Epirojenez: Kıta Oluşumu ve İzostatik Denge

Epirojenez, yerkabuğu parçalarının yavaş ve dikey doğrultuda yükselip alçalmasıyla gerçekleşen bir süreçtir. Bu süreç, kıta oluşumunda önemli bir rol oynar.

Tanım: İzostatik denge, yerkabuğunun kütleleri ve yoğunlukları birbirinden farklı büyük parçaları arasındaki dengedir.

İzostatik denge ile epirojenez arasında ters orantı vardır. İzostatik dengenin bozulması, epirojenez olayının meydana gelmesine neden olur.

Epirojeneze neden olan etkenler:

1. Buzulların oluşması veya erimesi
2. Deniz tabanlarının ağırlaşıp çökmesi
3. Volkanik patlamalar sonucu yeryüzünde biriken lavlar
4. Yeryüzünün dış kuvvetler tarafından aşındırılması

Örnek: Türkiye'de epirojenez örnekleri arasında Karadeniz kıyılarının yükselmesi ve Akdeniz kıyılarının alçalması gösterilebilir.

Orojenez: Dağ Oluşumu ve Türleri

Orojenez, iç kuvvetlerin dışa çıkmasıyla tortul tabakaların birikip dağları oluşturma sürecidir. Kısaca, dağ oluşumu olarak tanımlanır.

Tanım: Orojenez, levhaların yaklaşması sonucu tortul tabakaların basınca uğrayarak kıvrılması ve kırılması ile dağların oluşum sürecidir.

Orojenez sonucu iki tür dağ oluşur:

1. Kıvrım Dağları: Esnek ve yumuşak tortul tabakalardan oluşur.
2. Kırık Dağları: Sert tortul tabakalardan oluşur.

Örnek: Himalaya Dağları, Hint levhası ile Avrasya Levhasının çarpışması sonucu oluşmuştur ve dünyanın en yüksek kara parçalarıdır.

Kıvrım Dağları:

• Yan basınçlar sonucu oluşur.
• Yükselen kısımlarına antiklinal, çukurlaşan kısımlarına senklinal denir.

Kırık Dağları:

• Tabakaların dikey yönde yer değiştirmesiyle oluşur.
• Yükselen kısımlara horst, alçalan kısımlara graben denir.

Önemli Bilgi: Dünya'da bugüne kadar 4 büyük orojenez yaşanmıştır: Huron, Kaledoniyen, Hersiniyen ve Alp kıvrımları.

Örnek: Türkiye'de dağ oluşumu örnekleri arasında Toros Dağları ve Kuzey Anadolu Dağları sayılabilir.