkanlan / Azerbaycan ( Insunlar cildine sürüyor.)