İklim Bilgisi ve Atmosfer Katmanları

İklim, geniş bir alanda uzun süreli hava olaylarının ortalamasını ifade eder ve TYT Coğrafya kısa notlar PDF içeriğinde önemli bir konudur. Klimatoloji bilimi iklimi incelerken, meteoroloji ise dar alanda kısa süreli hava olaylarını inceler.

Tanım: Atmosfer, Dünya'yı saran gaz tabakasıdır ve canlı yaşamı için hayati öneme sahiptir. Ultraviyole ışınlardan korur, ısı dengesini sağlar ve iklim olaylarının gerçekleşmesine olanak tanır.

Atmosferin katmanları şu şekilde sıralanır:

1. Troposfer: En alt ve en önemli katmandır. Tüm canlılar burada yaşar ve iklim olayları sadece bu katmanda görülür. Her 200 metrede 1°C sıcaklık azalır.
2. Mezosfer: Stratosfer ve ozonosfer katmanlarından oluşur. Stratosfer uçakların uçtuğu katmandır ve sıcaklık sabittir (-45°C). Ozonosfer ultraviyole ışınları filtreler.
3. Termosfer: İyonosfer ve ektosferi içerir. İyonosfer haberleşme dalgalarının yayıldığı katmandır.

Önemli Not: Orta kuşakta hava durumu ile iklim arasındaki farklılık en üst seviyededir. Bu bilgi TYT Coğrafya Ders Notları PDF sınavlarında sıkça sorulmaktadır.

İklim Elemanları: Sıcaklık ve Basınç

TYT Coğrafya PDF konularında sıcaklığı etkileyen faktörler önemli yer tutar. Güneş ışınlarının geliş açısı, nem, yükselti, bakı, okyanus akıntıları ve kara-deniz dağılışı sıcaklığı etkileyen başlıca faktörlerdir.

Örnek: Yükselti arttıkça her 200 metrede sıcaklık 1°C azalır. Bu durum dünya'nın şekli ve sonuçları pdf içeriğinde detaylı olarak açıklanmaktadır.

Basınç, atmosferdeki gazların ağırlığından kaynaklanan ve yeryüzüne uyguladığı kuvvettir. Basıncın dağılışını etkileyen faktörler:

• Sıcaklık (ters orantılı)
• Yükselti (ters orantılı)
• Yerçekimi (doğru orantılı)

Vurgu: Türkiye'de etkili olan önemli basınç merkezleri (Sibirya yüksek basıncı, İzlanda alçak basıncı, Basra alçak basıncı ve Azor yüksek basıncı) iklimimizi şekillendirir.

Nem ve Yağış Sistemleri

TYT Coğrafya kısa notlar PDF ve TYT Coğrafya Ders Notları PDF konularından olan nem ve yağış sistemleri, atmosferdeki su döngüsünün temel bileşenleridir. Atmosferdeki su buharı miktarı olarak tanımlanan nem, yağışların oluşmasında kritik bir rol oynar.

Mutlak nem, 1m³ hava içinde bulunan su buharının gram cinsinden miktarıdır. Sıcaklık arttıkça mutlak nem de artar. Maksimum nem ise belirli bir sıcaklıktaki havanın taşıyabileceği maksimum su buharı miktarıdır. Bu iki kavram arasındaki ilişki, yağış oluşumunu doğrudan etkiler.

Tanım: Bağıl (oransal) nem, havadaki mevcut nem miktarının, havanın o sıcaklıkta taşıyabileceği maksimum nem miktarına oranının yüzde olarak ifadesidir. Bağıl nem arttıkça yağış olasılığı da artar.

Bulutlar, nem ve yağış sistemlerinin görünür göstergesidir. Sirüs bulutları en yüksekte oluşan ve açık renkli olan bulutlardır. Kümülüs bulutları orta yükseklikte oluşur ve küme şeklindedir. Stratus bulutları ise en alçakta oluşan koyu renkli bulutlardır. "Nimbus" eki alan bulutlar yağış bırakma özelliğine sahiptir.

Önemli: Türkiye'de bağıl nemin en yüksek, güneşlenmenin en az olduğu bölge Karadeniz'dir. Güney bölgelerinde ise tam tersi bir durum görülür.